Adolf Zeligson
Z Wikipedii
Adolf Zeligson (Seligson, Zeligsohn) (ur. 1867 w Warszawie zm. 10 czerwca 1919 w Warszawie) - łódzki architekt, projektant wielu pałaców ale także budynków użyteczności publicznej, kamienic, fabryk w Łodzi oraz nowego nowego cmentarza żydowskiego w Łodzi.
Syn Noacha, nauczyciela łódzkiej żydowskiej szkoły elementarnej, i Chai Gitli ze Szwarcenbergów.
Spis treści |
[edytuj] Szkoła i studia
Po ukończeniu w 1884 r. Wyższej Szkoły Rzemieślniczej w Łodzi studiował w petersburskim Instytucie Inżynierów Cywilnych, gdzie w 1890 r. uzyskał dyplom inżyniera cywilnego I kategorii.
[edytuj] Działalność zawodowa
Wróciwszy po studiach w lipcu 1891 r. do Łodzi, założył biuro techniczne, będące w istocie swej biurem projektowym architekta. Miało ono swoją siedzibę w różnych miejscach: przy ul. Cegielnianej 9 (obecnie ul. S. Jaracza) (1898 r.), Dzielnej (obecnie ul. G. Narutowicza) 22 (1900 r.), Piotrkowskiej 124 (od 1902 r.).
[edytuj] Najważniejsze obiekty architektoniczne zaprojektowane w Łodzi
Wykonywał projekty pałaców i reprezentacyjnych budynków dla burżuazji łódzkiej pochodzenia żydowskiego. Także zaprojektował szereg budynków użyteczności publicznej.
Wykonał m. in. projekty: pałacu Jakuba i Anny Hertzów w 1892 r. przy ul. Spacerowej 4 (obecnie al. T. Kościuszki, rektorat Uniwersytetu Medycznego w Łodzi), fabryki Markusa Silbersteina przy ul. Piotrkowskiej 242/250 (1893 r.), przebudowy pałacu w Lisowicach - podmiejskiej posiadłości rodziny Silbersteinów (1894 r.). Także ogromnej przebudowy pałacu Izraela Poznańskiego przy ul. Ogrodowej 15 (lata 1898-1903), Zaprojektował Adolf Zeligson także pałac Maurycego i Sary Poznańskich przy ulicy Nowo-Cegielnianej (obecnie ul. S. Więckowskiego, Muzeum Sztuki) (1896 r.) i pałacu Karola Poznańskiego przy ul. Długiej (obecnie ul. Gdańska, Akademia Muzyczna) 36 (1904 r.) a także rezydencję M. Silbersteina przy ul. Piotrkowskiej 260 (1909 r.). Według jego projektu przebudowano pałac w Lisowicach kupiony przez Silbersteinów.
Był autorem projektu szpitala im. Izraela i Leony Poznańskich przy ul. NowoTargowej (obecnie ul. Seweryna Sterlinga) (1904 r.) oraz gmachu Polskiej Szkoły Filologicznej Towarzystwa „Uczelnia" (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. M. Kopernika w Łodzi) przy ul. Nowocegielnianej (obecnie ul. S. Więckowskiego 41) (1909 r.).
Projektował budynek Teatru Wielkiego Fryderyka Sellina przy ul. Konstantynowskiej 14 (obecnie ul. Legionów, budynek nie istnieje) (1901 r.). Ów Teatr Wielki był fenomenem w przemysłowej Łodzi. Mógł pomieścić 1250 widzów, otwarto go 28 września 1901 r. z wielką pompą, uroczystość uświetnili swoją obecnością Henryk Sienkiewicz i Henryk Siemiradzki. Okazała fasada była neorenesansowa.
Adolf Zeligson był także autorem przebudowy synagogi przy ul. Wolborskiej 20 (lata 1895-1899). Realizacja rozciągnęła się na lata 1897-1900 choć wykańczanie wnętrza trwało jeszcze kilka lat. Architekt rozszerzył budowlę od strony wschodniej a całości nadał bardzo dekoracyjny kształt w stylu „mauretańskim“ dzięki czemu synagoga stała się jednym z najefektowniejszych gmachów Łodzi, choć chaotyczna zabudowa otoczenia nie pozwoliła na właściwe wyeksponowanie budowli.
Był również Adolf Zeligson projektantem kompozycji przestrzennej nowego cmentarza żydowskiego przy ul. Brackiej (1892 r.), domu przedpogrzebowego fundacji Hermana i Miny Konstadtów na tymże cmentarzu (1892 r.). Zaprojektował także grobowce: Markusa i Teresy Silbersteinów (1900 -1901) oraz Izraela i Leony Poznańskich (projekt wstępny 1900?) na tym cmentarzu żydowskim tzw. „nowym“.
W wyniku zastoju budowlanego, w 1906 r. Adolf Zeligson udał się na kilka miesięcy do Paryża, a następnie osiadł w Moskwie. Po 1907 r. projektował z powodzeniem liczne budowle w Moskwie, uznawany jest [jak twierdzi Krzysztof Stefański] za jednego z wybitniejszych twórców moskiewskiej architektury przed 1914 r.
Przed 1911 rokiem wyjechał z Łodzi na stałe i zamieszkał w Warszawie, gdzie zmarł 10 czerwca 1919 roku. Pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie.
[edytuj] Bibliografia
- Jacek Strzałkowski, Architekci i budowniczowie Łodzi do r. 1944, Łódź 1998
- „Dziennik Łódzki" 1890 nr 143;
- Krzysztof Stefański Jak budowano przemysłową Łódź. Architektura i urbanistyka miasta w latach 1821-1914. Łódź 2001, ISBN 83-86334-53-3
- Krzysztof Stefański, Atlas architektury dawnej Łodzi, Łódź 2003, ISBN 83-87931-88-8
