Adam Vetulani

Z Wikipedii

Adam Joachim Vetulani (ur. 20 marca 1901 w Sanoku, zm. 25 września 1976 w Busku-Zdroju), polski historyk prawa, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Był synem Romana (profesora gimnazjalnego) i Elżbiety Karoliny z Kunachowiczów; braćmi Adama byli Kazimierz Vetulani (profesor Uniwersytetu Lwowskiego)Tadeusz Bolesław (profesor hodowli zwierząt Uniwersytetu Wileńskiego i Uniwersytetu Poznańskiego) i Zygmunt (ekonomista, konsul i radca handlowy w Wiedniu, Królewcu, Stambule, Bukareszcie). Miał dwie siostry: Marię i Elżbietę.

Uczęszczał do szkół powszechnych i średnich w Sanoku, Cieszynie i Wiedniu (do 1917). W latach 1917-1918 ochotniczo w armii austriackiej na froncie włoskim. Podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim (1919-1923), gdzie wśród jego wykładowców byli m.in. Stanisław Estreicher, Franciszek Fierich, Jan Nepomucen Fijałek, Władysław Jaworski, Adam Krzyżanowski, Władysław Semkowicz, Stanisław Wróblewski, Fryderyk Zoll (młodszy); brał udział w działaniach wojny polsko-bolszewickiej (dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych). Odbył aplikację sędziowską w Sądzie Okręgowym w Krakowie (1924-1925), w 1925 obronił na UJ doktorat praw (pod kierunkiem Stanisława Kutrzeby). Uzupełniał studia na uniwersytecie w Strasburgu (1925-1926). Od 1925 był wieloletnim pracownikiem Uniwersytetu Jagiellońskiego; początkowo starszy asystent w Katedrze Prawa Polskiego (1925-1928), w 1928 habilitował się (praca Pozew sądowy w dawnem prawie polskiem) i został docentem w tej katedrze. W 1934 uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego i objął Katedrę Prawa Kościelnego.

Brał udział w kampanii wrześniowej jako ochotnik w stopniu kaprala. Przeszedł wraz z wojskiem do Rumunii, następnie do Francji; był członkiem Komitetu Obywatelskiego Ministerstwa Opieki Społecznej Rządu Emigracyjnego rezydującego w Angers. Wstąpił do 2 Dywizji Strzelców Pieszych gdzie w stopniu plutonowego uczestniczył w ciężkich walkach wzdłuż linii Maginota, szczególnie pod Maiche i Damprichard (departament Jura). Odznaczony Croix de Guerre (avec etoille). Wraz z resztą dywizji przebywał na internowaniu w Szwajcarii, gdzie powierzono mu organizacje obozów szkolnych w tym i uniwersyteckich dla żołnierzy 2DSP. Otrzymał po wojnie propozycję objęcia katedry prawa kościelnego uniwersytetu we Fryburgu, ale zdecydował się na powrót do Krakowa. W listopadzie 1974 otrzymał stopień podporucznika rezerwy Wojska Polskiego. Był aktywnym działaczem PSL, przeciwnikiem stalinizacji UJ.

W 1946 został profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1947-1970 kierował Katedrą Historii Państwa i Prawa Polskiego, a 1946-1948 był dziekanem Wydziału Prawa. Przeszedł na emeryturę w 1971. Był związany również z innymi instytucjami naukowymi; w Instytucie Nauk Prawnych PAN pracował w Zakładzie Historii Państwa i Prawa Polskiego (1956-1961), w Instytucie Historii PAN w Zakładzie Historii Państwa i Prawa (1961-1962). Od 1975 prowadził wykłady z historii prawa kościelnego na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie.

W 1936 został wybrany na członka korespondenta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, w 1938 na członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności (od 1950 członek czynny PAU). Od 1932 brał udział w pracach Komisji Historycznej PAU, w latach 1938-1952 był sekretarzem Komisji Prawniczej PAU, a 1946-1952 przewodniczył Sekcji Historii Prawa tejże komisji. W latach 1957-1958, kiedy środowisko uczonych krakowskich podjęło nieudaną próbę reaktywacji PAU, Vetulani pełnił funkcję sekretarza generalnego. Był również członkiem innych towarzystw i akademii naukowych (polskich i zagranicznych), m.in. Towarzystwa Naukowego we Lwowie (1937 członek przybrany), Towarzystwa Naukowego w Toruniu (1955), Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Societe d'Histoire du Droit w Paryżu, Institute of Research and Study in Medieval Canon Law w Berkeley, Academia della Scienza dell'Istituto di Bologna, Societa Italiana di Storia del Diritto w Rzymie, Towarzystwa Naukowego KUL.

Był laureatem nagród naukowych, m.in. nagrody ministra szkolnictwa wyższego (1956) i nagrody Fundacji Jurzykowskiego (1976), odebrał doktoraty honoris causa uniwersytetów w Strasburgu (1959), Nancy (1961) i Pecs (1972). Otrzymał medal PAN im. Mikołaja Kopernika (1972), został uhonorowany m.in. Krzyżem Komandorskim papieskiego Orderu Piani Ordinis oraz odznaczeniami wojennymi - Krzyżem Walecznych i francuskim Croix de Guerre avec Etoile.

W pracy naukowej Adam Vetulani zajmował się historią prawa kościelnego powszechnego, historią średniowiecznego prawa polskiego oraz edytorstwem. Badał m.in. kwestię sekularyzacji Prus i prawa lennego w Polsce. Prowadził badania nad tzw. Dekretem Gracjana, w tym znajomością dokumentu w Polsce. Analizował politykę konkordatową Watykanu w XX wieku, szczególnie w stosunku do Niemiec i Austrii. Przewodniczył komisji redakcyjnej serii wydawniczej "Pomniki Prawa Polskiego" (1957-1966). Przygotował do wydania m.in. Statuty synodalne Henryka Kietlicza (1938), Średniowieczny ruski przekład statutów ziemskich Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły (1950, ze Stanisławem Romanem), Władztwo Polski w Prusiech Zakonnych i Książęcych (1953), Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedralnej (1963). Uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie ku uczczeniu 800-lecia powstania Dekretu Gracjana w Bolonii, Camaldolii i Rzymie (1952). W latach 50. organizował akcje kulturalno-oświatowe we wsiach podkrakowskich.

Do grona jego studentów należeli m.in. Juliusz Bardach i Bogusław Leśnodorski. Utrzymywał bliskie kontakty z ks. Karolem Wojtyłą, przyszłym papieżem, który przewodniczył w 1976 uroczystościom pogrzebowym Vetulaniego.

Był autorem wielu publikacji naukowych oraz artykułów o tematyce polityczno-historycznej, m.in.:

• Nagana sądowa w dawnem prawie polskiem (1923)
• Z dziejów strasburskiej kapituły katedralnej (1927)
• Lenno pruskie (1930)
• Włoska ustawa o ślubach kościelnych (1930)
• Początki oficjalatu biskupiego w Polsce (1934)
• Benefices en Pologne (1936)
• O sposobie powoływania się na przepisy prawa rzymskiego i kanonicznego w późniejszym średniowieczu (1936)
• Polskie wpływy polityczne w Prusiech Książęcych (1939)
• Historia ustroju Polski w zarysie (1941)
• Dekret Gracjana w świetle najnowszych badań (1948)
• Dzieje historii prawa w Polsce (1948)
• Wrocławskie rękopisy statutów Mikołaja Trąby (1948)
• Polska i Prusy Książęce w związku ustrojowym. Próba popularnej syntezy (1949)
• Z badań nad znajomością powszechnego prawa kanonicznego w Polsce w XIII wieku (1949)
• O nowe ujęcie historii źródeł dawnego prawa polskiego (1952)
• Prawny stosunek Prus Książęcych do Polski 1466-1657 (1954)
• W sprawie prawa chłopskiego w Polsce feudalnej (1956)
• Kanonista Stephanus Polonus (1960)
• Nowe wydanie niemieckiego zwodu prawa polskiego (1960)
• Przeciw elitaryzmowi (1936)
• Ludzie "wojennego rzemiosła" czy fachowcy? (1938)
• Perspektywy katolicyzmu w Wielkich Niemczech (1938)
• Prawosławie - problemem politycznym (1938)
• "Zagadka" kard. Innitzera (1938)
• Poza płomieniami wojny. Internowani w Szwajcarii 1940-45 (1976, wspomnienia)

[edytuj] Źródła

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 3: P-Z (pod redakcją Andrzeja Śródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1985