Starożytny Izrael
Z Wikipedii
|
To jest artykuł z cyklu
Starożytny Izrael  |
Starożytne państwo żydowskie istniało z długimi przerwami na Bliskim Wschodzie (tereny dzisiejszego Izraela, Autonomii Palestyńskiej i Jordanii) od ok. XVI wieku p.n.e. do 66 roku p.n.e.
Spis treści |
[edytuj] Prolog
[edytuj] Prolog religijny
Według niektórych dzieje Izraela historyczne i religijne to ta sama historia, którą opisuje Biblia. Wywodzą oni początki Izraela od momentu, gdy Bóg (JHWH) zawarł przymierze z Abrahamem.
Nastąpiło to w 1851 p.n.e. Od tej pory, na znak przymierza z Bogiem, potomkowie Abrahama obrzezują napletek swego ciała. Według Biblii Abrahamowi w wieku stu lat urodził się syn Izaak. Następnie, Izaakowi urodził się syn Jakub. I to właśnie Jakubowi Bóg zmienił imię na Izrael. Stąd wszyscy potomkowie Jakuba, to właśnie naród Izraela. Jakubowi urodzili się synowie: Ruben, Symeon, Lewi, Juda, Dan, Neftali, Gad, Aser, Issachar, Zabulon, Józef, Beniamin. Jest to 12 pokoleń Izraela.
Według tradycyjnej chronologii biblijnej Jakub / Izrael przybył do Egiptu w 1660 p.n.e., a jego potomkowie nadal zamieszkiwali w tym kraju przez 215 lat. W kwietniu 1445 p.n.e. Izraelczycy wyszli z Egiptu i przez 40 lat wędrowali po pustyni. Prowadził ich Mojżesz, który był pośrednikiem przymierza Zakonu. W 1444 p.n.e. Bóg zawarł przymierze Zakonu z Izraelem. Według Biblii Żydzi stali się narodem wybranym przez Boga.
[edytuj] Prolog historyczny
Historia narodu Izraela rozpoczyna się w momencie, gdy w krainie Kanaan nad Morzem Śródziemnym osiedliły się koczownicze plemiona Izraelitów, z których co najmniej część przybyła z Egiptu pod wodzą Mojżesza. Miało to miejsce w II poł. XIII wieku p.n.e.
[edytuj] Izrael predynastyczny
Prawdopodobnie ok. 1405 p.n.e., jednak niektórzy historycy podają datę 1200 p.n.e. [1] Izraelici weszli do ziemi Kanaan, co miało miejsce na wschód od rzeki Jordan. Główna faza podboju Kanaanu trwała przez 6 lat (do ok. 1399 p.n.e.). Następnie podzielono ziemię pomiędzy wszystkie 12 plemion Izraela.
W następnych latach nad narodem Izraela sądy wykonywali sędziowie. Była to teokracja, a jednocześnie najwcześniejsza demokracja, w której lud wybierał spomiędzy siebie zwierzchników (setnicy, autosiukanowie, babilończycy, ciperkowie). Sędziowie nad Izraelem: Jozue, Otonijel, Aoda, Debora, Barak, Gedeon, Abimel, Tola, Jair, Jefte, Abesen, Elon, Abdon, Samson i Heli.
Niezależnym świadectwem obecności Izraelitów w Palestynie w XIII wieku p.n.e. jest staroegipska inskrypcja znana jako Stela Merenptaha.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Izrael predynastyczny.[edytuj] Starożytne Królestwo Izraela
Plemiona te ok. 1030 p.n.e., zagrożone przez Filistynów zjednoczyły się, tworząc państwo, którego pierwszym królem został Saul. Tak powstało Starożytne Królestwo Izraela. Za panowania drugiego, Dawida (ok. 1006 p.n.e.-970 p.n.e.), Izraelici podporządkowali sobie zbrojnie inne plemiona zamieszkujące tereny Kanaanu (Filistynów, Moabitów i Aramejczyków), podbili znaczne terytoria na północy i południu oraz zdobyli Jerozolimę, ustanawiając ją swą państwową i religijną stolicą.
Syn Dawida, Salomon (ok. 971 p.n.e.-931 p.n.e.), sprawował władzę w okresie pokoju i zajął się administracyjnym, gospodarczym oraz prawnym umocnieniem swego państwa. Zadbał o rozwój rolnictwa, wydobycia miedzi, budowę dróg i floty handlowej. Za jego panowania powstała w Jerozolimie wielka Świątynia. Wyniósł on Królestwo Izraela do szczytu powodzenia w wielu dziedzinach.
Po śmierci Salomona nastąpiło podzielenie królestwa na dwa oddzielne: na południowe królestwo Judy (dwa pokolenia) i północne królestwo Izraela (dziesięć zbuntowanych pokoleń pod wodzą Jeroboama I).
Zobacz więcej w osobnym artykule: Starożytne Królestwo Izraela.[edytuj] Okres podzielonej monarchii
Oba żydowskie królestwa przez setki lat były ze sobą skłócone i często, w sojuszach z innymi królestwami regionu, występowały przeciwko sobie.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Królestwa Izraela i Judy.[edytuj] Pod panowaniem Asyrii
W 732 p.n.e. Królestwo Izraela zostało uzależnione, a w roku 722 p.n.e. zajęte przez Asyrię.
Po jednym z żydowskich buntów ludności Asyryjczycy najechali na Królestwo Izraela. Po stłumieniu buntu, Asyryjczycy uprowadzili większość mieszkańców kraju, a na ich miejsce osiedlili ludność z Babilonii, co dało początek Samarytanom.
Było to pierwsze rozproszenie Izraela, w którym dziesięć pokoleń zostało uprowadzonych do Asyrii [2].
Zobacz więcej w osobnym artykule: Starożytny Izrael pod panowaniem Asyrii.[edytuj] Pod panowaniem Babilonii
Po upadku Asyrii w 609 p.n.e. Królestwa Judy zostało opanowane przez wojska egipskie faraona Necho II, a następnie w 586 p.n.e. zajęte przez króla Babilonu, Nabuchodonozora II. Jerozolima została w 586 p.n.e. zniszczona, Świątynia zburzona, a ludność uprowadzona w niewolę do Babilonii.
Powrót Izraelitów do swojej ojczyzny był możliwy dopiero po 538 p.n.e., za zgodą perskiego króla Cyrusa, który podbił Babilon. Juda jako prowincja Jehud uzyskała częściową autonomię. W latach 520-515 p.n.e. wzniesiono w Jerozolimie Drugą Świątynię [3] [4].
Zobacz więcej w osobnym artykule: Starożytny Izrael pod panowaniem Babilonii.[edytuj] Pod władzą Greków
W 332 p.n.e. wojska macedońsko-greckie Aleksandra Macedońskiego podbiły Judeę, która poddała się bez walki. Juda weszła w skład prowincji nazwanej Syrią Dolną, czyli Celesyrią. Stolicą prowincji zostało miasto Samaria. W ramach Celesyrii Juda była autonomiczną eparchią ze stolicą w Jerozolimie. To Grecy zmienili nazwę Judy na Judeę.
Po śmierci Aleksandra Macedońskiego Judea znalazła się pod władzą Ptolemeuszy, którzy rozpoczęli wojny z Seleucydami o te ziemie. W 198 p.n.e. Judea znalazła się pod panowaniem Seleucydów.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Starożytny Izrael pod panowaniem Grecji.[edytuj] Powstanie Machabeuszów
W 167 p.n.e. seleucydzki władca (król Antioch IV Epifanes) postanowił przymusowo zhellenizować opornych Żydów i zastąpił prawo mozaistyczne greckim prawem świeckim. Dekretem królewskim zakazano obrzezania, święcenia szabatów i obchodzenia świąt. We wszystkich miastach Judei wzniesiono posągi bogów greckich i nakazano pod karą śmierci oddawać im cześć. Znalezione zwoje Tory były palone. Świątynię w Jerozolimie poświęcono Zeusowi Olimpijskiemu. Na ołtarzu zabito w ofierze świnię, a następnie wystawiono posąg Jowisza, któremu nakazano składać ofiary. W odpowiedzi w 166 p.n.e. wybuchło powstanie Machabeuszy.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Powstanie Machabeuszy.[edytuj] Państwo Machabeuszy
W 152 p.n.e. Syria zawarła porozumienie z Machabeuszami, przyznając Żydom w Judei znaczne przywileje. Powstało Państwo Machabeuszy, które było rozrywane wewnętrznymi sporami i walkami zwalczających się stronnictw. W przebieg tych walk włączyli się Rzymianie, kładąc kres niepodległości Judei.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Państwo Machabeuszy.[edytuj] Rzymska dominacja
W 63 p.n.e. Judea została zajęta przez wojska rzymskie. Rzymianie pomniejszyli obszar prowincji i podporządkowali kontroli prefekta Syrii. Pomimo to, Żydzi otrzymali dużą wolność w sprawach wewnętrznych w Judei i w 37 p.n.e. Senat Rzymski uznał Heroda za legalnego króla Judei.
Herod rozwinął gospodarkę kraju, rozbudował Jerozolimę, przebudował całkowicie i znacznie powiększył Świątynię Jerozolimską tak, że odtąd zwana była Świątynią Heroda.
Po śmierci Heroda, Judea została rozerwana przez wojnę domową i władza w Judei stopniowo przechodziła w ręce rzymskich prokuratorów.
W 5 roku Rzymianie krwawo stłumili żydowskie powstanie w Judei i w 6 roku oficjalnie wcielono Judeę oraz Samarię w skład rzymskiej prowincji Syrii.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Starożytny Izrael pod panowaniem Rzymu.[edytuj] Powstania żydowskie
W 66 roku wybuchło żydowskie powstanie przeciwko panowaniu rzymskiemu w Judei. Walki przybrały rozmiary totalnej wojny. Oblężona Jerozolima padła 11 września 70 roku. Miasto zostało zburzone, a Świątynia Jerozolimska spalona. Cesarz Wespazjan ogłosił Judeę swoją własnością prywatną i nakazał rzymskim urzędnikom rozprzedać ją małymi działkami. Na wiosnę 73 roku upadła ostatnia żydowska twierdza Masada, w której samobójstwo popełniło 960 Żydów.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Oblężenie Jerozolimy (70).W 132 roku wybuchło kolejne powstanie żydowskie, na czele którego stanął Szymon Bar-Kochba. W 135 roku Rzymianie zdobyli Jerozolimę, a Wzgórze Świątynne w zaorali. Stanęła tam świątynia Jowisza i posąg Hadriana. Miasto nazwano Colonia Aelia Capitolina i uczyniono z niej kolonię dla wysłużonych żołnierzy syryjskich i fenickich. Judea opustoszała. Zakazano praktyk judaizmu. Nazwę kraju zmieniono z Judei na Syria Palestina (Syria Palestyńska, czyli filistyńska).
Za Antoninusa Piusa, w 197 i 351-352 w Palestynie wybuchły kolejne powstania żydowskie. Zostały jednak bardzo szybko stłumione.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wojny żydowskie.Przypisy
- ↑ [Za przekładem [[Kitchen, Kenneth A. (2003), "On the Reliability of the Old Testament" (Grand Rapids, Michigan. William B. Eerdmans Publishing Company) (ISBN 0-8028-4960-1)]
- ↑ Jewish Virtual Library
- ↑ The Jerusalem Mosaic
- ↑ Jewish Virtual Library
