Chełmno nad Nerem

Z Wikipedii

Współrzędne: 52°05'19" N 18°49'32" E52.0886111 18.8255556 (Chełmno nad Nerem)

Chełmno nad Nerem
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kolski
Gmina	Dąbie
Położenie	52° 05' 19'' N 18° 49' 32'' E
Liczba mieszkańców (2006)  • liczba ludności	350
Strefa numeracyjna (do 2005)	63
Kod pocztowy	62-663 (poczta: Chełmno n/Nerem)
Tablice rejestracyjne	PKL
Położenie na mapie Polski Chełmno nad Nerem
Pomnik w lesie rzuchowskim
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Chełmno nad Nerem – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim, w gminie Dąbie, nad Nerem. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa konińskiego. Miejsce utworzenia w 1941 r. pierwszego na ziemiach polskich niemieckiego obozu zagłady.

Spis treści 1 Historia 2 Obóz zagłady 3 Kościół 4 Bibliografia 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Wzmiankowana po raz pierwszy w 1136 r. Już wówczas była własnością arcybiskupów gnieźnieńskich. Od połowy XVI wieku stanowiła centrum klucza składającego się z sześciu wsi. Istniał tutaj także folwark arcybiskupi. W dniu 7 października 1863 r. doszło w pobliżu wsi do potyczki pomiędzy kilkudziesięcioosobowym oddziałem jazdy powstańczej a kozakami. W czasach drugiej wojny światowej istniał tutaj niemiecki obóz zagłady Kulmhof. W okresie okupacji Niemcy zmienili nazwę wsi na niem. Kulmhof an der Nehr (1939-45).

[edytuj] Obóz zagłady

W 1941 Niemcy utworzyli tutaj jeden z czterech - obok Bełżca, Sobiboru i Treblinki - na ziemiach polskich obóz zagłady Kulmhof. Przed przystąpieniem do organizacji ośrodka Niemcy wywieźli ze wsi większość jej mieszkańców. Obóz zlokalizowano w parku, który otoczono wysokim drewnianym parkanem. Załogę obozu stanowiło kilkunastu funkcjonariuszy Gestapo z Poznania oraz kilkuset żandarmów i policjantów, tworzących tzw. Sonderkommando. Więźniów obozowych zaprowadzano do łaźni, a następnie do ciężarówek, które następnie wyruszały w kierunku lasu rzuchowskiego. Tam, w miejscu odległym od Chełmna o 4 km., wyrzucano zwłoki na ziemię i poddawano je szczegółowej rewizji. Początkowo zwłoki zakopywano we wspólnych mogiłach, a od lata 1942 r. podjęto akcję ich palenia w ogromnych ogniskach. Później wybudowano także dwa prowizoryczne piece krematoryjne. Obóz czynny był od 8 grudnia 1941 do kwietnia 1943 oraz krótko w 1944 r. Według historyków zginęło tutaj ponad 300 000 osób, głównie Żydów, Polaków i Cyganów.

Obecnie na miejscu obozu mieści się muzeum i oraz monumentalny pomnik, wzniesiony 27 września 1964 r. Potężna betonowa płyta o wymiarach 35 i 36 m i wysokości 6-7 m, wsparta jest na pięciu piramidach. Na jej przedniej ścianie znajduje się olbrzymia płaskorzeźba, przedstawiająca sceny męczeństwa więźniów. Obok widniej napis - Pamiętamy. Na tylnej ścianie pomnika wyryto fragment wstrząsającego listu napisanego przez jedną z ofiar:

"Wzięto nas od starca do niemowlęcia między miastem Koło a Dąbie. Wzięto nas do lasu i tam nas gazowano i rostrzeliwano i palili... Otóż prosimy aby nasi przyszli bracia ukarali naszych morderców. Świadków naszego gnębienia, którzy mieszkają w tej okolicy jeszcze raz prosimy o rozgłoszenie tego morderstwa po całym świecie..."

Po południowej stronie pomnika utworzono lapidarium nagrobków ze zniszczonego w latach 1941 - 43 cmentarza żydowskiego w Turku. W głębi lasu - obok zrekonstruowanych fragmentów krematiorium i zbiorowych mogił - ustawiono w 1990 r. Ścianę Pamięci. Przy niej znajdują się liczne tablice i pomniki upamiętniające ofiary holocaustu.

[edytuj] Kościół

We wsi neogotycki kościół Narodzenia NMP z 1875 r. Ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej oraz rzeźbami św.Piotra i św.Pawła. Na początku lat 90. XX wieku gruntownie przebudowano prezbiterium świątyni. W latach 1944 - 1945 w kościele znajdowała się "stacja obnażenia". Żydów ograbiano z bagaży i odzieży, ładowano do samochodów - komór gazowych; fakt ten upamiętnia pomnik przy kościele. Parafia Chełmno administracyjnie należy do dekanatu kolskiego II (diecezja włocławska). Swoim zasięgiem obejmuje wsie: Chełmno nad Nerem, Chełmno-Parcele, Grabina Wielka, Ladorudz, Ladorudzek, Majdany, Rzuchów, Sobótka i Chruścin.

[edytuj] Bibliografia

• Władysław Bednarz. Obóz straceń w Chełmnie nad Nerem. Warszawa 1946
• Edward Serwański. Obóz zagłady w Chełmnie nad Nerem. Poznań 1964
• Piotr Maluśkiewicz. Ziemia Konińska. Konin 1997
• P. Anders, W. Gostyński, B. Kucharski, W. Łęcki, P. Maluśkiewicz, J. Sobczak, Z. Szmidt. 155x Wielkopolska. Poznań 2000

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Chełmnie nad Nerem