Bitwa pod Stirling
Z Wikipedii
| Bitwa pod Stirling Pierwsza szkocka wojna o niepodległość (1296 - 1328) |
|||||||||||||||||
| Data | 11 września 1297 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Stirling | ||||||||||||||||
| Wynik | zwycięstwo Szkotów | ||||||||||||||||
| Terytorium | Szkocja | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Pierwsza szkocka wojna o niepodległość |
|---|
|
Bitwa pod Dunbar - Bitwa pod Stirling - Bitwa pod Falkirk - Bitwa pod Methven - Bitwa pod Bannockburn - Bitwa pod Old Byland |
Bitwa pod Stirling (Striling Bridge) – bitwa stoczona 11 września 1297 roku pomiędzy siłami szkockimi pod wodzą Andrew de Moray’a i Williama Wallace’a a armią angielską Johna de Warenne’a, hrabiego Surrey i Hugona de Cressinghama. Była jedną z batalii stoczonych podczas wojen o niepodległość Szkocji. Zakończyła się zwycięstwem Szkotów.
Spis treści |
[edytuj] Sytuacja w Szkocji
Od wiosny 1297 roku Szkocję, niedawno opanowaną przez króla Edwarda I, ogarnęło antyangielskie powstanie. Na jego czele stanął Wallace, który skutecznie prowadził partyzanckie działania. Zyskiwał nowych zwolenników, a na północy kraju wybijała garnizony wroga Moray. Choć oddziały angielskie sir Henryka de Percy i sir Roberta Clifforda, pod Irvine (7 lipca) zmusiły do kapitulacji siły szkockich panów, nie zmieniło to zbytnio sytuacji. W ciągu następnych miesięcy Szkotom udało się zająć Perth, zamek Dunnotar i Aberdeen.
[edytuj] Siły angielskie i ich działania
Początkowo Edward I, przygotowujący się do wyprawy na Flandrię, nie mógł uwierzyć w doniesienia o tych wydarzeniach. Dopiero po ich sprawdzeniu, nakazał hrabiemu Surrey pełniącemu funkcję namiestnika Szkocji i Hugonowi de Cressingham, królewskiemu skarbnikowi w Szkocji, wyruszyć z siłami z północnej Anglii i stłumić ten „bunt”. Wyznaczenie przez króla dwóch wodzów wynikało z tego, że de Cressingham miał duże poparcie na dworze królewskim i chciał zdobyć sławę wodza, ale formalnie wyższą rangę (upoważniającą do objęcia dowództwa) miał jednak de Warenne — stało się to zarzewiem konfliktu między nimi o pierwszeństwo.
Pod koniec sierpnia 1297 roku wyruszyli oni z Berwick, prowadząc ze sobą 300 ciężkozbrojnych rycerzy, 300 walijskich łuczników i około 10 000 piechurów. Oddziały te składały się głównie z doświadczonych żołnierzy, a wkrótce połączyły się z siłami Percy’ego i Clifforda. Wśród Anglików panowało przekonanie, iż zwycięstwo nad „buntownikami”, będzie szybkie i łatwe. Pomaszerowali następnie w stronę Stirling, by wzmocnić załogę tamtejszego zamku, a potem ruszyć na odsiecz miastu Dundee, obleganemu przez Szkotów.
[edytuj] Działania Szkotów i ich plany
Tymczasem Wallace, na wieść o marszu wojsk angielskich, zostawił pod Dundee niewielki oddział, a z resztą sił pospieszył na południe. W Perth połączył się ze zbrojnymi Moray’a – w sumie mieli około 16 000 ludzi, głownie lekkozbrojnej piechoty (wyposażonej po części w czterometrowe włócznie, by skutecznie walczyć z kawalerią). Jeźdźców było zaledwie 180. Wszyscy Szkoci, choć słabo w porównaniu z Anglikami uzbrojeni, byli gotowi do walki na śmierć i życie z wrogiem. 10 września Wallace i Moray dotarli w okolice Stirling. Zajęli pozycję na północ od zamku, na paśmie wzgórz Ochil Hills. Mieli stamtąd dogodny widok na dolinę rzeki Forth i odległy o pół mili, wąski (na 1 lub 2 jeźdźców albo 2 do 4 piechurów), drewniany most, Stirling Bridge. Położony był w zakolu rzeki, nieopodal zamku.
Szkocki plan bitwy (prawdopodobnie opracowany przez Moraya, a nie Wallace’a) zakładał oparcie się o linię wzgórz, by zmusić Anglików do atakowania pod górę. Z Ochil Hills można było swobodnie obserwować ich ruchy i wybrać odpowiedni moment do walki. Także i inne warunki sprzyjały Szkotom: za wąskim mostem, droga biegła groblą, wiodącą przez nadrzeczne, podmokłe łąki. Twardy grunt rozciągał się dopiero opodal osady Cornton, położonej na lewo od grobli, blisko wzgórz.
[edytuj] Przed bitwą
Tymczasem do obozu szkockiego przybyło kilku rycerzy na czele z Jakubem Stewartem i hrabią Lennox. Usiłowali oni skłonić Wallace’a i Moray’a do poddania się, ale były to zabiegi bezskuteczne. Następnie udali się do obozu wojsk angielskich (10 września), które dotarły już do Stirling. Powiadomili Surrey’a o niepowodzeniu swej misji i obiecali mu, że następnego dnia przyprowadzą mu posiłki. Gdy Stewart z towarzyszami opuszczał obóz, natknął się na angielski oddział, plądrujący pobliską wioskę. W efekcie tego spotkania doszło do walki, w której Lennox zranił jednego z angielskich piechurów. Wieść o tym wydarzeniu bardzo wzburzyła żołnierzy Surrey’a, wśród których podniosły się głosy nawołujące do zemsty. Dowódca zdołał jedank utrzymać porządek. Cała ta sprawa w pewnym stopniu podkopała zaufanie Anglików do Szkotów, lojalnych jeszcze wobec Edwarda I.
11 września pierwsze angielskie oddziały zaczęły przechodzić przez most. Surrey, zmuszony do działania na wybranym przez wroga, niekorzystnym dla siebie terenie, postanowił jak najszybciej obsadzić koniec grobli i wyprowadzić swoje wojsko w okolice Cornton, na twardy grunt. Następnie planował jakoś wywabić Szkotów z zajmowanych pozycji na płaski teren, gdzie łatwo zostaliby rozbici przez ciężką jazdę.
Działania jego sił zostały jednak niespodziewanie zakłócone. Gdy straż przednia przeprawiła się na drugi brzeg, nie otrzymała dalszych rozkazów, bowiem stary hrabia zasnął w namiocie. Anglicy więc wycofali się. Po obudzeniu Surrey dokonał pasowania na rycerzy kilku szlachciców i dopiero potem rozkazał ponowną przeprawę. Tym razem przerwało ją przybycie niewielkiego oddziału Stewarta i Lennoxa. Angielski wódz postanowił dać jeszcze jedną szanse Szkotom na poddanie się i wysłał do nich dwóch dominikanów. Jedak i ta propozycja została odrzucona. Hrabia zwołał więc naradę wojenną.
Wszystkie te wahania spowodowane były obawą przed trudnością przeprawy przez wąski most. W związku z tym podczas narady, Szkot w służbie angielskiej, sir Ryszard Lundie, zaproponował iż z częścią wojsk, sforsuje rzekę przez jeden z sąsiednich brodów (w Kildean lub w Cambuskenneth) i zajdzie Wallace’a od tyłu. W tym samym czasie przez most przeszedłby sam Surrey wraz z resztą armii. Hrabia jednak, nie ufając Szkotowi, obawiał się podziału swych sił. Natomiast Cressingham gwałtownie zaczął domagać się rozpoczęcia bitwy. Uważał, że nie należy stosować wobec szkockiej „zbieraniny” żadnych podstępów i nie przeciągając kampanii od razu uderzyć. Ostatecznie jego zdanie przeważyło i wojska angielskie znów rozpoczęły przeprawę przez most.
[edytuj] Przebieg bitwy
Angielska straż przednią, która miała zająć koniec grobli i osłonić marsz reszty sił, stanowiła setka rycerzy, dowodzonych przez sir Marmaduke’a de Thwenga z Yorkshire. Za nimi posuwały się kolejne oddziały pod komendą Cressinghama i znającego okolicę komendanta zamku, sir Ryszarda de Waldegrave’a.
Tymczasem buntownicza armia szkocka na Ochil Hills obserwowała ruchy przeciwnika i jego przeprawę. Była podzielona na trzy oddziały: prawoskrzydłowym dowodził Moray, natomiast tym w centrum i na lewej flance, Wallace. Szkoci czekali na dogodny moment do ataku.
Około południa, na drugim brzegu rzeki Forth, było nieco ponad 5000 ludzi, czyli około połowa armii angielskiej. Wówczas to Wallace dał sygnał do natarcia. Atakujący w biegu Szkoci uderzyli z impetem, zbiegając ze wzgórza, a zaskoczeni Anglicy nie zdołali sformować szyku bojowego. Z uwagi na grząski teren ich jazda nie mogła też wykonać szarży. Wallace związał przeciwnika walką od czoła, a Moray obszedł Anglików z boku. Część jego włóczników zablokowała most, uniemożliwiając udzielenie pomocy Cressinghamowi. Masa Szkotów spychała na siebie poszczególne angielskie oddziały. W tym samym czasie na natarli na straż przednią Thwenga szkoccy jeźdźcy. Ciężkozbrojni rycerze łatwo ich rozbili, jedank nie ruszyli w pościg, bowiem zobaczyli co dzieje się z tyłu i zaczęli się wycofywać, walcząc pośród ciżby przecwiników. Ale przez most zdołał się przebić jedynie Thweng z garstką ludzi. Tymczasem Szkoci rozdzielili siły Cressinghama na dwie części, które wkrótce rozbili na mniejsze grupy. Walijscy łucznicy, którzy w zamieszaniu i tłoku, nie mogli skutecznie się bronić i ostrzeliwać przeciwnika, bardzo szybko zostali wycięci w pień. Bitwa zamieniła się w rzeź. Tylko nielicznym Anglikom udało się przepłynąc rzekę i dostać się na drugi brzeg — ewakuacja przez most była niemożliwa, ponieważ po przejeździe ludzi Thwenga uległ on zawaleniu.
Reszta armii, z Surrey’em, bezradnie patrzyła na masakrę swoich ludzi. Hrabiemu nie pozostało nic innego jak pospiesznie wycofać się do Berwick, po zostawieniu załogi w Stirling i spaleniu resztek mostu. W czasie odwrotu na angielską straż tylnią uderzyli Stewart i Lennox, do tej pory przyglądający się z daleka batalii.
[edytuj] Rezultat bitwy
Bitwa zakończyła się szkockim zwycięstwem. Jednym gwałtownym atakiem Szkoci unicestwili połowę angielskiej armii (wśród zabitych znalazł się też Cressingham). Sami ponieśli niewielkie straty, prawdopodobnie kilkuset ludzi, choć ciężko zraniony w walce został Moray (zmarł miesiąc później).
Po bitwie, do października 1297 roku, w zasadzie cała Szkocja (poza kilkoma zamkami) została oczyszczona z angielskich garnizonów. W nagrodę za odniesione sukcesy, Wallace i Moray zostali pasowani na rycerzy i obdarzeni tytułami Strażników Królestwa Szkocji. Moray wkrótce potem zmarł z odniesionych pod Stirling ran, co było wielką stratą dla Szkotów. Natomiast Wallace z powodzeniem poprowadził najazd na pólnocną Anglię.
[edytuj] Bibliografia
- Jarosław Wojtczak, Bannockburn 1314, Warszawa 2003 (seria Historyczne Bitwy)
