Abbas I Wielki
Z Wikipedii
Abbas I Wielki (شاه عباس بزرگ) (ur. 27 stycznia 1571 w Mazandaranie, zm. 19 stycznia 1629) - szach Persji od 1587 z dynastii Safawidów.
Był twórcą nowoczesnego państwa perskiego. Zaraz po wstąpieniu na tron utemperował turkmeńskich przywódców szczepowych, którzy do tej pory faktycznie rządzili krajem. Przeprowadził reformy administracyjne, modernizację armii, rozwinął handel. W 1590 zakończył wojnę z Osmanami, na jakiś czas zrzekając się na ich rzecz znacznych terytoriów, aby wyprzec Uzbeków z północno-wschodnich części kraju. Do 1618 odzyskał te ziemie. Opanował także część Iraku nad Zatoką Perską. Stolicę państwa przeniósł z Kazwinu do Isfahanu, który wspaniale rozbudował.
W pierwszych dniach października 1588 dokonał zamachu stanu detronizując i więżąc swego ojca Mohammada Safawidę. W dokonaniu zamachu pomógł mu dowódca gwardii pałacowej Gholi Ostajlou, którego w rok później kazał zamordować. W kraju panowała anarchia, a na północy, w Chorezmie panoszyli się Uzbecy. Wojna z nimi była niezwykle zacięta, ale po wielkiej bitwie pod Heratem Uzbecy zostali pokonani i wyparci z granic Persji.
Krótko po przeniesieniu stolicy 1592 do Isfahanu na dworze Abbasa zjawił się Anglik Robert Shirley, któremu szach powierzył reorganizację i reformę armii. Z tą nową armią Abbas pokonał w 1603 Osmanów zmuszając do uprzednio zabranych Persji terytoriów, w tym Bagdadu. W 1605 odniósł zwycięstwo w bitwie pod Basrą rozszerzając swe posiadłości poza Eufrat. W 1611 sułtan Ahmed I został zmuszony do oddania mu Szirwanu i Kurdystanu.
W 1615, tłumiąc powstanie w Gruzji, wymordował 60 tysięcy Gruzinów, a dalsze 100 tysięcy deportował. Doszczętnie zniszczył połączone siły turecko-tatarskie pod Sulmaniją w Iraku i zawarł korzystny dla siebie pokój w 1618. Osmanowie wkrótce zerwali traktat i podjęli działania wojenne, lecz przegrali ponownie, a Abbas w 1623, po ponad rocznym oblężeniu, odebrał im Bagdad. Rok wcześniej (1622) zaanektował (z pomocą Anglików) wyspę Ormuz w cieśninie o tej samej nazwie - do tej pory portugalską kolonię. Od tej pory cały handel z Indiami i Molukami miał iść przez portowe miasto tej wyspy, które nazwał Bandar Abbas na swoją cześć.
Był zręcznym dyplomatą - wysyłał Shirleya, jako swego posła, do Hiszpanii, Anglii i Italii dążąc do zawarcia paktów militarnych wymierzonym przeciwko Osmanom. Krajem rządził roztropnie w praktyce stosując zasadę tolerancji religijnej (w Armenii), popierając architektów i malarzy, w czym daleki był od ortodoksyjnych władców islamskich tamtej epoki.
Kiedy zmarł zostawił po sobie państwo sięgające od Tygrysu po Indus. Plamą na wizerunku Abbasa kładzie się jego okrucieństwo, szczególnie wobec własnej rodziny. Bojąc się, że mogą kiedyś pójść jego śladem i obalić go, swych licznych krewnych pozamykał w pałacach strzeżonych tak, by nie docierały do nich żadne wieści ze świata. Kazał zamordować swego najstarszego syna, a na swego sukcesora wyznaczył swego wnuka imieniem Safi.
