Stanisław Koniecpolski (hetman)

Z Wikipedii

Stanisław Koniecpolski
Stanisław Koniecpolski
Pobóg
Data urodzenia	1592
Miejsce urodzenia	Koniecpol
Data śmierci	11 marca 1646
Miejsce śmierci	Brody

Rodzina	Koniecpolscy
Rodzice	Aleksander Koniecpolski Anna Sroczycka
Małżeństwo	Małgorzata Żółkiewska (1616) Krystyna Lubomirska (1619) Zofia Opalińska (1646)
Dzieci	Aleksander Koniecpolski

Popiersie na Pałacu Ursynowskim

Stanisław Koniecpolski herbu Pobóg (ur. 1592, zm. 11 marca 1646) – hetman wielki koronny od 1632, hetman polny koronny od 1618, kasztelan krakowski od 1633, wojewoda sandomierski od 1625, starosta żarnowiecki od 1611 i wieluński od 1607. Syn wojewody sieradzkiego Aleksandra. Jeden z największych wodzów I Rzeczypospolitej. Zwycięzca spod Martynowa (1624), Hamersztynu (1627), Trzciany (1629), Ochmatowa (1644).

[edytuj] Życiorys

[edytuj] Początki kariery wojskowej

Uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1609-1618. W 1610 jako rotmistrz, a potem pułkownik, brał udział w wyprawie na Smoleńsk, oraz pod komendą Stanisława Żółkiewskiego w bitwie pod Kłuszynem. W 1612 razem z królem Zygmuntem III wyruszył na wyprawę moskiewską. Dowodził prawym skrzydłem w bitwach na przedpolach Moskwy 12 października 1611 i 3 września 1612 roku. W 1614 roku brał udział w walkach ze zbuntowanym wojskiem powracającym z wypraw moskiewskich. 17 maja 1614 roku pobił konfederatów wraz z synem hetmana Stanisława Żółkiewskiego Janem pod Rohatynem. W lutym 1615 roku wziął ślub z najmłodszą córką Żółkiewskiego Katarzyną. W tym roku nieskutecznie ścigał Tatarów, którzy spustoszyli część Podola.

[edytuj] Hetman polny koronny

W 1620 w bitwie pod Cecorą dowodził prawym skrzydłem armii. Czynnie starał się poskromić narastający niezdyscyplinowanie w wojsku podczas odwrotu spod Cecory. Tuż przy granicy z Rzecząpospolitą został zdradzony przez mołdawskiego przewodnika i wzięty do niewoli tureckiej. Przetrzymywany był w Zamku Siedmiu Wież w Istambule W 1623 został wykupiony z niewoli przez poselstwo polskie. Do uwolnienia Koniecpolskiego przyczynił się w głównej mierze jego dotychczasowy wróg polityczny Krzysztof Zbaraski. Po powrocie do kraju jeszcze w tym samym roku uczestniczył w obronie Trembowli (lipiec) i starciach z Kozakami. 20 kwietnia 1624 odniósł wspaniałe zwycięstwo nad Tatarami Kantymira Murzy pod Martynowem niedaleko Halicza. 6 listopada 1625 narzucił kozakom ordynację kurukowską, ograniczającą liczbę rejestru kozackiego do 6 000 ludzi. ^[1]

W latach 1626-1629 dowodził wojskami polskimi broniącymi Prus Królewskich przed Szwedami dowodzonymi przez Gustawa Adolfa. W kwietniu 1627 odniósł zwycięstwo z zaciągami meklemburskimi Gustawa Adolfa w bitwie pod Hamersztynem oraz zdobył Puck i Gniew. Pobił 27 czerwca 1629 Gustawa Adolfa w bitwie pod Trzcianą. Po traktacie w Altmarku (1629) powrócił na Ukrainę, gdzie stłumił w 1630 powstanie kozackie, któremu przewodził Taras Fedorowicz.

[edytuj] Hetman wielki koronny

W 1633 działał na froncie południowym, strzegąc granic państwa przed inwazją turecko-tatarską. W trakcie tej kampanii odniósł m.in. zwycięstwa w bitwie pod Sasowym Rogiem, zaś w dniach 20-23 października tego roku ok. 11 tysięcy żołnierzy polskich pod jego dowództwem odpierało szturmy ok. 20 tys. żołnierzy Abazy Paszy na polski obóz warowny pod Kamieńcem Podolskim, jednak po przegranej przez siebie bitwie pod tym miastem dnia 22 października Abazy Pasza pomaszerował pod Studzienicę, zaś po jej zdobyciu i zniszczeniu odszedł w granice Turcji, gdzie, z pomocą hospodara mołdawskiego i wołoskiego, zawarł pokój z Rzecząpospolitą.

30 stycznia 1644 pokonał Tatarów w bitwie pod Ochmatowem, z pomocą wojsk księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.

[edytuj] Stanisław Koniecpolski jako magnat

Był bogatym magnat kresowym z ogromnymi posiadłościami na Ukrainie. Przyczynił się do rozbudowy infrastruktury na jej terenie, dbając o rozwój gospodarczy swoich dóbr, w których założył m.in. manufakturę jedwabną, jego dochody wynosiły blisko 500 000 złotych rocznie. Duże zyski czerpał ze stawów i hodowli ryb.

Jego główna rezydencja to Brody, gdzie w 1633 roku wzniósł twierdzę typu holenderskiego, a także rozbudował i ufortyfikował całe miasto. Wzniósł także pałac w Podhorcach, także z fortyfikacjami i dodatkowo otoczony ogrodami włoskimi, oraz pałac w Warszawie, obecny Pałac Prezydencki. Wszechstronnie wykształcony, przez historyków wojskowości uważany za bodaj najwybitniejszego przedstawiciela polskiej sztuki wojennej XVII w.

[edytuj] Ocena

Uznawany za jednego z najwybitniejszych wodzów w historii Polski i znakomitego dowódcę jazdy. Potrafił świetnie stosować działania szeroką strażą przednią, by przytrzymać i rozbić nieprzyjaciela w dogodnym dla siebie terenie. Najlepszym tego przykładem były bitwy pod Martynowem i pod Czarnem. Prowadząc błyskawiczne marsze komunikiem, potrafił skoncentrować kilka grup w jednym miejscu i czasie (bitwa pod Czarnem). Pod Trzcianą pokazał, jak zaskoczyć nieprzyjaciela w marszu i zniszczyć go częściami. Pod Martynowem zademonstrował, jak należy toczyć bitwę zaczepno-odporną w oparciu o tabor. Doceniał rosnącą siłę ognia i z tego powodu dążył do zwiększenia ilości piechoty w armii koronnej. Przyczynił się do wprowadzenia dragonii. W bitwie pod Paniowcami pokazał, jak wykorzystać ogień piechoty i dragonii dla powstrzymania nieprzyjaciela. Choć wychowany na kresach, był gorącym zwolennikiem budowy floty wojennej. Szeroko popierał budowę nowoczesnych fortyfikacji ziemnych na wzór holenderski.