Światosław Richter
Z Wikipedii
Światosław Teofilowicz Richter, ros. Святослав Теофилович Рихтер, (ur. 20 marca 1915 w Żytomierzu - zm. 1 sierpnia 1997 w Moskwie), rosyjski pianista.
Jeden z największych pianistów XX wieku, doskonale znany z swoich interpretacji, wirtuozerii i bogatego repertuaru.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Richter urodził się w Żytomierzu, na Ukrainie. Jego ojciec był pianistą i organistą niemieckiego pochodzenia, matka Rosjanką. Dorastał w Odessie. W dużej mierze był samoukiem, podstawowe wykształcenie muzyczne zapewnił mu uczeń ojca, czeski harfista. Już w bardzo młodym wiek, Richter doskonale czytał nuty a vista i regularnie ćwiczył z miejscową operą i grupami baletowymi. Zamiłowanie do opery, śpiewu i muzyki kameralnej przejawiło się w założonych przez niego festiwalach w posiadłości wiejskiej de Meslay, Francji, i w Moskwie przy muzeum Puszkina. Później rozpoczął pracę jako akompaniator na próbach opery w Odessie.
[edytuj] Wczesne lata
19 marca 1934 roku, Richter dał swój pierwszy recital, w klubie inżynierskim w Odessie. Nie rozpoczął formalnej nauki gry na fortepianie do momentu, kiedy zdecydował się kształcić u Heinricha Neuhausa, sławnego pianisty i nauczyciela gry moskiewskiego konserwatorium. Podczas przesłuchania Neuhaus szepnął do studenta "to jest geniusz". Chociaż Neuhaus kształcił już wielkich pianistów, wliczając w to Emila Gilelsa i Radu Lupu, mówi się że uważał Richtera za "ucznia geniusza, na którego czekał całe swoje życie". Czasem przyznawał się, że nie nauczył Richtera "niczego".
Początkowo Richter próbował także kompozycji, na przesłuchaniu u Neuhausa zagrał jedne ze swoich utworów. Przerwał komponowanie przenosząc się do Moskwy. Po latach wyjaśnił swoją decyzję następująco: "Chyba najlepiej jak mógłbym to ująć - uważam, że nie ma sensu komponowanie jeszcze więcej złej muzyki."
W 1940 r. będąc studentem, Richter pierwszy raz publicznie wykonał szóstą sonatę Prokofiewa, kompozytora z którym był później bardzo związany. Był znany ze swoich politycznych przekonań, zaczął opuszczać zajęcia w konserwatorium w istocie został wydalony dwa razy podczas pierwszego roku nauki. Był zawsze politycznym wyrzutkiem w Związku Radzieckim, nigdy nie wstąpił do Partii Komunistycznej.
[edytuj] Za żelazną kurtyną
Richter spotkał sopranistkę Ninę Dorliak w 1945. Wkrótce potem, akompaniował jej w programie, który obejmował pieśni Mikołaja Rimskiego-Korsakowa i Prokofiewa. To było pierwsze spotkanie i związek który trwał do końca ich życia. Richter i Dorliak nie byli nigdy oficjalnie małżeństwem, choć stali się nieodłącznymi towarzyszami. Ona była przeciwwagą dla jego impulsowej natury, przypominała mu o spotkaniach i dawała rady w zawodowych sprawach.
W 1949 roku zdobył nagrodę Stalina, doprowadziło to do rozległych tras koncertowych w Rosji, wschodniej Europie i Chinach. Richter dał swoje pierwsze recitale poza Związkiem Radzieckim w Czechosłowacji w 1950 roku. W 1952 roku został zaproszony do nagrania utworów Liszta w rosyjskim remake'u filmu "Glinka" z 1946 roku, o życiu rosyjskiego kompozytora Michała Iwanowicza Glinki. Film ukazał się pod nazwą Композитор Глинка ("Kompozytor Glinka"), w rolę główną wcielił się Boris Smirnov.
W roku 1960, Richter przeciwstawił się władzom, kiedy zagrał na pogrzebie Borisa Pasternaka.
[edytuj] Poza żelazną kurtyną
Zachód zauważył Richtera poprzez nagrania z lat pięćdziesiątych. Pierwszym 'promotorem' Richtera był Emil Gilels, który podczas swojego tournee po Stanach Zjednoczonych przedstawił krytykom entuzjastyczną recenzję: "poczekajcie, aż usłyszycie Richtera".
Pierwsze koncerty miały miejsce w maju 1960 roku, gdy pozwolono mu grać w Finlandii. W tym samym roku ostatecznie dostał zgodę na wyjazd do Stanów Zjednoczonych. 15 października 1960 roku zadebiutował w USA (Chicago), gdzie zagrał drugi koncert fortepianowy Johannesa Brahmsa z orkiestrą symfoniczną miasta Chicago, pod dyrekcją Ericha Leinsdorfa - wzbudził sensację. W przeglądzie Chicago Tribune, Claudia Cassidy - krytyk znana z okrutnych recenzji uznanych artystów napisała, że na scenie Richter najpierw wygląda niepewnie (jakby miał być "pożarty", ale potem siada przy fortepianie i tworzy "przedstawienie wszech czasów". W 1960 roku Richter kończy swój cykl koncertów występem w Carnegie Hall.
Richter był jednak niechętny koncertom w USA - począwszy od incydentu w Alice Tully Hall w 1970 roku, gdzie wystąpił z Davidem Ojstrachem. Koncert został przerwany przez antysowieckie protesty. Richter przysiągł, że nigdy tu nie wróci. Pogłoski o chęci powrotu do Carnegie Hall wyszły na jaw w ostatnich latach życia, jednak nie jest wiadomo ile tym było prawdy.
W 1961 roku zagrał po raz pierwszy w Londynie. Jego pierwszy recital składał się z utworów Haydna i Prokofiewa, spotkał się z niechęcią angielskich krytyków. Szczególnie Neville Cardus podsumował grę Richtera jako "prowincjonalną" i zastanawiał się dlaczego został on zaproszony na koncert biorąc pod uwagę, że Londyn ma pod dostatkiem pianistów "drugiej klasy". Po występie 18 lipca 1961 roku, gdzie pianista zagrał obydwa koncerty Liszta, krytycy zmienili zdanie.
[edytuj] Lata późniejsze
Chociaż Richter bardzo lubił występować dla publiczności, nie cierpiał zaplanowanych na lata naprzód koncertów. W późniejszych latach miał zwyczaj zawiadamiać o koncercie z krótkim wyprzedzeniem. Grywał przeważnie w małych salach, najczęściej zaciemnionych z jedną niewielką lampą oświetlającą nuty.
W 1986 roku wyruszył w sześciomiesięczne tournee po Syberii, dając prawdopodobnie 150 recitali. Czasami występował w małych miasteczkach nie mających nawet sali koncertowej. Na jednym z takich koncertów publiczność, która nigdy nie słyszała muzyki klasycznej zebrana na środku sali zaczęła się kołysać z boku na bok, aby uczcić występ artysty. W ostatnich latach życia, Richter rozważał granie koncertów bezpłatnie.
Anegdota ilustruję podejście Richtera do występów w ostatniej dekadzie życia. Po przeczytaniu biografii Karola Wielkiego (Richter był zapalonym czytelnikiem), kazał wysłać swojemu sekretarzowi telegram do teatru w Akwizgranie - miasta urodzenia cesarza. Oświadczył w nim: "Maestro przeczytał biografię Karola Wielkiego i chce zagrać w Akwizgranie. Występ miał miejsce wkrótce potem.
W późnych latach osiemdziesiątych technika Richtera pogorszyła się w pewnym stopniu, częściowo z powodu kłopotów z sercem i sędziwego wieku. Te problemy nie ustąpiły także w latach 90., powodując u pianisty ogromną frustrację. W ostatnich latach, jak rok 1995 kontynuował jednak granie najbardziej wymagających utworów literatury fortepianowej: cykl Miroirs Ravela, druga sonata Prokofiewa, Ballada f-moll i etiudy Fryderyka Chopina.
Ostatnim nagraniem Richtera z orkiestrą były trzy koncerty Mozarta w 1994 roku z Japan Shinsei Symphony Orchestra, pod dyrekcją jego starego przyjaciela Rudolfa Barshai.
Ostatnim nagranie solowe odbyło się podczas zamkniętego spotkania w Lübeck w Niemczech 30 marca 1995 roku. Program składał się z dwóch sonat Haydna i Wariacji i Fugi nt. Beethovena Maxa Regera, a także utwór na dwa fortepiany z pianistą Andreasem Lucewiczem.
Richter umarł w swoim domu pod Moskwą na zawał serca, po długim okresie depresji spowodowanej jego niezdolnością do występów publicznych. W okresie poprzedzającym śmierć Richter uczył się Fünf Klavierstücke Schuberta.
