Portal:Wyspy Owcze

Wyspy Owcze

Wyspy Owcze to powierzchniowo najmniejszy, zamieszkały kraj skandynawski. Mieszka tam ok. 48 228 osób, w większości narodowości farerskiej, a kraj zajmuje 1 399 km². Pierwszymi osadnikami na Wyspach byli eremici celtyccy, którzy przybyli tam w VII wieku, jednak dopiero w VIII przybyła tam znaczniejsza grupa ludzi, normańscy osadnicy. Od tamtej pory, zaczęła rozwijać się oddzielna kultura farerska, będąca pomieszaniem zwyczajów i języków celtyckich oraz skandynawskich, a później duńskich. Løgtingið, jeden z pierwszych, nordyckich parlamentów powstał na Wyspach już w IX wieku, co pokazuje, iż jest to jeden z najstarszych parlamentów świata. Język literacki wykształcił się tam dopiero w XIX wieku, mimo że odmienność języka mówionego widoczna była już pięć wieków wcześniej. Do rozwoju farerskiej literatury przyczynili się tacy pisarze jak: Símun av Skarði (1872 - 1942), Rasmus Rasmussen (1871 - 1962), William Heinesen (1900 - 1991) czy Helena Patursson (1864 - 1916). Największym miastem, a zarazem i stolicą Wysp Owczych jest Thorshavn, w którym mieszka ok. 40% mieszkańców tego kraju. W gestii rządu Wysp Owczych leży polityka wewnętrzna, za zewnętrzną natomiast przed obywatelami odpowiadać ma władca Danii, co nie znaczy, że archipelag nie ma głosu w tej sprawie. Kiedy Królestwo wchodziło do Unii Europejskiej, Farerczycy w referendum odrzucili możliwość swego przystąpienia. Prócz decyzji tego typu Wyspy Owcze mają możliwość wyboru dwóch deputowanych do Rady Nordyckiej oraz dwóch przedstawicieli w duńskim parlamencie.

Flaga

Stolica - artykuł na medal

Thorshavn jest największym miastem Wysp Owczych, oraz ich stolicą. Mieszka tu 12 tys. mieszkańców, natomiast w gminie, którą obejmuje, 19 tysięcy. W tym mieście znajduje się siedziba parlamentu farerskiego, Løgtingið, jest to też ośrodek kulturowy Wysp. Znajduje się tu kilka szkół, w tym Føroya Fólkaháskúli (Farerski Uniwersytet Ludowy), założony przez Símuna av Skarðiego.

Podział administracyjny

Wyspy Owcze dzielą się obecnie na sześć regionów: Eysturoy, Norðoyggjar, Sandoy, Streymoy, Suðuroy i Vágar. Wydzielonych jest też 34 gminy (far. kommuna), z których największymi są: Tórshavnar kommuna, Klaksvíkar kommuna, Sunda kommuna, Sands kommuna i Sørvágs kommuna. Wcześniej gmin było 48, jednak rząd Wysp Owczych stale dąży do ich łączenia, a więc wkrótce spodziewać się można znacznego zmniejszenia ich liczby.

Więcej w artykule Podział administracyjny Wysp Owczych.

Wyspy

Wszystkich wysp archipelagu jest 18, każda dość wysoko położona nad poziomem morza. Największymi są:

• Streymoy - zajmuje 373,5 km², mieszka na niej 40% mieszkańców archipelagu. Mieści się na niej miasto Thorshavn, stolica Wysp.
• Eysturoy - ma 286,3 km² powierzchni, znajduje się tu szczyt Slættaratindur, najwyższy punkt archipelagu.
• Vágar - 177,6 km² powierzchni, na wyspie jest jezioro, Sørvágsvatn, największe jezioro archipelagu. Znajduje się tu Vágar Airport jedyne lotnisko Wysp Owczych.
• Suðuroy - zajmuje 166 km², bardzo popularna wśród turystów, głównie dzięki wybrzeżu Beinisvørð.
• Sandoy - ma 112,1 km² powierzchni, jest na niej część jednej z największych inwestycji Wysp Owczych, tunel między Sandoy, Hestur i Streymoy.

Historyczna Postać Wysp Owczych

Símun av Skarði urodził się 3 maja 1872 roku w miejscowości Skarð. Do jego największych dzieł należy Hymn Wysp Owczych, "Tú alfagra land mítt", natomiast jednym z najznamienitszych osiągnięć było założenie w Thorshavn, Føroya Fólkaháskúli.

Więcej w artykule Símun av Skarði.

Teraźniejsza postać Wysp Owczych

Jóannes Eidesgaard urodził się w miasteczku Tvøroyri, 19 kwietnia 1951 roku. Jest aktualnym premierem Wysp Owczych, z ramienia Farerskiej Socjalnej Partii Demokratycznej. Zasiadł na tym stanowisku 3 lutego 2004, a początek jego kariery politycznej datuje się na rok 1990.

Więcej w artykule Jóannes Eidesgaard.

Løgtingið

Løgtingið, czyli farerski parlament, jest razem z, islandzkim Alþingiem i Tynwaldem na Wyspie Man, jednym z najstarszych takich instytucji w Europie. Powstał ok. IX wieku, ale pierwszy raz, jego działalność odnotowano dopiero sto lat później. Instancja ta ma swym ręku całą politykę wewnętrzną kraju, a także jego budżet, musi jednakże oddać sprawy zagraniczne, obronne, walutowe i konstytucyjne parlamentowi duńskiemu. W Løgtingiðu zasiadają 32 osoby.

Więcej w artykule Løgtingið, już wkrótce.

Kolory i symbole narodowe

Najważniejszymi kolorami, dla mieszkańców Wysp Owczych są: niebieski i czerwony, występujące licznie w strojach ludowych. Flaga tego kraju wzorowana jest na flagach Norwegii i Islandii. Występuje w niej poza narodowymi kolorami Wysp, także biel, mająca symbolizować pianę morską i czyste niebo. Herb w stanie jakim możemy go dziś oglądać, wprowadzony został dopiero w 2004 roku, jest na nim baran, będący oczywistym odniesieniem do nazwy kraju oraz niebieski, narodowy kolor. Hymn wymyślony został w 1906 roku przez farerskiego pisarza Símuna av Skarðiego, a muzykę napisał skrzypek Peter Alberg. W hymnie słychać wiele odniesień do tradycji farerskiej oraz chrześcijańskiej.

Więcej w artykułach: Hymn Wysp Owczych, Herb Wysp Owczych, Flaga Wysp Owczych.

Największe miasta

Wyspy Owcze mają szereg małych miasteczek i wsi, także opuszczonych. Niewiele z nich przekracza dwa tysiące mieszkańców. Wyjątkiem jest stolica. Największe z miast to:

• Thorshavn - stolica.
• Klaksvík - miasto na wyspie Borðoy, posiada ok. 4,5 tys. mieszkańców. Od kwietnia 2006, połączone z Leirvíkiem za pomocą Norðoyatunnilinu.
• Hoyvík - miasto posiadające ok. 2,5 tys. mieszkańców. Podpisano w nim ważną umowę między Wyspami Owczymi, a Islandią, pozwalającą na darmowy handel między tymi dwoma państwami.
• Argir - ok. 1,8 tys. mieszkańców, położone w pobliżu stolicy, w 1997 przestało posiadać własną gminę i wcieliło się w Tórshavnar Kommunę.
• Fuglafjørður - miasteczko posiada ok. 1,5 tys mieszkańców i posiada własną gminę o tej samej nazwie. Leży na wyspie Eysturoy. Już od dawna jest ośrodkiem kultury farerskiej na tej wyspie.
• Vágur - ok. 1,4 tys. mieszkańców dają temu miasteczku szóstą pozycję w tej kategorii. Posiada ono własną gminę, Vags kommunę.
• Vestmanna - kolejne miasto wyspy Streymoy, posiada ok. 1,2 tys. mieszkańców. Ostatnimi laty prócz portu dla promów, jest tam też tunel samochodowy.
• Tvøroyri - miasteczko to posiada niemal 1,2 tys. mieszkańców. Powstał w nim najstarszy klub piłkarski kraju TB Tvøroyri. Pochodzi stamtąd Jóannes Eidesgaard, premier Wysp.
• Miðvágur - największe miasto wyspy Vágar, posiada ok. tysiąca mieszkańców, pochodziła stamtąd Beinta Broberg, bohaterka powieści Barbara.
• Sørvágur - miasteczko to posiada niecały tysiąc mieszkańców. Leży opodal fiordu Sørvágsfjørður.
• Leirvík - małe miasteczko, na wyspie Eysturoy, posiada ok. 850 mieszkańców, zasiedlone ok. IX wieku przez Wikingów, jednak w 1349 czarna śmierć zabiła wszystkich mieszkańców.

Zabytek

Najstarszym domem na Wyspach Owczych, a także najstarszą, zamieszkaną chatą drewnianą świata jest Kirkjubøargarður, znajdujący się w miejscowości Kirkjubøur, położonej na wyspie Streymoy, opodal Tórshavnu. Pierwsi mieszkańcy, uczniowie szkoły dla duchownych, byli tu już w 1100 roku. Drewno na budowę miało przynieść z Norwegii morze. Chata przez lata przechodziła przez ręce kleru, króla duńskiego, rodziny Patursson, by w końcu trafić pod władanie rady miasta i gminy Tórshavn, która to oddała ją w dzierżawę Paturssonom. Dziś można zwiedzić dom, jako muzeum tejże familii, a także bibliotekę. Można tam dostać też coś do spożycia.

Więcej w artykule Kirkjubøargarður.

Artykuły do zrobienia

Istnieje bardzo szerokie grono artykułów o tematyce Wysp Owczych, które nie zostały opisane, a są bardzo istotne w tym państwie. Są to między innymi:

• Gminy Wysp Owczych - wymienię parę, resztę znajdziecie w artykule; Miðvágs kommuna, Sørvágs kommuna, Vesmanna kommuna, Húsavíkar kommuna, Nes kommuna...
• Duże miasta: Kollafjørður, Strendur, Sandavágur, Hvalba, Skáli i Sandur.
• Media:
  • Gazety i Czasopisma - Dimmalætting, Frøði, Kvinna, Sosialurin, OutsiderMagazine, Oyggjatíðindi, Norðlýsið, Vinnuvitan, Vencil i Vikublaðið.
  • Rozgłośnie radiowe - Kringvarp Føroya, Lindin i Rás 2.
• Polityka
  • Løgtingið,
  • Partie:
    • Fólkaflokkurin (Partia Ludowa),
    • Javnaðarflokkurin (Partia Socjaldemokratyczna),
    • Miðflokkurin (Partia Centralna),
    • Sambandsflokkurin (Partia Unii),
    • Sjálvstýrisflokkurin (Patia Samorządowa),
    • Tjóðveldisflokkurin (Partia Republikańska).