Antoni Fertner

Z Wikipedii

Antoni Fertner
Data i miejsce urodzenia	23 maja 1874 Częstochowa
Data i miejsce śmierci	16 kwietnia 1959 Kraków
Ważne role
Antoś w "Antoś po raz pierwszy w Warszawie"
Profil w bazie IMDb
Profil w bazie filmpolski.pl
Profil w bazie e-teatr.pl
Profil w bazie Filmweb.pl

Antoni Dezyderiusz Fertner (ur. 23 maja 1874 w Częstochowie, zm. 16 kwietnia 1959 w Krakowie) – polski aktor komediowy.

[edytuj] Nota biograficzna

Pochodził z rodziny artystycznej. Po ukończeniu Klasy Deklamacji i Dykcji przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym w roku 1895 występował w warszawskim teatrzyku Wodewil, a następnie przeniósł się do Łodzi, gdzie grał do 1899 r. W 1902 r. wrócił do Warszawy. Występował w teatrze, a później również w niemym kinie (1908-1914) w Polsce i w Rosji (1915-1918). Kreacje filmowe przyniosły mu dużą popularność, a zwłaszcza role Antosia/Antoszy opowiadające o przygodach dobrodusznego i zabawnego prostaka-niezdary.

Po wybuchu I wojny światowej wyjechał wraz z żoną do Rosji, w ramach przymusowej ewakuacji artystów do Moskwy. W tamtym czasie zagrał w 25 rosyjskich filmach (w reżyserii Edwarda Puchalskiego) – opowiadających o przygodach Antoszy.

Prawdziwy sukces jednak wiąże się z nastaniem ery kina dźwiękowego. To ona zapewniła mu "sławę najzabawniejszego i najbardziej eleganckiego staruszka polskiego ekranu" (1932-1939). Jego postacie były pełne ciepła i dobroci. Ze swej otyłości, łysiny potrafił zrobić atut i swój znak rozpoznawczy, pisano o nim jako o jowialnym grubasku, z okrągłą twarzą rozjaśnioną bezradnym uśmiechem.

O jego popularności niech świadczy fakt, że miał w swoim dorobku około 500 ról filmowych i teatralnych. Był współwłaścicielem wytwórni filmowej i kinematografu Oaza. W latach 1926-27 prowadził wraz z Mieczysławą Ćwiklińską Teatr Ćwiklińskiej i Fertnera.

Podczas okupacji hitlerowskiej reżyserował i grał w jawnych teatrach Niebieski Motyl, Złoty Ul, Wodewil i Nowości (wbrew zakazowi konspiracyjnego ZASP-u). Po powstaniu warszawskim osiadł w Krakowie. Udział w jawnych teatrach praktycznie uniemożliwił mu powrót na warszawską scenę po wojnie.

Po wojnie występował w 1945 r. w zespole objazdowym, a potem w Teatrze Kameralnym TUR (1945/1946). W latach 1947-1954 był aktorem Miejskich Teatrów Dramatycznych. Do filmu już nie wrócił.

Był żonaty z aktorką Heleną Pawłowską (ur.1873 ^[1], zm.1944 w Grodzisku).

Zmarł w wieku 85 lat. Pochowany jest w Krakowie na Cmentarzu Rakowickim w Alei Zasłużonych.

Grób Antoniego Fertnera na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

W 1987 r. nakręcono o nim film dokumentalny: Demon komizmu Antoni Fertner w reżyserii Tadeusza Pawłowicza i Zbigniewa Wawra (28 min.).

[edytuj] Nagrody i odznaczenia

W 1954 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
W 1955 r. otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia za działalność aktorska w minionym 10-leciu.

[edytuj] Literatura

Antoni Fertner: "Podróże komiczne" – tom wspomnień zebranych i opracowanych przez Jerzego Bobera i wydanych przez Wydawnictwo Literackie w 1960 roku, już po śmierci aktora.

[edytuj] Filmografia

1939 – Włóczęgi (prywatny detektyw Trompka)
1938 – Zapomniana melodia (ojciec Helenki)
1988 – Robert i Bertrand (Ippel, ojciec Ireny)
1938 – Gehenna (konsyliarz)
1937 – Ułan księcia Józefa (generał de Vieuxyemps)
1937 – Pan redaktor szaleje (Szkot)
1937 – Książątko (Piwko, dyrektor dancingu)
1936 – Papa się żeni (baron)
1936 – Mały marynarz (Kostrzewa)
1936 – Fredek uszczęśliwia świat (kupiec)
1936 – Dwa dni w raju (nowobogacki szef firmy Boczek)
1936 – Bolek i Lolek (film 1936) (mister Brown)
1936 – Będzie lepiej (Ruczyński, stryj Wandy)
1936 – Ada! To nie wypada! (Dziewanowski, ojciec Ady)
1935 – Jaśnie pan szofer (prezes Pudłowicz)
1935 – Antek policmajster (gubernator)
1933 – Romeo i Julcia (Onufry Koziegłowicz)
1925 – Rywale (Tosio)
1923 – Niewolnica miłości
1913 – Antek kombinator
1911 – Skandal na ulicy Szopena
1911 – Dzień kwiatka (Antoś)
1911 – Antek Klawisz, bohater Powiśla
1908 – Antoś po raz pierwszy w Warszawie (Antoś)

[edytuj] Wybrane role teatralne

Tytuł sztuki	Autor	Rola	Reżyseria	Teatr	Premiera
Maturzyści	Zdzisław Skowroński	Orliński	Jerzy Ronard Bujański	Stary Teatr – Kraków	1955-05-14
Ciężkie czasy	Michał Bałucki	Kwaskiewicz	Władysław Krzemiński	Teatry Dramatyczne (Teatr im.Słowackiego) – Kraków	1952-08-01
Złote niedole	Władysław Krzemiński	Dłutkiewicz	Władysław Krzemiński	Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) – Kraków	1950-07-26
Romans z wodewilu	Władysław Krzemiński	Florian Gzymsik	Władysław Krzemiński	Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) – Kraków	1948-12-31
Chory z urojenia	Molier	Argan	Emil Chaberski	Teatr Nowy – Poznań	1948-09-25
archipelag Lenoir	Armand Salacrou	Paweł Albert Lenoir	Krystyna Zelwerowicz	Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) – Kraków	1948-05-29
Słomkowy kapelusz	Eugene Labiche	Nonancourt	Roman Zawistowski	Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) – Kraków	1947-12-31
Chory z urojenia	Molier	Argan; Bacchelierus	Wacław Nowakowski	Teatry Dramatyczne (Teatr im.Słowackiego) – Kraków	1947-03-07
Wesoły wspólnik	Wincenty Rapacki (syn)	Eugeniusz Moliński	Irena Ładosiówna	Teatr Miejski – Lublin	1946-09-20
Ostrożnie! Świeżo malowane!	Rene Fauchois	Dr Odilon Gadarin	Antoni Fertner	Teatr Miejski – Lublin	1946-08-23
Gdy kwitnie lipa...	Program składany		Tadeusz Chrzanowski	Teatr Gong – Teatr dla Wszystkich – Łódź	1946-06-16
Ostrożnie! Świeżo malowane!	Rene Fauchois	Dr Odilon Gadarin	Stanisława Zbyszewska	Teatr Kameralny TUR – Kraków	1945-12-14
Pan naczelnik – to ja!	Georges Feydeau	Mumuche	Antoni Fertner	Teatr Wodewil – Warszawa	1944-03-11
Cudzik i spółka	Stefan Kiedrzyński	Marian Cudzik	Karol Borowski	Teatr Mały – Warszawa	1935-02-16
Panna z dyplomacji	Ives Mirande	Minister	Wacław Nowakowski	Teatr Miejski im.Słowackiego – Kraków	1934-02-10
Pani ministrowa	Adam Grzymała-Siedlecki	Bodzenter	Ludwik Solski	Teatr Letni – Warszawa	1930-12-13
Nie rzucaj mnie madame	Stefan Kiedrzyński	Piotr Grzędzielski	Paweł Owerłło	Teatr Letni – Warszawa	1930-10-24
Maman do wzięcia	Adam Grzymała-Siedlecki	Wawrzyniec Wspaniały	Emil Chaberski	Teatr Letni – Warszawa	1930-03-20
Panienka z dancingu	Stefan Krzywoszewski	Woreczek	Emil Chaberski	Teatr Letni – Warszawa	1929-02-01
Bitwa pod Waterloo	Menyhert Lengyel	Jakub Jacobson	(?)	Teatr Letni – Warszawa	1925-12-18
Najszczęśliwszy z ludzi	Stefan Kiedrzyński	Paweł Rajkiewicz	Antoni Fertner	Teatr Polski – Wilno	1925-09-04
Zdobycie twierdzy	Sacha Guitry	Leon Vannaire	Jan Janusz	Teatr Polski – Warszawa	1923-06-07
Pacyfista	Stanisław Kozłowski	Szandor Nawarzil	Marceli Trapszo	Teatr Letni – Warszawa	1915-02-19
Hiszpańska mucha	Franz Arnold, Ernest Bach	Henryk	Ludwik Śliwiński	Teatr Rozmaitości – Warszawa	1913-12-02
Siostra Helena	Aleksander Engel	Hrabia Bensdorf	Marceli Trapszo	Nowości – Warszawa	1913-10-19
Struś	Władysław Jastrzębiec-Zalewski	Gaston	Edmund Gasiński	Nowości – Warszawa	1913-07-06
Dudek	Georges Feydeau	Vatelin	Marceli Trapszo	Nowości – Warszawa	1913-06-06
Dobrze skrojony frak	Gabriel Dregely	Jerzy Silberberg	Marceli Trapszo	Teatr Rozmaitości – Warszawa	1912-10-20
Ulubieniec kobiet	M.Hennequin, G.Mitchel	Prosper	(?)	Teatr Letni – Warszawa	1911-11-04
Król	G.Caillavet, R.Flers, E.Arene	Blond	Ludwik Śliwiński	Teatr Letni – Warszawa	1909-12-11

[edytuj] Ciekawostki

Był wiceprezesem Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów (WTC). Współorganizował pierwszy w historii polskiego kolarstwa wyścig objazdowy Królestwa Polskiego, który się odbył 21-23 maja 1899r. Wyścig na dystansie 1025,75 wiorst, trwał 54 godziny i 11 minut. Udział w imprezie wzięło 136 zawodników. Ścigano się bez przerwy dniem i nocą na trasie z Warszawy przez Zgierz, Kalisz, Piotrków Trybunalski, Kielce, Radom, Lublin do Siedlec. W latach późniejszych (1903-1904) organizował również "Rekordy Międzyklubowej Jazdy Rozstawnej Cyklistów". Jako prezes, Fertner doprowadził w 1892 roku do budowy nowoczesnego (jak na owe lata) toru kolarskiego na Dynasach. Obiekt powstał na terenie dawnego parku należącego do księcia de Nassau (stąd nazwa). Tor wyścigowy zaprojektował architekt Henryk Huss. Również w czasie prezesury Fertnera WTC jako jedna z nielicznych polskich organizacji oficjalnie posiadała swój własny sztandar. Wg anegdoty podczas wizyty cara Aleksandra w Warszawie i uroczystej parady m.in. ulicą Nowy Świat, jeden z członków WTC nagle z tłumu wybiegł i z wyciągniętym sztandarem złożył pokłon władcy. A car bezwiednie zasalutował. Od tego czasu warszawski gubernator musiał uznać oficjalnie sztandar i ten przejaw polskości.
Przypisuje się mu wymyślenie nazwy podwarszawskiej miejscowości Radość.
Podobno w wieku 70 lat został ojcem.

[edytuj] Źródła

e-teatr.pl
J. Maśnicki, K. Stepan:"Pleograf", 1996

[edytuj] Linki zewnętrzne

Przypisy

↑ Data niepewna

Kategorie: Polscy aktorzy • Urodzeni w 1874 • Zmarli w 1959

We provide Linux to the World