Bobrowniki (województwo śląskie)

Bobrowniki(de. Deutsche Bobrowniki/ Züchter-biberstadt) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie będzińskim, w gminie Bobrowniki. Bobrowniki są prężnie rozwijającą się wsią, która pod wieloma względami zasługuje na tytuł małego miasteczka. Obecnie mieszka tutaj 3500 ludzi. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.Zachodnia granica Bobrownik z Piekarami Śląskimi, oparta na Brynicy stanowi historyczną granicę Zagłębia Dąbrowskiego ze Śląskiem.

Oficjalna data założenia wsi to rok 1273. Jednak wieś istniała już ok. roku 1057.

Spis treści

1 Etymologia
2 Historia
3 Formy topograficzne
4 Edukacja
5 Kultura
6 Rynek
7 Zabytki
8 Budowle sakralne
9 Miejsca warte zobaczenia:
10 Kwestia przynależności do Zagłębia Dąbrowskiego
11 Fauna
12 Dzielnice
13 Transport
14 Zobacz też

[edytuj] Etymologia

Nazwa Bobrowniki pochodzi od roli służebnej mieszkańców tej wsi. Byli oni hodowcami bobrów, inaczej bobrownikami (w l.p bobrownik).Królewski Rezerwat Bobrów rozciągła się od Brynicy aż po Czarną Przemszę, był on pod opieką mieszkańców Bobrownik. W średniowieczu skórki bobrowe stanowiły środek państwowy,a bobrownicy przez hodowlę tych zwierząt posiadali ziemię na własność, co stanowiło rzadki przywilej.

[edytuj] Historia

Bobrowniki to wieś o bardzo ciekawej i barwnej historii, do jej ważniejszych dat należą:

1273 - lokacja wsi,
1669 - utworzenie kaplicy św. Wawrzyńca
1864 - utworzenie gminy Bobrowniki.

Nazwa wskazuje, że mieszkańcy osady spełniali funkcje hodowców, dozorców i łowców bobrów, będących własnością księcia względnie króla.

Początki wioski mogą sięgać XI wieku, ale niewykluczone, że mogła ona istnieć znacznie wcześniej jako osada patronimiczna, gmina, którą po powstaniu grodu w sąsiedztwie (grodem tym mógł być Bytom, Siewierz względnie Będzin), wyznaczono z woli księcia do spełniania obowiązku hodowli bobrów.

Do połowy XIV wieku książęcy rezerwat bobrowy na Brynicy będący pod opieką mieszkańców Bobrownik sięgał od Milowic aż po jezioro Biesowe (pod Niezdarę). W późniejszych czasach obejmował wody Brynicy od młyna Opara (w pobliżu Żychcic) do jeziora Biesowego.

Pierwsze wiadomości historyczne o Bobrownikach pochodzą z roku 1277. W tym właśnie czasie została utworzona w Kamieniu Śląskim (wioska leżąca na południe od Bobrownik na prawym brzegu Brynicy) parafia i wzniesiono kościół pw. śś. Piotra i Pawła. Za zezwoleniem Hermana, kanonika katedralnego krakowskiego, plebana bytomskiego a zarazem rektora kościoła św. Małgorzaty w Bytomiu, Bobrowniki zostały wydzielone z tejże parafii i przydzielone do nowej parafii w Kamieniu.

W roku 1442 (1443) wioska na mocy dokumentu kupna – sprzedaży zawartego między Zbigniewem Oleśnickim, biskupem krakowskim a Wacławem Cieszyńskim weszła w skład księstwa siewierskiego.

Kiedy wioska przeszła w ręce prywatne i czy w ogóle przed rokiem 1790 była własnością prywatną, trudno sądzić. Długosz nie zna właścicieli Bobrownik, inwentarze księstwa siewierskiego z roku 1667 również o nich nie wspominają. Dopiero u schyłku XVIII wieku i w pierwszej połowie XIX wieku dowiadujemy się o istnieniu dworu w wiosce oraz folwarku (pozostałością po nim był spichlerz przerobiony później na siedzibę gminy). Z tych czasów znani są jako właściciele (a może tylko dzierżawcy) Kubiczek, Melchior Karsch, Jan Franciszek Ciapierzyński.

Po powstaniu styczniowym, które w tej okolicy organizował ks. Stanisław Szenkiewicz, wikariusz z Siemoni wraz z Ciapierzyńskim, majętność dworska została skonfiskowana, względnie odebrana, a następnie na mocy ukazu o uwłaszczeniu chłopów z roku 1864 rozparcelowana.

Wspomniano wyżej, iż wymienieni Kubiczek, Karsch, Ciapierzyński mogli być tylko dzierżawcami wioski. To przypuszczenie oparte jest na dowodach stwierdzających, iż wioska po roku 1831 była siedzibą Ekonomii Bobrownickiej utworzonej przez władze rosyjskie. To znów wskazywałoby, że przedtem była własnością rządową (Rzeczypospolitej przed rokiem 1790).

Do dworu należała prastara karczma, zbudowana z białego kamienia oraz trzy młyny.

W dawnych czasach ludność Bobrownik codziennie wychodziła na roboty do kopalń śląskich. Po roku 1816 i utworzeniu kordonu górniczego, ta codzienna emigracja ustała na chwilę, lecz później na nowo odżyła, tylko już w innej formie. Gdy dawniej udawano się na stronę Śląska jawnie przebywając kilka mostów, z których pozostały do dziś ślady w postaci grubych słupów, tkwiących tu i ówdzie na brzegach lub wodzie Brynicy – to później "szmuglowano się" przez granicę nocą przebywając rzekę w miejscach płytkich; z pracy wracano również nocą. Władze rosyjskie spostrzegły te nocne wędrówki, zburzyły mosty, zwiększyły liczebność straży przygranicznej i wyznaczyły tylko jeden punkt przejścia.

Nieobce było również mieszkańcom Bobrownik górnictwo miejscowe. Trudno stwierdzić, kiedy się ono rozpoczęło. Za czasów górnictwa rządowego i byłego Banku Polskiego (1816-1842) istniały w Bobrownikach dwie kopalnie rudy żelaznej, jedna galmanu i jedna płuczka galmanu. Obie kopalnie były własnością rządu. Jaka była ich produkcja – nie wiadomo. Za czasów górnictwa owych lat powstała między rzeką Brynicą a Jaworznikiem w roku 1824 kopalnia galmanu "Herkues", która była czynna do roku 1829 i zatrudniała 20 robotników. W tym właśnie okresie wioska liczyła 98 domostw i 489 mieszkańców, a w roku 1880 liczba domów wynosiła 176, w tym 11 murowanych; mieszkańców zaś było 1760.

W 1848 roku utworzona została gmina w Bobrownikach, obejmująca wsie: Bobrowniki, Sączów, Siemonia, Żychcice, Wojkowice Komorne, Strzyżowice, Psary i Łagiszę. Pierwszym wójtem tej nowej gminy był Franciszek Ciapierzyński. Po ukazie carskim w 1864 roku folwark Bobrowniki został rozparcelowany na 81 pełnych osad dwunastomorgowych i 26 osad 26-morgowych, ponad 14 osad trzymorgowych zaś do ogólnego użytkowania pozostało pastwisko i osada wójta gminy, kowalska, karczemna, szkolna i kościelna jak również nieużytki.

W okresie tym powstała jedna szkoła (dwuklasowa), w której uczono w języku rosyjskim aż po 1910 rok. A w 1916 otwarto siedmioklasową. W roku 1911 założono w wiosce Ochotniczą Straż Pożarną, która istnieje do dziś. Życie mieszkańców Bobrownik zakłócił wybuch I wojny światowej: 2 sierpnia 1914 roku wojska niemieckie wtargnęły do wsi, całkowicie opuściły ją dopiero 10 listopada 1918 roku. Dopiero po zakończeniu wojny i powstań śląskich życie gospodarcze Bobrownik wróciło do normy.

Z ofiarności mieszkańców wybudowano i oddano do użytku w 1926 roku Dom Ludowy, który rozbudowano w latach 1957-1961 i dziś jest to Dom Kultury. W roku 1928 ukończono i oddano do użytku remizę strażacką. Koło Gospodyń Wiejskich założono również w roku 1928, a wznowiło ono swą działalność po dłuższej przerwie w 1945 roku. W tym okresie powstało również Kółko Rolnicze. Potrzebna była też szkoła w zamian za trzy punkty nauczania, toteż w 1938 roku rozpoczęto wznoszenie budynku lekcyjnego. Do czasu II wojny światowej wybudowano fundamenty, a po wojnie budowę ukończono i szkołę oddano do użytku w 1949 roku.

Po I wojnie światowej w skład gminy Bobrowniki wchodziły wsie: Bobrowniki, Rogoźnik, Strzyżowice, Góra Siewierska, Żychcice, Wojkowice Komorne, Kamyce. W roku 1928 do gminy dołączono wieś Dobieszowice.

II wojna światowa znacznie zakłóciła życie wsi. Po jej zakończeniu najpilniejszą potrzebą była budowa nowej drogi, także budowa rurociągu z uwagi na zanik wody w studniach. Jego budowę rozpoczęto w roku 1952, a oddano do użytku w 1953.

Rok 1954 przyniósł nowe zmiany jakie wywołały nowe podziały administracyjne kraju. Z dniem 31 grudnia 1954 roku przestały istnieć Gminne Rady Narodowe a zaczęły funkcjonować Gromadzkie Rady Narodowe. Gminę Bobrowniki podzielono na sześć Gminnych Rad Narodowych; w Bobrownikach, Dobieszowicach (wraz z Wymysłowem), Rogoźniku, Żychcicach (z Kamycami), Strzyżowicach (wraz z Górą Siewierską) oraz powstała Osiedlowa Rada Narodowa w Wojkowicach.

W roku 1961 zaadaptowano budynek byłych koszar na przedszkole. W następnym roku rozpoczęto modernizację boiska sportowego, które oddano do użytku w roku 1969 jako Stadion Sportowy Ludowego Klubu Sportowego "Orzeł", w roku 1970 nowy pawilon sportowy. W okresie tym wybudowano też wiele nowych dróg i założono kanalizację burzową ulic. W 1971 rozpoczęto budowę Ośrodka Zdrowia a także Domu Nauczyciela. Oba te obiekty oddano do użytku w roku 1972.

[edytuj] Formy topograficzne

Bobrowniki położone są na wyżynie śląskiej. Ze względu na położenie wieś leży na kilka górkach. Ważniejsze formy topograficzne to:

Tzw. Góra
Pasmo tzw. Leszcze
Tzw. Polskie Górki

[edytuj] Edukacja

W Bobrownikach znajduje się Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki oraz przedszkole. Do 2001 roku istniał zespół szkół im. Ludwika Waryńskiego, w którego skład wchodziły szkoła podstawowa i gimnazjum.

Sama historia szkoły podstawowej sięga XIX wieku, kiedy to mieszkańcy postawili pierwszy jej budynek, jeszcze drewniany. Dopiero przed 2 Wojną Światową zaczęła się budowa nowej już kamiennej szkoły, jednak wojna przerwała prace, które zostały wznowione dopiero w 1947, a zakończone w 1950. W roku 2002 odbyła się renowacja boiska szkolnego, łącznie z wymianą nawierzchni i budową bieżni.

[edytuj] Kultura

We wsi znajduje się Dom Kultury, w którym jest:

Biblioteka,
Sala bilardowa
Siedziba gazetki gminnej
Różne warsztaty dla dzieci i młodzieży.

Po za Domem Kultury, co jakiś czas organizowane są występy zespołu tanecznego "Bobrowczanie" na stadionie LKS Orzeł Bobrowniki, a także inne imprezy kulturalne. Raz w roku, podczas odpustu na rynku odbywa się koncert zaproszonych zespołów muzycznych, wejście jest za darmo.

[edytuj] Rynek

Chociaż Bobrowniki oficjalnie rynku nie posiadają, potocznie rynkiem nazywa się plac, przy którym leżą:

Dom Kultury
Remiza
Budynek Starej Gminy, obecnie poczta i sołtysówka
kilka sklepów
piekarnia

Formą odbiega on bardzo od rynków średniowiecznego. Na placu rośnie kilka drzew, jest też parking dla samochodów, a wzdłuż chodnika rozłożone są ławeczki. Wszystko to wprowadza w nastrój małomiasteczkowy.

[edytuj] Zabytki

Kościół św. Wawrzyńca z 1669 roku.

[edytuj] Budowle sakralne

W Bobrownikach istnieją dwa kościoły,

starszy z 1669 roku św. Wawrzyńca, od 2004 roku nie są w nim odprawiane msze, a od 2008 roku otwarty jest dla zwiedzających.
nowy z 2004 roku, św. Wawrzyńca. W wyniku wzrostu liczebności parafii, zaistniała potrzeba wybudowania nowego kościoła.

We wsi znajdują się również:

liczne kapliczki,
krzyże polne
krzyże misyjne
plebania, obecnie budynek prywatny.

[edytuj] Miejsca warte zobaczenia:

Linia umocnień "Wzgórze 301" czyli liczne fortyfikacje na terenie wsi
Kościół św. Wawrzyńca
Góry Leszcze
Polskie Górki
Pas rzeki Brynicy stanowiący granicę Śląska z Zagłębiem Dąbrowkim
Budynek obecnej poczty, dawniej spichlerz, wygląda jak pałac szlachecki
Dom Kultury wybudowany w stylu socrealistycznym
Szyb kop. Julian

[edytuj] Kwestia przynależności do Zagłębia Dąbrowskiego

Powiat Będziński stanowi część Zagłębia Dąbrowskiego, jednak historycznie zalicza się do Zagłębia tylko miasta, pomijając gminy wiejskie. Jednak Bobrowniki są wyjątkiem od tej reguły. Obecnie w prawdzie znajdują się w gminie wiejskiej, jednak wcześniej na ich terenie znajdowały się kopalnie rud, głównie manganu. W pierwszych latach XX wieku zostały zamknięte.Także mieszkańcy od wieków pracowali w kopalniach węgla kamiennego na Śląsku i na Zagłębiu Dąbrowskim.

[edytuj] Fauna

Fauna Bobrownik jest dość zróżnicowana. Na ich terenie z łatwością można spotkać:

Sarny
Bażanty
Kuropatwy

Trochę trudniej zające szaraki.

Kiedyś występowały tutaj bobry, jednak zostały wybite w XVI wieku.

[edytuj] Dzielnice

Bobrowniki składają się z kilku dzielnic:

Podlipie
Wygoda
Namiarki
Wygoda
Kolonia
Kamyce
Pustkowie
Pastwisko
Centrum
Za górką

[edytuj] Transport

Tranzyt

przez Bobrowniki przebiegać będzie odcinek planowanej autostrady A1

Lotnisko

W odległości 15 km od wsi znajduje się Port lotniczy Katowice-Pyrzowice

Autobusy

Połączenia wewnątrz wsi i między całą gminą zapewnia komunikacja autobusowa. Usługi komunikacyjne świadczone są przez KZK GOP.We wsi kursuje wiele linii autobusowych:
52 Bytom-Wojkowice
99 Bytom-Będzin
85 Bytom-Pyrzowice
105 Piekary Śląskie-Mierzęcice

A także wiele linii nocnych.

Kolej

Do roku 1999 we wsi funkcjonowała linia kolejowa. Została ona stworzona do przewożenia piasku z szybu kop. Julian. Po zamknięciu szybu kolej została zlikwidowana. W 2007 roku zdjęte zostały tory i wiadukty kolejowe.