Antoni Grabowski (chemik)

Z Wikipedii

Antoni Grabowski

Antoni Grabowski (ur. 11 czerwca 1857 r. - zm. 4 lipca 1921 r.) - polski inżynier chemik, publicysta, tłumacz i wybitny działacz międzynarodowego ruchu esperantystów.

Był bardzo aktywnym nauczycielem języka esperanto, prelegentem i utalentowanym organizatorem. Od roku 1908 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Esperantystów. Był współtwórcą Akademio de Esperanto, w której przez wiele lat kierował Sekcją Gramatyki. Opracował Słownik Języka Esperanto (1910).

Szczególnie wsławił się jako tłumacz poezji. Grabowski m. in. przełożył na esperanto "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza, "Halkę", wiele pieśni i arii, "Mazepę" J. Słowackiego i dwie antologie poezji. Najwybitniejszym jego dziełem przekładowym, w którym pomieścił również własne wiersze, była antologia poezji "El parnaso de popoloj" ("Z Parnasu narodów"), zawierająca przekłady z 30 języków.

Spis treści

1 Szkolenie i kariera
2 Esperanto i twórczość literacka
3 Ważne dzieła
- 3.1 Teksty:
- 3.2 Tłumaczenia

[edytuj] Szkolenie i kariera

Tablica ku czci Antoniego Grabowskiego we Wrocławiu

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Esperanto i twórczość literacka

Głębokie zainteresowanie literaturą pojawia się u Antoniego Grabowskiego już podczas studiów uniwersyteckich. W tym czasie zostaje on aktywnym członkiem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. Grabowski nie zajmuje się jednak wyłącznie polszczyzną i jej dorobkiem literackim – krok po kroku przyswaja sobie także znaczącą liczbę języków obcych i staje się prawdziwym poliglotą. Później, obok polskiego - swej mowy ojczystej, będzie aktywnie władał dziewięcioma językami a kolejne 15 rozumiał. Dlatego też nie zaskakuje fakt, że student Grabowski zainteresował się również ideą języka międzynarodowego.

Ucieleśnieniem tej idei był w owym okresie język Volapük. Grabowski też go sobie przyswoił. Jednak podczas spotkania i rozmów z Johannem Martinem Schleyerem, autorem tego projektu językowego, okazało się, że nawet twórca Volapük nie włada nim biegle. Pojawia się uzasadnione przypuszczenie, iż Volapük nie nadaje się do codziennej komunikacji. Schleyer i Grabowski kończą konwersację po niemiecku. Rozczarowany Grabowski nie zajmuje się już dłużej językiem Volapük, ale jego zainteresowanie ideą międzynarodowego języka planowego nie gaśnie.

W roku 1887 studiuje wydaną w tym samym roku broszurę "Dr Esperanto. Język międzynarodowy. Przedmowa i kompletny podręcznik" autorstwa Ludwika Zamenhofa. Zamenhof przedstawia w niej swój projekt nowego języka międzynarodowego, który już wkrótce będzie znany jako "Esperanto".

Grabowskiego fascynuje logiczna i zrozumiała struktura Esperanta oraz szybka do uzyskania łatwość wyrazu. Podróż do Warszawy i spotkanie z Zamenhofem prowadzą do pierwszej rozmowy w tym języku.

Zamenhof i Grabowski mają świadomość znaczenia literatury w rozwoju języków, a w szczególności jej znaczenia dla Esperanto, które przeobraża się właśnie z językowego projektu w pełni funkcjonalny język na każdej jego płaszczyźnie.

Już wkrótce Grabowski podejmuje pierwsze kroki w tym kierunku; i tak w roku 1888 ukazuje się jego tłumaczenie opowiadania Aleksandra Puszkina p.t. „Zamieć“, w 1889 r. - "Die Geschwister" autorstwa Johanna Wolfganga von Goethe i inne.

Na początku lat 90. XIX stulecia Grabowski wyraża swe niezadowolenie zbyt powolnym rozprzestrzenianiem się Esperanta. Powodem jest jego zdaniem niedoskonałość tego języka. Nawołuje do wprowadzenia odpowiednich poprawek. Podczas głosowania nad reformą Esperanto w roku 1894 odrzuca je jednak osobiście i trzyma się w przyszłości podstawowych zasad językowych zawartych w Fundamento de Esperanto.

Grabowski przez długie lata piastuje stanowisko przewodniczącego w istniejącym od 1904 r. Warszawskim Związku Esperantystów oraz w Polskim Związku Esperantystów, który powstaje w roku 1908 z WZE. Od tego samego roku pełni funkcję dyrektora sekcji gramatycznej w Akademii Esperanto. Liczne publikacje i wykłady na temat języka Esperanto a także kursy językowe są efektem jego działalności.

W latach 1908-1914 prowadzi Grabowski w kilku warszawskich szkołach kursy Esperanto. Już w roku 1908 publikuje artykuł o szczególnym znaczeniu Esperanto jako języka przygotowawczego (>propedeutyka) w nauce języków obcych. Na konkretnych przykładach pokazuje, jak nauka Esperanto poprzedzająca kursy francuskiego i łaciny przyspiesza naukę tychże języków (w owym czasie było to stwierdzenie rewolucyjne i jeszcze nie do pojęcia!).

Antologia „Z Parnasu narodów“ z roku 1913 zawiera 116 wierszy i poematów, reprezentujących 30 języków i kultur - w sumie 6 wierszy autorstwa Grabowskiego stworzonych oryginalnie w języku Esperanto i 110 tłumaczeń na Esperanto.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej rodzina Grabowskiego ucieka do Rosji. Sam Grabowski musi z powodów zdrowotnych pozostać w Warszawie. Tam też tłumaczy w owym czasie polski epos narodowy Adama Mickiewicza "Pan Tadeusz". W ramach swego szczegółowego i wiernego formie dzieła tłumaczenia wypróbowuje dotychczas ukryty potencjał języka sztucznego i w ten sposób napędza dalszy rozwój poezji esperanckiej.

Grabowski ubożeje - chronicznie chory na serce i bez wystarczających środków finansowych nie jest w stanie opłacić stosownej terapii medycznej. Po wojnie, gdy do Warszawy powraca jego rodzina, jest niemal w stanie całkowitego wycieńczenia. Mimo wszystko kontynuuje swą działalność na rzecz Esperanto aż do śmierci na zawał serca w 1921r.