100 mm armata polowa wz. 1944 (BS-3)

Z Wikipedii

100 mm armata polowa wz. 1944 (BS-3)
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Rodzaj	armata polowa/przeciwpancerna
Historia
Prototypy	1943
Produkcja seryjna	1944-1951
Dane taktyczno-techniczne
Długość lufy	5604 mm (L/56) 4625 mm (części gwintowanej)
Donośność	20 000 m[1], 20 650[2], 21 000 m[3] 2000 m (skuteczna do czołgów)
Odległość strzału bezwzgl.	1000 m[1], 1080 m [2]
Prędkość pocz. pocisku	985 m/s (przeciwpancerno-smugowego o masie 15,6 kg) 900 m/s (odłamkowo-burzącego o masie 15,6 kg) 891 m/s (odłamkowego o masie ??)
Długość	9370 mm (w położeniu marszowym)
Szerokość	2150 mm (w położeniu marszowym)
Wysokość	1500 mm (w położeniu marszowym)
Masa	3650 kg (armaty) 1345 kg (lufy z zamkiem)
Kąt ostrzału	-5° do +45° (w pionie) 58° (w poziomie)
Wysokość linii ognia	1010 mm
Długość odrzutu	1000-1180 mm
Szybkostrzelność	7 strz./min[1], 8-10 strz/min [2]
Obsługa	7 osób
Czas przejścia w położenie bojowe	60-120 s.
Szybkość marszowa	do 50 km/h (droga) 10 km/h (teren)

100 mm armata polowa wz. 1944 (BS-3) (ros. 100-мм полевая пушка образца 1943 года (БС-3), nazywana także 100 mm armata przeciwpancerną wz. 1944^[1]) - sowiecka holowana armata polowa i przeciwpancerna.

Spis treści 1 Historia 2 Opis 3 Produkcja 4 Amunicja 5 Bibliografia 6 Przypisy

[edytuj] Historia

W 1943 roku żywa była w ZSRR obawa przed pojawieniem się nowych niemieckich czołgów uzbrojonych w dalekosiężne armaty i odpornych na ostrzał ówczesnych dywizyjnych dział przeciwpancernych. Wprawdzie artyleria korpuśna z takim przeciwnikiem mogła by sobie dać radę ale armaty będące na jej wyposażeniu były ciężkie a przez to małomanewrowe a przede wszystkim nieliczne. 13 kwietnia 1943 roku podczas narady u Ławrientija Berii komisarz D.F. Ustinow referował możliwości dalszego rozwoju artylerii przeciwpancernej. Między innymi omawiano pomysł zmotoryzowania dział ZiS-2, rozwój dział wywodzących się od 85 mm armaty przeciwlotniczej KS-12, usprawnienia produkcji 122 mm armat A-19, opracowania nowych przeciwpancernych pocisków podkalibrowych i kumulacyjnych a także ofertę W. G. Grabina opracowania nowej 100 mm armaty przeciwpancernej. 15 kwietnia wyszło postanowienie ГОКО № 3187 o wzmocnieniu obrony przeciwpancernej. W jego ramach miano opracować nowe korpuśne działo na podstawie armat M-60 i okrętowej B-34. Armata oparta na M-60 miała mieć kaliber 100 lub 122 mm. Sama armata M-60 do zwalczania broni pancernej nie bardzo się nadawała w związku z amunicją rozdzielnego ładowania, co w dużym stopniu ograniczało jej szybkostrzelność. Opracowanie i zbudowanie prototypów powierzono CAKB i Zakładom Motoryzacyjnym Nr 172 im. Mołotowa. Prototyp 100 mm opracowany został w przeciągu 25 dni a 122 mm w miesiąc pod kierunkiem Grabina przez zespół w składzie: A. E. Chworostin, I. S. Griban, K. K. Rienne i W. D. Mieszczanninow. 4 czerwca gotowa była dokumentacja. Dwa prototypy zostały ukończone w połowie lipca a gotowość do prób poligonowych osiągnęły 1 sierpnia. 100 mm armata nosząca jeszcze nazwę S-3 ważyła prawie 3500 kg. W międzyczasie niezbędne okazało się skorzystanie z pomocy biura konstrukcyjnego Zakładów Nr 92 im. Stalina. Początkowo koła miały pochodzić od ciężarówki ZIS-5 ale były za słabe do tak ciężkiego działa a koła od JAZa były za duże. Rozwiązaniem okazało się podwojenie kół od ZISa. Od 15 kwietnia do 2 maja 1944 roku na rozkaz marszałka N.N. Woronowa w "Grochowieckim Artyleryjskim Obozie" odbywały się próby czterech prototypów S-3. Przeprowadzono wówczas próbne strzelania do zdobycznego czołgu PzKpfw VI Tiger i niszczyciela czołgów Ferdynand. Próby wypadły dość pozytywnie. pancerz wieży Tigera był niszczona przebijany z odległości 500-1000 m a kadłub z 1300 m. W maju 1944 roku Zakład Nr 232 "Bolszewwik" przystąpił do wykonania planu zakładającego wykonanie 275 armat tego typu do końca roku. W sierpniu uruchomiono produkcję w Zakładach Nr 7 "Arsenał" dzięki czemu można było zwiększyć roczną produkcję do 335 sztuk. W latach 40. w OKB-172 opracowano lekki pocisk "Kolco" który wystrzeliwany z BS-3 osiągał prędkość 1650 m/s ale nie został on przyjęty do uzbrojenia w związku z pracami nad bardziej perspektywicznymi pociskami podkalibrowymi. W międzyczasie powstała również modernizacja działa, polegająca na wyposażeniu jego w celownik optyczny OP-1-5 służący do prowadzenia ognia bezpośredniego oraz modernizacji zamka poprzez wyposażenie go w bezpiecznik i mechanizm powtórnego napinania. Produkcja BS-3 trwała do 1951^[4] roku. Ogółem powstało około 4000 armat tego typu, z czego około 400 do zakończenia wojny w Europie. W czasie II wojny światowej zniszczonych zostało ok. 100 armat tego typu^[4]. Wprawdzie na początku lat 60. BS-3 nadal stanowił skuteczny oręż ale wkrótce okazało się, że nawet podkalibrowe pociski były nieskuteczne wobec takich czołgów jak M48A2, M60 czy Chieftain. Sytuację ratowały pociski kumulacyjne które póki co były w stanie przebić pancerze tych czołgów. W każdym razie do pojawienia się w latach 60. nowych armat gładkolufowych BS-3 i jej czołgowy odpowiednik D-10 stanowił podstawę obrony przeciwpancernej Armii Radzieckiej. W latach 80. przystosowano armaty BS-3 do wystrzeliwania rakiet 9M117 kompleksu Bastion mogący z odległości 4000 metrów zwalczać pojazdy osłonięte 550 mm pancerzem. Armata BS-3 była używana w ZSRR aż do jego rozpadu w 1991 roku a później w wielu krajach WNP. Prócz tego wiele egzemplarzy wyeksportowano do krajów Układu Warszawskiego (także Polski ) i państw bliskowschodnich i afrykańskich, gdzie też wielokrotnie były użyte bojowo. W Egipcie opracowano wykorzystując działo BS-3 i podwozie czołgu T-34 samobieżne działo przeciwpancerne T-100.

Obecnie działo BS-3 zostało wycofane z uzbrojenia przez większość użytkowników. Wojsko Polskie wycofało działa BS-3 w połowie lat 80.

[edytuj] Opis

BS-3 jest holowaną armatą polową przeznaczoną do zwalczania celów ogniem pośrednim, mogącą również służyć do zwalczania celów opancerzonych ogniem bezpośrednim. Jednolita niewzmocniona lufa zakończona jest dwukomorowym hamulcem wylotowym o sprawności około 60%. Wlotowej część lufy zaopatrzona jest w nasadę zamkową. Półautomatyczny zamek ma konstrukcję klinową o pionowym ruchu klina. Samoczynnie zamyka się on po załadowaniu i otwiera po wystrzale. Późniejsze wersje działa zostały wyposażone w mechanizm napinania iglicy oraz bezpiecznik uniemożliwiający strzał przy niedomkniętym zamku. Kołyska jest typu korytkowego. Wewnątrz kołyski pod lufą znajduje się zespól oporopowrotnika składający się z opornika hydraulicznego typu wrzecionowego i trzycylindrowego powrotnika hydropneumatycznego. Cylindry oporopowrotnika znajdują się w jarzmie lufy a tłoczyska w kołysce. W łożu górnym znajduje się mechanizm naprowadzania. Naprowadzanie w płaszczyźnie pionowej odbywa się przy pomocy mechanizmu typu łukowego (dwa sektory) a w płaszczyźnie poziomej typu śrubowego. Ich pokrętła umieszczone są z lewej strony działa. Działo zostało również wyposażone w dwa odciążacze pneumatyczne typu pchającego. Łoże dolne wyposażone jest w dwa ogony których rozwarcie powoduje wyłączenie wałków skrętnych służących do resorowania. Podwozie składa się z dwu podwójnych kół z oponami pełnymi pochodzącymi od ciężarówki ZIS-5. Prześwit podwozia jest równy 330 mm. Obsługa działa chroniona jest przez tarczę ochronną. Działo wyposażone jest w celownik mechaniczny do strzelania ogniem pośrednim. Prócz tego późniejsze modele działa otrzymały optyczne celowniki OP-1-5 służące do zwalczania celów opancerzonych ogniem bezpośrednim. Armata holowana jest bez korzystania z przodka, zazwyczaj ciągnikiem AT-L, Ja-12 i M-2 a także ciężarówką ZiS-151.

[edytuj] Produkcja

Produkcja armat BS-3
Rok	1944	1945	1946	1947	1948	1949	1950	1951	Razem
Wyprodukowano	330[4]	1140[4]	1470[4]	??	??	??	??	??	ok. 4000[2]

[edytuj] Amunicja

Do zasilania działa BS-3 używa się naboi zespolonych. Typowym pociskiem odłamkowo-burzącym jest OF-412, którego działanie odłamkowe lub burzące osiąga się poprzez zastosowanie odpowiedniego zapalnika. Do tego pocisku używa się dwu typów ładunków prochowych, pełnego (gdy niezbędny jest duży zasięg) i zmniejszonego. Do zwalczania broni pancernej stosuje się przeciwpancerne pociski smugowe: ostro i tępogłowicowe, kumulacyjne i podkalibrowe. Do stawiania zasłony dymnej używane są pociski D-412. Amunicja przechowywana jest w skrzyniach o wymiarach 1200x445x243 mm i masie 84 kg (dwa pociski przeciwpancerne lub odłamkowo-burzące) i 75 kg (dwa pociski kumulacyjne).

[edytuj] Bibliografia

• Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975. 
• Andrzej Ciepliński, Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994. ISBN 83-86028-01-7. 
• А. Иванов: Артиллерия СССР в перод второй мировой войны. Санкт-Петербург: Издательский Дом «Нева», 2003. 
• Witold "Jowitek" Mikiciuk: http://www.rzeszow.mm.pl/~jowitek/100_44.html (pl). [dostęp 16 maj 2007].
• http://softland.com.pl/aerojac/aaa/bs3/bs3.html. [dostęp 16 maj 2007].

[edytuj] Przypisy

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2 1,3} Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975. 
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2 2,3} Witold "Jowitek" Mikiciuk: http://www.rzeszow.mm.pl/~jowitek/100_44.html (pl). [dostęp 16 maj 2007].
3. ↑ http://softland.com.pl/aerojac/aaa/bs3/bs3.html. [dostęp 16 maj 2007].
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3 4,4} А. Иванов: Артиллерия СССР в перод второй мировой войны. Санкт-Петербург: Издательский Дом «Нева», 2003.