Diecezja włocławska

Z Wikipedii


Diecezja włocławska
Siedziba biskupów	Włocławek
Katedra diecezjalna	Katedra we Włocławku
Metropolia	gnieźnieńska
Powierzchnia	8.824 km²
Ilość wiernych	768.260
Ilość kapłanów	462
Ilość dekanatów	32
Ilość parafii	230
Biskup ordynariusz	bp Wiesław Mering
Biskup pomocniczy	bp Stanisław Gębicki
Biskup senior	bp Bronisław Dembowski bp Czesław Lewandowski

Katedra we Włocławku

Kościół Wniebowzięcia NMP w Kłodawie

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole

Kościół św. Andrzeja w Koninie

Bazylika MB Licheńskiej w Licheniu

Kościół parafialny parafii Narodzenia NMP i św. Jana Apostoła we Włocławku

Kościół Wszystkich Świętych w Sieradzu

Kościół NSPJ w Turku

Kościół NMP w Zduńskiej Woli

Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku

Diecezja włocławska (diecezja kujawska) - jedna z diecezji kościoła rzymskokatolickiego w metropolii gnieźnieńskiej w Polsce, ustanowiona w XII wieku, jako jedna z pierwszych na ziemiach polskich. Początkowo biskupi rezydowali w Kruszwicy. Do XIX wieku nazywana diecezją kujawską lub kujawsko-pomorską. W latach 1818-1925 jej tradycje przejęła diecezja kujawsko-kaliska. W 1925 przywrócona jako diecezja włocławska.

Początki diecezji. Bardzo stara tradycja, wywodząca się od czasów średniowiecza, mówi o diecezji kujawskiej w Kruszwicy w XI w. i jej przeniesieniu do Włocławka. Ponieważ tradycji nie wolno lekceważyć, należy dokładnie rozpatrzyć argumenty potwierdzające tę tradycję i te, które jej przeczą. Trzeba przyznać, że problem diecezji kujawskiej w Kruszwicy nie jest prosty i łatwy do rozwiązania. Sprawa ta wielokrotnie była i jest podejmowana w badaniach historycznych. Jest wiele hipotez na ten temat, często nawzajem się wykluczających. Brak bowiem jednoznacznych źródeł historycznych mogących rzucić jasne światło na początki i historię tej diecezji. Kolejny problem, to kwestia czasu przeniesienia diecezji do Włocławka (kiedy i w jakich okolicznościach nastąpiła translacja) stanowiąca przedmiot polemiki wśród historyków. Już Jan Długosz pisał, że nie wiemy, kiedy biskupstwo przeniesiono z Kruszwicy do Włocławka. Jeżeli więc w tamtych czasach tak dociekliwy badacz nie znał przekazów na ten temat, to tym bardziej dzisiaj zdani jesteśmy tylko na snucie hipotez. Archeologia potwierdza zdanie wielu badaczy, że Kruszwica ze swoim ośrodkiem diecezjalnym przetrwała szczęśliwie okres przesilenia politycznego w Polsce w latach trzydziestych XI w. i dlatego czasu przeniesienia stolicy biskupstwa do Włocławka szukać należy u schyłku XI lub na początku XII w.

Diecezja kujawska i pomorska. Powszechnie przyjmuje się, że diecezja z siedzibą we Włocławku powstała za czasów Bolesława Krzywoustego, kiedy w Polsce (1123-1125) przebywał legat papieski Idzi z Tuskulum. Wspomniano wyżej, omawiając sprawy związane z diecezją w Kruszwicy, trudności z ustaleniem, jaka jest cezura czasowa oddzielająca siedzibę diecezji w Kruszwicy i Włocławku. Jedno jest pewne, że w świetle niepodważalnego dokumentu, jakim jest bulla protekcyjna dla biskupstwa włocławskiego z 1148, podwaliny pod diecezję w jej nowym miejscu kładli Bolesław Krzywousty i przedstawiciel Stolicy Apostolskiej. Jej powstanie - niezależnie czy było to przeniesienie z Kruszwicy, czy też utworzenie nowej diecezji - stanowiło przejaw zainteresowań księcia sprawami kościelnymi w Polsce, chociaż pod kątem polskiej racji stanu i wykorzystania Kościoła w sprawach politycznych chodziło o chrystianizację północnych i zachodnich rubieży Polski. Wątek ten przewijał się już w poprzednich rozważaniach. Tym razem Bolesław Krzywousty pamiętał tak o Pomorzu Wschodnim, czyli Gdańskim, dla którego postarał się o diecezję we Włocławku, która swoimi granicami objęła tamte tereny, jak i o Pomorzu Zachodnim, czyli Szczecińskim, któremu służyć miała diecezja lubuska.

Diecezja kujawsko-kaliska.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Diecezja kujawsko-kaliska.

Zmiany w organizacji kościelnej na ziemiach polskich zostały spowodowane względami politycznymi niezależnymi od Polski. Chociaż diecezja zachowała wbrew usiłowaniom pruskim swoją jedność mimo kordonów politycznych po I rozbiorze Polski w czasach Księstwa Warszawskiego i na początku po kongresie wiedeńskim, już za czasów tzw. Królestwa Polskiego - to jednak było oczywistym, że wobec przemożnej siły państw zaborczych muszą nastąpić zmiany w diecezjach na terenach stanowiących dawną Rzecząpospolitą Polską. To, co nastąpiło niebawem w 1818 i 1821 było następstwem zabiegów dyplomacji państw zaborczych, zwłaszcza Rosji i Prus, w Stolicy Apostolskiej. Powoływano się zwłaszcza na tzw. Konwencję Petersburską, która jednostronnie orzekała, że hierarcha kościelny mający rezydencję w jednym państwie, nie może sprawować jurysdykcji kościelnej na terenie innego państwa. Siedziba bpa kujawsko-kaliskiego w tym okresie mieściła się we Włocławku.

Diecezja włocławska. Podczas niewoli narodowej diecezja kujawsko-kaliska była największą w Królestwie Polskim i w chwili odzyskania niepodległości przez Polskę liczyła 1 614 000 wiernych, obejmując 390 parafii w 39 dekanatach, nie wspominając już o wielkiej odległości stolicy diecezji od najdalej na południe wysuniętych parafii. Biskupi polscy widzieli niedogodność stąd płynącą i jeszcze zanim Polska odzyskała niepodległość, przygotowywali plany przyszłych korektur organizacji diecezji polskich. Przewidywano zwiększenie liczby diecezji i taką korekturę ich granic, aby zmniejszyć odległość pomiędzy siedzibami biskupów a parafiami. Po kilku latach polemik, które szły równolegle z pracami nad przygotowaniem konkordatu pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską, ostatecznie opracowano w 1924 Propositum delimitationis jam existentium in Republica Poloniae provinciarum ecclesiasticarum dioecesumque nec non erigende novae provinciae ecclesiasticae novarumque dioecesium, który miał być podstawą przyszłej bulli cyrkumskrypcyjnej i ułożenia stosunków kościelnych w Polsce.

Uregulowanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską (konkordat z 1925) przyspieszyło załatwienie spraw czysto kościelnych. Nastąpiło to mocą bulli Vixdum Poloniae unitas, wydanej przez papieża Piusa XI 28 X 1925, która wprowadzając nowy podział metropolii i diecezji polskich, określiła także nowe granice diecezji kujawsko-kaliskiej, przywracając jej nazwę "włocławska". Diecezję tworzyły teraz dekanaty: włocławski (bez parafii Duninów), brzeski, chodecki, nieszawski, piotrkowski (na Kujawach), radziejowski, kaliski, koźminecki, stawiszyński, stawski, izbicki, kolski, koniński, tuliszkowski, sieradzki, szadkowski, wartski, złoczewski, słupecki, zagórowski, turecki, uniejowski (bez parafii Bałdrzychów i Wartkowice) i kłodawski. Ponadto do diecezji weszły parafie zawiślańskie z diecezji płockiej, a więc Bobrowniki, Chełmica Wielka, Ciechocin, Czernikowo, Dobrzejewice, Działyń, Grochowalsk, Karnkowo, Kikół, Lipno, Łążyn, Mazowsze, Nowogród, Osiek nad Wisłą, Ostrowite Lipnowskie, Szpetal Górny, Sumin, Wielgie, Wola i Zaduszniki. Tak uformowana diecezja została włączona do metropolii gnieźnieńskiej.

Okres II wojny światowej był szczególnie trudny dla diecezji włocławskiej. Już w pierwszej poł. września 1939 całą diecezję zajęli Niemcy, a 8 października urzędowo włączyli do Rzeszy Niemieckiej. Działalność diecezji przestała praktycznie istnieć, a posługę duszpasterską pełniło oficjalnie, lub w ukryciu, kilkunastu kapłanów. Diecezja poniosła straty tak personalne, w postaci zamordowanych ponad 220 kapłanów, jak i materialne, na co składały się często całkowicie zniszczone świątynie i przepadek mienia. Po wyzwoleniu, chociaż także w trudnych warunkach reżimu komunistycznego, życie diecezji wróciło do normy, ciesząc się nawet sporymi osiągnięciami, zwłaszcza gdy chodzi o odbudowę zniszczonych świątyń i fundowanie nowych.

Świątynie katedralne. Przez długi czas sądzono, że istniejący do dziś kościół kolegiacki św. Piotra i Pawła w Kruszwicy służył jako pierwotna katedra tak wtedy, gdy biskupi rezydowali w Kruszwicy, jak i wówczas, gdy już Włocławek stał się stolicą diecezji, do czasu wybudowania tu katedry. Potem stała się ta świątynia kolegiatą. Wprawdzie już Jan Długosz pisał o dwóch kolegiatach w Kruszwicy, ale uważano to za pomyłkę tego dziejopisarza. Jednakże ostatnie badania archeologiczne w Kruszwicy i nowe źródła historyczne pozwoliły ustalić ponad wszelką wątpliwość, ze pierwszą katedrą w Kruszwicy był kościół św. Wita, stojący nieopodal zamku. Już samo jego wezwanie nasuwa przypuszczenie, że był fundacji Mieszka I, zapewne z poręki księżnej Dąbrówki, której ten święty był bliski, ponieważ katedra praska nosiła to wezwanie. Prawo patronatu nad tą świątynią, należące do monarchy, to przypuszczenie potwierdza. Prawdopodobnie pierwszy ten kościół był drewniany, a nowy murowany mógł wystawić Mieszko II około 1027. Tak więc najstarszym wydaje się być grodowy kościół pod wezwaniem św. Wita i była to pierwsza siedziba biskupa, po utworzeniu tu diecezji. Przy pierwszej katedrze kruszwickiej było grono duchowieństwa, które dało początek kapitule kruszwickiej. Są wątpliwości, gdzie była pierwsza katedra we Włocławku. Zdaniem ks. Michała Morawskiego, pierwszą katedrą był przerobiony nieco drewniany kościół św. Jerzego, stojący niedaleko zamku włocławskiego, chociaż niektórzy chcieliby widzieć kościół św. Jana jako pełniący tę rolę. Właściwą katedrę, pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zawdzięczał Włocławek biskupowi Michałowi Godziembie, który zbudował świątynię murowaną z bloków kamiennych, ale z drewnianym stropem, która służyła diecezji do czasów spalenia jej przez Krzyżaków w 1329. Po spaleniu katedry jej rolę pełnił, przez pewien czas, wzniesiony w 1331 przez biskupa Macieja Gołańczewskiego niewielki kościółek pod wezwaniem św. Witalisa. Tenże jednak biskup czekał stosownej chwili, aby odbudować katedrę. Mógł do tego dzieła przystąpić dopiero w 1340, poświęcając kamień węgielny pod nią dnia 25 marca. Jednakże nową katedrę zlokalizowano w znacznym oddaleniu od rzeki Wisły, na miejscu znacznie wyższym. Pierwszy jej budowniczy zdołał wybudować tylko prezbiterium, piękne w swoich proporcjach. Kontynuował budowę bratanek i następca Macieja, Zbylut Gołańczewski, jednak odstąpiono od pierwotnych planów i nawa główna nie dorównuje pięknu prezbiterium. Katedra została konsekrowana w 1411. Wprawdzie w okresie diecezji kujawsko-kaliskiej były zakusy przeniesienia katedry do Kalisza, co znaczyłoby zdegradowanie katedralnej świątyni we Włocławku do rangi kolegiaty, ale plany te nie zostały zrealizowane.

Patroni. Od 1818 na terenie diecezji znalazł się Kalisz ze swoim sanktuarium św. Józefa. Łaskami słynący obraz Świętej Rodziny, gdzie św. Józef był szczególnie czczony, został ozdobiony koronami papieskimi już w 1796. To pewnie było przyczyną obrania tego świętego za patrona diecezji. Dzięki staraniom bpa Wincentego Popiela w 1880 Stolica Apostolska wydała dekret ustanawiający głównym patronem diecezji św. Józefa. W 1930 w 50. rocznicę tego wydarzenia przypomniał bp włocławski w swoim liście pasterskim wydanym z okazji obchodzonego wówczas nadzwyczajnego roku jubileuszowego. Położył w nim główny nacisk na rolę rodziny i na zagrożenia, jakie niosły dla niej ówczesne czasy. Chociaż od 1992 sanktuarium św. Józefa jest już poza diecezją włocławską, św. Józef pozostał nadal jej głównym patronem. Drugim patronem został obrany Błogosławiony Bogumił z Dobrowa.

Największe miasta diecezji