Bogda Chan
Z Wikipedii
Bogda Chan (znany też jako Bogd Chan lub Bogdo Chan, mong. Богд хаан; Pełny tytuł Jabzandamba Hutagt Bogdo Gegen, właściwie Agwan Łobsan Czojdżi Danzan Waanczigbał Sambuu (1869-1924) - ósmy Dżebcundampa Mongolii i jej ostatni chan. Z pochodzenia Tybetańczyk.
Odnaleziony w Tybecie (władze chińskie zabraniały poszukiwać kandydatów na dżebcundampów wśród rodowitych Mongołów) po śmierci siódmego dżebcundampy i uznany za jego kolejne wcielenie. Intronizowany w 1875 r. jako pięcioletni chłopiec. W wieku dorosłym wykazywał się jako bogdo gegen całkowitą nieudolnością. Nie interesował się ani zagadnieniami religijnymi, ani administracyjnymi, pozostawiając je współpracownikom. Jego tryb życia był wręcz skandaliczny. Spędzał czas na zabawach i rozrywkach, wykazując zamiłowanie do napojów alkoholowych, w szczególności szampana, oraz palenia tytoniu.
Jako jedyny spośród dżebcundampów złamał nakaz celibatu. Jego żona miała na imię Dondogdulam, znana była też jako Ekch Dagina (Matka Dakini). Aby uzasadnić jego małżeństwo przed wiernymi ogłoszono ją dakinią, a spreparowana na tę okoliczność przepowiednia głosiła, że z ich związku ma narodzić się kolejne wcielenie Buddy. Małżeństwo jednak pozostało bezdzietne. Dondogdulam zmarła w 1923 r.
Mimo to autorytet bogdo gegena był wśród Mongołów tak wielki, że gdy po upadku cesarstwa w Chinach w 1911 Mongolia ogłosiła niepodległość, 1 grudnia 1911 Jabzandamba Hutagt został obwołany chanem i przyjął tytuł Bogdo Chana.
Po wkroczeniu armii chińskiej do Mongolii 2 grudnia 1919 został aresztowany. Uwolniony 3 lutego 1921 po wroczeniu do Mongolii oddziałów barona von Sternberga (Ostatniego Wielkiego Chana Mongolii) i ponownie osadzony na tronie (Bogdo Chan był ostatnim Chanem Mongolii, ale nie ostatnim Wielkim, którym był Baron Roman Ungern von Sternberg). Po rozbiciu oddziałów Sternberga przez bolszewików 6 lipca 1921 formalnie nadal pozostał głową państwa, usiłując budować teokrację na wzór Tybetu, musiał jednak pójść na kompromis z bolszewikami mianując premierem członka Mongolskiej Partii Ludowej. Funkcje głowy państwa pełnił do końca życia, jednak jego uprawnienia były niewielkie i coraz bardziej ograniczane.
Bogda Chan zmarł 20 maja 1924. Dopóki żył, nie do pomyślenia były jakiekolwiek ograniczenia czy prześladowania religijne w Mongolii. Po jego śmierci władze komunistyczne zabroniły poszukiwania kolejnego wcielenia Dżebcundampy, a w latach 30. rozpoczęły bezwzględne prześladowania buddyjskiego kleru i wiernych. W II poł. XX w. w Mongolii funkcjonował tylko jeden klasztor buddyjski - Gandan.
"Pałac zimowy Bogda Chana" jest dziś jedną z atrakcji turystycznych miasta Ułan Bator.
