Architektura renesansu w Anglii

Z Wikipedii

Historia architektury:

< Architektura gotycka

Architektura renesansu

Czas trwania: 1. poł. XV w.-2. poł. XVI w. Zasięg: Europa Zachodnia i Środkowa

... w Anglii ... we Francji ... w Hiszpanii ... w Niderlandach ... w Niemczech ... w Polsce ... w Skandynawii ... we Włoszech ... w Europie Śr.-Wsch.

Architektura manieryzmu

Architektura barokowa >

Pierwsze przejawy renesansu w Anglii widoczne są dopiero w połowie XVI wieku, początkowo jako pojedyncze, ozdobne detale wprowadzone w okresie późnego gotyku (pod koniec tzw. stylu Tudorów) a później w okresie panowania tzw. stylu elżbietańskiego(1558-1603). W sztukach dekoracyjnych tego czasu utrzymywały się jeszcze elementy formalne angielskiego gotyku, łącząc się z nowymi formami włoskiego renesansu, które docierały do Anglii za pośrednictwem Włoch, Niderlandów., Francji i Niemiec. Był więc to styl mieszany, ale o wyraźnej przewadze cech narodowych. "Nowinki" włoskie interpretowane były w sposób dość powierzchowny, świadczący o niezrozumieniu zasad sztuki renesansowej. W XVI w. budownictwo sakralne w okresie reformacji niemal całkowicie zamiera. W dekoracji przeważają motywy zaczerpnięte z wzorników Serlia i Vredemana de Vries.

[edytuj] Rezydencja angielska

[edytuj] Schemat rezydencji

Prowadzone przebudowy i modernizacje wiejskich siedzib arystokracji i ziemiaństwa otrzymują nowe rozwiązania. Rezydencja przestała być tylko centrum działalności rolniczej właściciela ziemskiego. Jego dochód coraz bardziej zależał od opłat czynszowych dzierżawców, co zapewniało bezpośredni dopływ gotówki i powodowało całkowitą lub częściową rezygnację z działalności czysto gospodarczej. Chęć utrzymania w łaskach dworu niosła ze sobą obowiązek przyjmowania monarchy lub co najmniej jego wysokich wysłanników, a to zmieniło pałac w rodzaj luksusowego hotelu.

W architekturze angielskiej przez długi czas dominował kamień, szczególnie piaskowiec, ale w epoce Tudorów zaczęły pojawiając sie wzorowane na niderlandzkim budownictwie budowle z cegieł. Charakterystyczna cechą czasów elżbietańskich stały się okna dzielone kamiennymi słupkami, ściśle zgranymi z również kamiennym obramowaniem, zapożyczonym ze sztuki gotyckiej i rozwiniętym. Wyposażenie rezydencji w okna zewnętrzne co było wyrazem myślenia o budynku już nie jako systemu obronnego (dotychczas rezydencje miały na zewnątrz jedynie niewielkie okienka i strzelnice). Nastąpił zatem przeorientowanie topografii budynku. Okna zewnętrzne uczyniły bryłę lżejszą i ciekawsza architektonicznie, pozwoliły na elastyczniejsze wykorzystywanie naturalnego oświetlenia wnętrza.

Inną różnica było zastąpienie wież bramnych ozdobnymi bramami arkadowymi.

Centralna i główną częścią wielkich rezydencji była z reguły od czasów średniowiecza wielka sień, obszerne pomieszczenie ogólne, miejsce gromadzące domowników i ukazujące zarazem, zwłaszcza przy stole jadalnym hierarchię domowników i gości. Jego rola zaczęła się teraz zmieniać. Rozpoczyna sie proces odchodzenia od zbiorowości życia w wielkim hallu. Dawny hall zaczęto dzielić. Część jadalna pana domu znajdowała się w „dais”, rodzaju odrębnej platformy wyłączonej od reszty hallu zazwyczaj za pomocą ozdobnego, drewnianego przepierzenia („timber screen”). Pozostała część domowników jadała w centralnej części hallu. Głównej części budowli umieszczano zazwyczaj reprezentacyjną salę przeznaczoną na bale i uczty. Wewnątrz niej, nad wejściem, budowano emporę dla zespołów muzycznych przygrywających podczas przyjęć. Z głównego hallu na piętro mieszkalne prowadziły reprezentacyjne schody.

Pojawia sie odrębny pokój jadalny, pokoje dzienne i wypoczynkowy oraz galeria służąca najczęściej celom rekreacyjnym, w tym grom sportowym. Poszczególne pokoje dostępne były z długiego korytarza, który pełnił funkcję galerii gromadzącej dzieła sztuki i pamiątki rodzinne.

Charakterystyczne dla rezydencji jako całości były też wysokie, budowane przy zewnętrznych ścianach masywne kominy. W dolnych partiach przechodziły one w kominek, zrazu prosty, potem coraz bardziej ozdobny, stanowiący niezbędny element każdej rezydencji.

Sypialnia pana i pani domu była na ogół na piętrze. Sypialnia opiekunki kuchni, zwykle dalszej lub bliższej przedstawicielki rodziny właścicieli rodziny właścicieli rezydencji, znajdowała się w pomieszczeniu określanym na jako „solar”, tuz nad kuchnią, również na piętrze. Wprowadzenie kominka zaczęło stopniowo zmieniać ten układ, a z nim panujący w rezydencji styl życia, wreszcie jej architekturę. Pozwalało to np. na indywidualizację życia domowego przez umieszczenie kilku kominków w różnych pomieszczeniach. Mieszkańcy odtąd nie musieli dla ciepła skupiać się w jednym centralnym miejscu. To z kole doprowadziło z czasem do zmniejszenia znaczenia wielkiego hallu, czyniąc go rodzajem dużej, powitalnej sieni.

Dodanie bocznych skrzydeł i uformowanie otwartego dziedzińca prowadzi do rozwiązań rzutu budowli opartych na kształcie wzorowanym na literze U. Wysunięcie w środkowej części budowli ryzalitu upodabnia rzut budowli do litery E a wydłużenie skrzydeł bocznych na tyły rezydencji naśladuje kształt litery H.

Drewniane stropy, zazwyczaj kasetonowe zdobiły stiuki i profilowane belki a ściany wykładano różnymi odmianami drewna. Pomieszczenia ogrzewało ciepło dużych kominków o dekoracyjnych formach.

[edytuj] Przykłady założeń

Do przykładów tak rozwiązanych rezydencji należą:

• Burghley House w Northamptonshire,wybudowany między latami pięćdziesiątymi a osiemdziesiątymi XVI w.
• pałac Longleat House (1567) r.
• pałac Charlton House w Wiltshire (1580) r.
• pałac Corsham Court niedaleko Bath (1600) r.
• Shaw House w Berkshire (1581) r.
• Hardwick Hall w Derbyshire, zaprojektowany przez Roberta Smythsona po 1590 r
• Holland House w Kensington (1607) r.

Najwybitniejszym przedstawicielem angielskiego renesansu był wykształcony we Włoszech Inigo Jones, zwolennik palladianizmu. Zaprojektował (w 1617 r.) na zlecenie Jakuba I pałac Whitehall, który doczekał się realizacji tylko w niewielkim zakresie (wybudowana została część nazywana salą bankietową). W 1618 zaprojektował pawilon królowej w Greenwich. Jego dziełem jest także projekt kościoła św. Pawła w Londynie na Covent Garden z 1631 r.

Umownie przyjmuje się, że okres renesansu w Anglii trwa do ok. 1625 r. Lata późniejsze to rozwijanie stylu zapoczątkowanego przez Andrea Palladio. Historyce angielscy zwykli inaczej niż na kontynencie dzielić i nazywać zmieniające się style architektoniczne. W ich ujęciu okres do połowy XVIII wieku zaliczany jest do późnego renesansu a nie do baroku.

Literatura

• Tadeusz Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wydawnictwo Ossolineum, 1990 r.
• David Watkin, Historia architektury zachodniej, Wydawnictwo Arkady 2006 r. ISBN 83-213-4178-0