Andrzej Gawroński (językoznawca)

Z Wikipedii

Andrzej Gawroński (ur. 20 czerwca 1885 w Genewie, zm. 11 stycznia 1927 w Józefowie koło Warszawy) - polski indianista i językoznawca, od 1916 profesor Uniwersytetów Jagiellońskiego oraz Lwowskiego, autor pierwszego polskiego podręcznika sanskrytu (Podręcznik sanskrytu, 1932).

[edytuj] Życie

Był synem Franciszka Rawity-Gawrońskiego (historyka, pisarza, publicysty prasy nacjonalistycznej) oraz Antoniny z Miłkowskich (nauczycielki, tłumaczki), wnukiem Teodora Tomasza Jeża (Zygmunta Miłkowskiego), starszym bratem pisarki Zofii Kozarynowej. Ukończył szkołę powszechną we Lwowie, gimnazja w Przemyślu i Lwowie oraz studia w dziedzinie językoznawstwa na Uniwersytecie Lwowskim i Uniwersytecie w Lipsku (1902-1906). Od czasu studiów cierpiał na gruźlicę płuc, która stała się przyczyną jego śmierci w wieku niespełna 42 lat.

Na uniwersytecie w Lipsku obronił doktorat (praca Sprachliche Untersuchungen ueber das Mr.cchakat.ika und das Daśakumāracarita, 1906) i został adiunktem w Katedrze Językoznawstwa Indoeuropejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, a po habilitacji (praca Am Rande des Mr.cchakat.ika, 1912) - docentem w tej Katedrze. W latach 1916-1917 profesor nadzwyczajny i kierownik Katedry Filologii Sanskryckiej UJ, od 1917 profesor zwyczajny i kierownik Katedry Językoznawstwa Porównawczego Uniwersytetu Lwowskiego. Prowadził wykłady z języka i historii dramatu sanskryckiego, gramatyki porównawczej języków indoeuropejskich oraz filologii staroindyjskiej.

Prof. Gawroński był jednym z największych poliglotów w Polsce, z całą pewnością znał 60 języków, choć współcześni mu naukowcy i przyjaciele twierdzili, że znał ich o wiele więcej. Kiedyś na uporczywe nagabywania znajomych powiedział: "mówię i piszę w 40 językach, rozumiem zaś i czytam w około 100". Zdanie to prowadzi do wniosku, że mógł znać 140 języków (przy interpretacji, że "100" znaczyło "jeszcze 100", a nie "100 znam przynajmniej biernie, z tego 40 też czynnie"). Wśród nich były języki mu współczesne i języki wygasłe, europejskie, azjatyckie i afrykańskie. W bibliotece, która została po jego śmierci, znaleziono książki w wielu językach. W większości z nich na marginesach były uwagi pisane ręką Gawrońskiego, zawsze w języku, w którym napisana była ta książka.

Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (1921 członek-korespondent, 1926 członek czynny), Towarzystwa Naukowego we Lwowie (1920 członek czynny), Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego (1920), Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego (1922 członek-założyciel, 1922-1923 wiceprezes), Polskiego Towarzystwa Językoznawczego (1925 członek-założyciel). W 1925 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta. Zainicjował działalność "Biblioteki Wschodniej" przy Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie oraz Rocznika Orjentalistycznego (obecnie: Rocznik Orientalistyczny) i Instytutu Orientalistycznego na Uniwersytecie Lwowskim (1918).

[edytuj] Publikacje

Ogłosił szereg prac naukowych, m.in.:

• w języku polskim:
  • O błędach językowych (Warszawa 1921)
  • O podstawie psychologicznej zapożyczania wyrazów obcych (Kraków 1921)
  • Szkice językoznawcze (Warszawa 1928)
  • Wartość uczuciowa deminutiwów (Kraków 1928)
  • Początki dramatu indyjskiego a sprawa wpływów greckich (Kraków 1946)

• w językach obcych:
  • Sprachliche Untersuchungen über das Mr.cchakat.ika und das Daśakumāracarita (Leipzig 1907)
  • Am Rande des Mr.cchakat.ika (ZDMG 65/1911)
  • The Date of Allahabad Stone Pillar Inscription of Samudragupta (Leipzig 1914)
  • Gleanings from Aśvaghoşa's Buddhacarita (Rocznik Orjentalistyczny 1915)
  • The Digvijaya of Raghu and some Connected Problems (Rocznik Orjentalistyczny 1915)
  • Studies about Sanskrit Buddhist Literature (Kraków 1919)
  • Notes sur les sources de quelques drames indiens (Kraków 1921)
  • Notes on the Sāundarananda. Critical and Explanatory (Kraków 1922)
  • Beginnings of Indian Drama and Problem of Greek Influence (Bhāratī 13/1968)

Przygotował także wiele przekładów, m.in.

• Zarys filozofii indyjskiej z dodatkiem o filozofii Wedanty i jej stosunku do metafizyki zachodniej Paula Deussena (Lwów 1914),
• Sādhana. Urzeczywistnienie życia Rabindranatha Tagore'a (1924),
• Wybrane pieśni epiczne Aśwaghoszy (1926),
• Poezje wybrane Sandora Petofiego (1930),
• Wybrane czterowiersze (1933) i Rubajaty (1969) Omara Chajjama.

Jego Podręcznik Sanskrytu (wyd. pośmiertne: Kraków 1932, wznowienia Lublin 1978, 1985, Warszawa 2004) pozostaje do dzisiaj podstawowym podręcznikiem akademickim sanskrytu w Polsce.

[edytuj] Źródła

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
• Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 3, Lublin 2002.
• Obszerne wspomnienia siostry, Zofii Kozarynowej, w: Znak 34 (1982), s. 579-604.