Powiat kolski

Z Wikipedii

Powiat kolski
Herb powiatu Flaga powiatu
Położenie na mapie województwa
Województwo	wielkopolskie
Siedziba władz powiatu	Koło (województwo wielkopolskie)
Starosta	Wieńczysław Oblizajek
Powierzchnia	1011,03 km²
Populacja (2006)  - liczba ludności  - gęstość	88 759 87,79 osób/km²
Urbanizacja	38,33%
Tablica rejestracyjna	PKL
gminy miejskie 1 miejsko-wiejskie 3 wiejskie 7
Starostwo ul. Sienkiewicza 21/23 62-600 Koło (województwo wielkopolskie) tel. 63 272-07-47; faks 63 272-58-25
Strona internetowa powiatu

Powiat kolski – powiat w Polsce, położony we wschodniej części województwa wielkopolskiego, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Koło. Powierzchnia powiatu wynosi 1011,03 km², liczba mieszkańców 88 759. Przez powiat przebiega Autostrada A2 oraz krzyżują się linie kolejowe Warszawa - Poznań Główny i Śląsk - Wybrzeże. Głównym zajęciem mieszkańców powiatu jest rolnictwo i przemysł, głównie wydobywczy (sól kamienna), ceramiczny i spożywczy. Bezrobocie w powiecie w sierpniu 2007 r. wynosiło 16%^[1] i jest jednym z najwyższych w województwie.

Spis treści 1 Podział administracyjny 2 Demografia 3 Geografia 4 Historia 5 Turystyka 5.1 Muzea 5.2 Zabytki 6 Gospodarka 7 Transport 8 Edukacja 9 Przypisy 10 Bibliografia 11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzi 11 gmin:

Gmina miejska:

• Gmina Koło

Gminy wiejskie:

• Gmina Babiak
• Gmina Chodów
• Gmina Grzegorzew
• Gmina Koło
• Gmina Kościelec
• Gmina Olszówka
• Gmina Osiek Mały

Gminy miejsko-wiejskie:

• Gmina Dąbie
• Gmina Kłodawa
• Gmina Przedecz

W obrębie powiatu kolskiego znajdują się 4 miasta:

• Dąbie
• Kłodawa
• Koło
• Przedecz

Podział administracyjny powiatu kolskiego
gmina	miejscowość gminna	powierzchnia km²	ludność (2004)	gęstość os./km²
gmina Babiak	Babiak	133,58	7 901	59,1
gmina Chodów	Chodów	77,97	3 529	45,3
gmina Dąbie	Dąbie	130,06	6 717	51,6
gmina Grzegorzew	Grzegorzew	73,43	5 572	75,9
gmina Kłodawa	Kłodawa	128,97	13 369	103,7
miasto Koło	-	13,85	23 251	1678
gmina Koło	Koło	101,88	6 952	68,2
gmina Kościelec	Kościelec	105,9	6 620	62,5
gmina Olszówka	Olszówka	81,54	4 807	59,1
gmina Osiek Mały	Osiek Mały	87,33	5 841	66,9
gmina Przedecz	Przedecz	76,52	4 327	56,5

[edytuj] Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
ogółem	88 851	100	45 425	51,1	43 426	48,9
miasto	33 999	100	17 900	52,6	16 099	47,4
wieś	54 852	100	27 525	50,2	27 327	49,8

[edytuj] Geografia

Pod względem ukształtowania powierzchni powiat kolski to obszar typowo nizinny. Na jego terenie znajdują się Kotlina Kolska i Wysoczyzna Kłodawska (Nizina Południowowielkopolska) oraz Pojezierze Kujawskie. Najważniejszą rzeką regionu jest Warta oraz jej dopływy Ner, Rgielewka i Kiełbaska oraz przepływający przez północne krańce powiatu Noteć. Powiat kolski graniczy z powiatami: konińskim, tureckim (województwo wielkopolskie), kutnowskim, łęczyckim, poddębickim (województwo łódzkie), radziejowskim oraz włocławskim (województwo kujawsko-pomorskie).

[edytuj] Historia

Ludność i powierzchnia powiatu kolskiego
Rok	Ludność	Powierzchnia (km²)
1870	79 813	1250
1875	84 510	1250
1909	118 385	1250
1914	144 711	1250
1921	112 280	1270
1931	119 400	1220
1945	89 220	1097
1962	94 400	1081
1971	94 200	1084
2006	88 759	1011

W okresie kształtowania się podziału administracyjnego państwa polskiego, to jest w czasach panowania Bolesława Chrobrego, większość dzisiejszego powiatu z miastem Koło należała do kasztelanii lądzkiej i wchodziła w skład Wielkopolski. Lubotyń, Brdów i Przedecz należały do Kujaw, z kolei Dąbie i Kłodawa do kasztelanii łęczyckiej. Po reformie administracji państwowej w XIV wieku Ziemia Kolska znalazła się w powiecie konińskim, województwie kaliskim. Po drugim rozbiorze została włączona to tzw. Prus Południowych. Na mocy decyzji kongresu wiedeńskiego z 1815 r. ziemie te stanowiły część zaboru rosyjskiego w ramach Królestwa Polskiego. W wyniku dokonanego podziału administracyjnego Królestwa w 1837 r. Ziemia Kolska znalazła się w granicach guberni mazowieckiej.

Historycznym wydarzeniem w dziejach Ziemi Kolskiej, w szczególności w sprawach administracyjnych, było utworzenie powiatu kolskiego. Stało się to na mocy Najwyższego Ukazu carskiego z grudnia 1866 r. o nowym podziale administracyjnym Królestwa Polskiego. Powstał on z części dotychczasowych powiatów: konińskiego (miasta Koło i Brudzew oraz 7 gmin wiejskich), łęczyckiego (miasta Dąbie, Grzegorzew i Kłodawa oraz 5 gmin wiejskich) i włocławskiego (miasta Babiak, Brdów, Izbica Kujawska i Sompolno oraz 2 gminy wiejskie). W skład powiatu nie weszły Przedecz (powiat włocławski) oraz Dzierzbice i Chodów (powiat kutnowski). Ogółem powiat kolski obejmował 9 miast, 14 gmin wiejskich i 470 wsi, liczył 1250 km² obszaru i zamieszkiwany był przez 79 813 (1869). W roku 1870, mocą kolejnego ukazu carskiego, kilka miast zdegradowano do rangi wsi i przyłączono je do gmin wiejskich. Od 1870 r. podział administracyjny powiatu był następujący:

• miasta (Koło i Dąbie)
• gminy (Brudzew, Budzisław, Chełmno nad Nerem, Czołowo, Drzewce, Izbica Kujawska, Karszew, Kłodawa, Koźmin, Kościelec, Krzykosy, Lubotyń, Lubstów i Piotrkowice)

W czasie I wojny światowej ziemie te były pod okupacją cesarskich Niemiec i powiat kolski został włączony do gubernatorstwa we Włocławku. Ustawą sejmową z 2 sierpnia 1919 r. utworzono województwo łódzkie, w skład, którego wszedł powiat kolski. W 1921 r. powiat ogółem zamieszkiwało 112 280 osób, z czego Polacy stanowili 86,5%, Żydzi 7,71% i Niemcy 5,75%. Stan taki utrzymywał się do 1 kwietnia 1938 r., kiedy powiat kolski – pomniejszony o gminy Koźmin i Brudzew – włączono do województwa poznańskiego. W okresie okupacji hitlerowskiej powiat kolski znalazł się w Kraju Warty.

Po wyzwoleniu spod panowania niemieckiego przywrócono stan sprzed 1 września 1939 r. W okresie II wojny światowej i w pierwszych latach po wyzwoleniu nastąpiły ogromne zmiany demograficzne, tak pod względem liczby mieszkańców, jak i składu narodowo-wyznaniowego. Ludność żydowska w znacznej większości zginęła w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem. Według spisu z 1 lutego 1945 r. powiat zamieszkiwało ogółem 89 220 osób, w tym 90% Polaków i 9,5% Niemców. W tym czasie nie odnotowano żadnego mieszkańca obywatelstwa żydowskiego. Pod względem wyznaniowym znaczną większość stanowili rzymscy katolicy. Powierzchnia wynosiła 1097 km². Powiat kolski w niezmienionym kształcie (od 1938 r.) funkcjonował do 28 maja 1975 r., kiedy to wprowadzono nowy podział administracyjny, likwidując powiaty i tworząc nowe 49 województw. Wówczas większa część obszaru dawnego powiatu kolskiego znalazła się w województwie konińskim, jedynie okolice Izbicy Kujawskiej weszły w skład województwa włocławskiego.

Powiat kolski ponownie utworzono 1 stycznia 1999 r. Obecnie administracyjnie jest częścią województwa wielkopolskiego. Zamieszkuje go ponad 88 tys. mieszkańców. Obejmuje powierzchnię 1011 km². W skład powiatu wchodzi 11 gmin (7 wiejskich: Babiak, Chodów, Grzegorzew, Koło, Kościelec, Olszówka i Osiek Mały; 3 miejsko-wiejskie: Dąbie, Kłodawa i Przedecz; 1 miejska: miasto Koło).

Starostowie

• 1999–nadal – Wieńczysław Oblizajek (PSL)

Zobacz też

• Fundacja dobrowska
• historia Koła

[edytuj] Turystyka

Powiat kolski nie jest obszarem o dużym potencjale turystycznym. Obecnie najważniejszym ośrodkiem turystycznym regionu jest stolica – Koło, ośrodek zagłady w Chełmnie, kopalnia soli w Kłodawie oraz miejscowości położone nad brzegiem jezior: Brdów (Jezioro Brdowskie), Przedecz, Lubotyń. Obecnie trwają prace nad utworzeniem w kłodawskiej kopalni uzdrowiska.

[edytuj] Muzea

• Muzeum Technik Ceramicznych w Kole
• Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Chełmnie nad Nerem
• Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu - filia w Kościelcu

[edytuj] Zabytki

• Koło:
  • ruiny gotyckiego zamku z XIV wieku, wybudowanego za czasów Kazimierza Wielkiego
  • gotycki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z przełomu XIV i XV wieku
  • kompleks kościoła i klasztoru oo. bernardynów z XVIII wieku
  • klasycystyczny ratusz miejski z gotycką wieżą z 1390 r.
  • neogotycki kościół ewangelicki z 1882 r.
  • drewniany spichlerz zbożowy z XVIII wieku
  • budynek dworca kolejowego oraz wieża ciśnień
• Kłodawa:
  • późnobarokowy kościół Wniebowzięcia NMP z XVIII wieku
  • dawny klasztor karmelitów trzewiczkowych z XVIII wieku
  • drewniany kościółek na cmentarzu z 1557 r.
  • późnoklasycystyczny ratusz z 1820 r.
  • najstarsza część kopalni soli z lat 50. XX wieku
• Dąbie:
  • klasycystyczny ratusz z 1814 r.
  • kościół św. Mikołaja Biskupa z lat 1807-09
  • klasycystyczna zabudowa miasta
• Przedecz:
  • neogotycki kościół Świętej Rodziny z lat 1905-09
  • gotycka baszta z XIV wieku
  • średniowieczna zabudowa miasta
  • klasycystyczny ratusz z 1826 r.
• Babiak
  • dawny kościół ewangelicki z 1823 r.
• Borysławice Kościelne:
  • drewniany kościół Wniebowzięcia NMP z XVIII wieku
• Borysławice Zamkowe:
  • ruiny zamku rycerskiego z 1425 r.
• Brdów:
  • sanktuarium MB Zwycięskiej i klasztor oo. Paulinów z XVIII wieku
• Chełmno nad Nerem:
  • teren byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof
  • neogotycki kościół Narodzenia NMP z 1875 r.
• Chodów:
  • drewniany kościół Podwyższenia Świętego Krzyża z przełomu XVI i XVII wieku
• Dębno Poproboszczowskie:
  • drewniany kościół św. Michała Archanioła z 1766 r.
• Dęby Szlacheckie:
  • drewniany kościół Wniebowzięcia NMP z 1756 r.
• Dobrów:
  • barokowy kościół Świętej Trójcy z 1764 r.
  • drewniana kaplica błogosławionego Bogumiła z 1788 r.
• Grzegorzew:
  • drewniany kościół Wniebowstąpienia NMP z 1776 r.
• Kościelec:
  • romański kościół św. Andrzeja z pierwszej połowy XII wieku
  • eklektyczny pałac z XIX wieku
• Lubotyń:
  • renesansowy kościół św. Wawrzyńca z lat 1612-20
• Rdutów:
  • klasycystyczny kościół św. Jana Chrzciciela z 1800 r.
• Tomaszew:
  • wiatrak koźlak z przełomu XVIII i XIX wieku
• Umień:
  • drewniany kościół św. Michała Archanioła z XVII wieku
• Wrząca Wielka:
  • klasycystyczny pałac wybudowany na przełomie XVIII i XIX wieku
  • neoromański kościół św. Jakuba Apostoła wybudowany w 1888 r.
  • niewielkie ruiny późnośredniowiecznego rycerskiego dworu obronnego z XV wieku

[edytuj] Gospodarka

Na terenie powiatu istnieje kilkanaście prężnie działających zakładów przemysłowych, których wyroby znane są nie tylko w Polsce, ale także w Europie. Działające firmy wzmagają potencjał gospodarczy i przyczyniają się do jego rozwoju. Do największych należy zaliczyć: Sanitec Koło, Zakłady Mięsne "Sokołów" i Wood Mizer (Koło), kopalnia soli (Kłodawa) i Bovinas (Chodów).

W powiecie, powstała Kolska Izba Gospodarcza. Zrzesza ona większość przedsiębiorców z terenu powiatu kolskiego. Reprezentuje miejscowe firmy i dba o ich interesy. Czynnie promuje swoje wyroby poprzez uczestnictwo w targach, wystawach.

W regionie nie ma zbyt wielu bogactw naturalnych. W rejonie Kłodawy występują duże pokłady soli kamiennej, natomiast w gminie Osiek Mały złoża węgla brunatnego. Istnieje możliwość wykorzystania źródeł wód geotermalnych, których znaczne pokłady znajdują się na terenie miasta Koła oraz gminy Dąbie.

[edytuj] Transport

Główną trasą drogową powiatu kolskiego jest droga krajowa 92 (dawna droga krajowa nr 2) Poznań-Warszawa przebiegająca z zachodu na wschód powiatu, przez dwa główne miasta Koło i Kłodawę. Przez południowe krańce przebiega 25 km odcinek autostrady A2 , na której znajdują się dwa zjazdy na teren powiatu: węzeł Koło i węzeł Dąbie.

Od drogi krajowej 92 odchodzą drogi wojewódzkie:

263 Dąbie – Kłodawa – Sompolno – Słupca,

270 Koło – Brześć Kujawski,

470 Kościelec – Turek – Kalisz,

473 Koło – Łask.

Przez powiat przebiega także:

269 Sompolno – Izbica Kujawska – Kowal.

Głównym węzłem kolejowym jest stacja kolejowa w Kole, która powstała w 1922. Położona jest przy linii kolejowej Frankfurt nad Odrą-Warszawa. Z południa na północ powiatu przebiega linia kolejowa tzw. Magistrala węglowa z Chorzowa do Gdyni. Główną stacją w powiecie na tej linii jest Ponętów.

[edytuj] Edukacja

Szkoły ponadgimnazjalne

• Koło
  • Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza III Wielkiego
  • Zespół Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych im. Stanisława i Władysława Grabskich
  • Zespół Szkół Plastycznych
  • Zespół Szkół Technicznych
• Kłodawa
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych
• Kościelec
  • Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Stanisława Staszica
• Powiercie
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Józef Burszta. 600 lat miasta Koła. Poznań 1963
• Piotr Maluśkiewicz. Województwo konińskie. Warszawa-Poznań 1983
• Józef Stanisław Mujta. 635 lat miasta Koła. Koło 1997
• Liczne informatory wydawane przez Urząd Miasta, Starostwo Powiatowe w Kole i Towarzystwo Przyjaciół Miasta Koła

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Biuletyn Informacji Publicznej - Starostwo Kolskie
• Miasto Koło
• Miasto i Gmina Kłodawa
• Miasto i Gmina Dąbie
• Miasto i Gmina Przedecz
• Gmina Babiak
• Gmina Grzegorzew
• Gmina Kościelec
• Gmina Olszówka