Dębieńsko
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Współrzędne: 50°10'05" N 18°42'59" E
| Dębieńsko | |
| Województwo | śląskie |
| Powiat | rybnicki |
| Gmina | Czerwionka-Leszczyny |
| Założono | XIII wiek |
| Prawa miejskie | 1977 (dzielnica) |
| Powierzchnia | 15,01 km² |
| Położenie | 50° 10'05'' N 18° 42'59'' E |
| Liczba mieszkańców (marzec 2005) - liczba ludności |
3608 |
| Kod pocztowy | 44-230 |
| Tablice rejestracyjne | SRB |
|
Położenie na mapie Polski
  Dębieńsko
|
|
Dębieńsko (niem. Dubensko) - miejscowość w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie rybnickim.
Dębieńsko od 1977 roku jest jedną z czterech dzielnic miasta Czerwionka-Leszczyny. Według danych z marca 2005 r. liczyło 3 tysiące 608 mieszkańców.
Spis treści |
[edytuj] Lokalizacja
Dębieńsko położone jest w północno-wschodniej części gminy Czerwionka-Leszczyny. Od południa graniczy z Czerwionką i Bełkiem, od północy z Knurowem, od zachodu z Czuchowem i od wschodu z Ornontowicami oraz Jaśkowicami.
Przez Dębieńsko ma przebiegać A1 autostrada A1 Północ-Południe, mająca łączyć Gdańsk z Ostrawą.
[edytuj] Warunki naturalne
Większość obszaru Dębieńska wchodzi w skład Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej, która jest częścią Płaskowyżu Rybnickiego, jedynie góra Ramża stanowi część Wyżyny Śląskiej.
Głównym bogactwem naturalnym jest węgiel kamienny. Grunty rolne są III oraz IV i sporadycznie V klasy bonitacji stanowiące kompleksy pszenne, żytnie bardzo dobre i żytnie dobre. Przez Dębieńsko przepływa rzeczka Jordanek.
[edytuj] Historia
[edytuj] Początki miejscowości
Po raz pierwszy nazwa Dębieńsko znalazła się w dokumentach pisanych w 1306 roku, jednak historia miejscowości znanej początkowo jako osada Damb sięga połowy XIII wieku. Pierwszym jej właścicielem był rycerz Egidio Rassycz, a lokowana została przez księcia opolskiego Władysława. Od syna Egidia - Wlostka wywodzi się ród Welczków, który był właścicielem Dębieńska przez następnych kilkaset lat.
Na ziemiach rodu Welczków oprócz Dębieńska, które składało się ze starej osady - Dębieńska Starego i nowolokowanej wsi - Dębieńska Wielkiego powstały nowe osady: Czerwionka, Leszczyny, Czuchów, Ciosek oraz Ornontowice.
W 1450 roku Mikołaj Starszy Welczek podzielił majątek między swoją siostrę i syna - Mikołaja Młodszego Welczka. Siostra - małżonka rycerza Ramscha odziedziczyła Dębieńsko Małe, zaś syn w 1455 roku resztę dóbr. Kolejnymi właścicielami Dębieńska po bezpotomnej śmierci Mikołaja Młodszego byli jego kuzyni Wacław i Wlostek. Później potomek Wlostka - Jerzy Welczek oraz jego brat Jan.
[edytuj] XVII-XVIII wiek
Po śmiercie Jerzego Welczka w 1631 roku zarząd nad pozostawionym przez niego dobrami objeła rada składająca się z Jerzego Kozielskiego, Wilhelma von Trach, Jana Kotulińskiego, Adama Holly oraz Stanisława Reiswitza. Dobra dębieńskie objął Jan Welczek, kanclerz księstwa opolsko-raciborskiego, posiadający tytuł wolnego barona. Po jego śmierci właścicielami Dębieńska został jego syn Krzysztof pełniący funkcję sędziego krajowego państwa pszczyńskiego oraz syn Krzysztofa Franciszek Rudolf. Po śmierci Franciszka Rudolfa Dębieńsko Wielkie zostało sprzedane przez jego żonę Johannowi Rudolfowi von Eichendorff, zaś Dębieńsko Stare przeszło w ręce rodu Paczyńskich z Paczyny.
W 1741 roku w wyniku wojen śląskich prowadzonych pomiędzy Austrią i Prusami Śląsk znalazł się w państwie pruskim.
Pod koniec XVIII wieku na terenie Dębieńska rozwinął się przemysł górniczy i powstały pierwsze kopalnie: „ANTON” i „Neues Gluck”.
[edytuj] XIX wiek
W 1808 roku Dębieńsko miało znów jednego właściciela, był nim hrabia Antoni Węgierski. Ufundował on na początku XIX wieku kościół pw. świętego Jerzego oraz szkołę. Po nim Dębieńsko otrzymał Frydrich Adrian de Limburg-Stirum, który sprzedał je kupcowi Wilhelmowi Schneiderowi. Ostatnimi właścicielami Dębieńska byli kolejno Louis Theodor Moritz Eichborn, spółka "Ornontowitzer Aktiengesellschaft fur Kohlen und Eisenproduction zu Berlin", Otto Hegenscheidt oraz jego syn Klaus.
[edytuj] Wiek XX
Mieszkańcy Dębieńska brali udział w I wojnie światowej oraz powstaniach śląskich.
Po plebiscycie powiat rybnicki, w skład którego wchodziło Dębieńsko znalazł się na terytorium Polski.
Do uczestnictwa w głosowaniu plebiscytowym w Dębieńsku Starym uprawnionych było 594 osób, z czego 586 oddało głosy. Za Polską głosowało 461, a za Niemcami 125 osób.
Do uczestnictwa w głosowaniu plebiscytowym w Dębieńsku Wielkim uprawnionych było 567 osoby, z czego 559 oddało głosy. Za Polską głosowało 341, a za Niemcami 217 osób, jeden głos uznano za nieważny.
W czasie II wojny światowej na terenie Dębieńska znajdował się obóz dla jeńców angielskich pracujących przymusowo w Kopalni Dębieńsko.
W 1977 roku Dębieńsko weszło jako jedna z dzielnic w skład miasta Czerwionka-Leszczyny.
[edytuj] Ludność Dębieńska na przestrzeni wieków
[edytuj] Dębieńsko Stare
| ROK | LICZBA MIESZKAŃCÓW |
|---|---|
| 1784 | 93 |
| 1818 | 194 |
| 1845 | 334 |
| 1910 | 1043 - gmina, 21 - okręg dworski |
| 1936 | 1677 |
[edytuj] Dębieńsko Wielkie
| ROK | LICZBA MIESZKAŃCÓW |
|---|---|
| 1784 | 179 |
| 1818 | 353 |
| 1845 | 547 |
| 1865 | 800 |
| 1910 | 864 - gmina, 154 - okręg dworski |
| 1936 | 1460 |
[edytuj] Łączna liczba mieszkańców Dębieńska
| ROK | LICZBA MIESZKAŃCÓW |
|---|---|
| 1998 | 3611 |
| 1999 | 3640 |
| 2000 | 3615 |
| III 2005 | 3608 |
[edytuj] Herb i pieczęć Dębieńska
[edytuj] Herb i pieczęć Dębieńska Starego
Dębieńsko Stare w swoim herbie posiada Baranka Bożego z chorągiewką skierowanego w lewą stronę. Jest to godło św. Jana Chrzciciela, który był uważany za patrona lokalnego. Taki właśnie herb znajdował się na najstarszych pieczęciach z czasów niemieckich pochodzących z końca XVIII wieku oraz na polskiej pieczęci sporządzonej w 1921 roku, na której ponadto znajdował się napis przetłumaczony z pieczęci niemieckich w brzmieniu: "Gmina Dębieńsko-Stare * powiat rybnicki *". Pieczęć ta miała 32 milimetry średnicy.
[edytuj] Herb i pieczęć Dębieńska Wielkiego
Dębieńsko Wielkie na najstarszej pieczęci z XVIII wieku ma samotnie stojącą jodłę. Natomiast na polskiej pieczęci sporządzonej po 1921 roku posiada samotnie stojący dąb, jako symbol związany z nazwą wsi. Na tej pieczęci znajdował się napis: "Gmina Dębieńsko Wielkie * powiat rybnicki *. Pieczęć ta również miała 32 milimetry średnicy. Natomiast herb przedstawiany był w następujących kolorach: zielone drzewo, zielona murawa na białym tle.
[edytuj] Zabytki
Najważniejszym zabytkiem Dębieńska jest kościół parafialny pod wezwaniem świętego Jerzego wybudowany w 1802 roku w miejsce starego drewnianego kościoła. Kościół posiada późnorenesansowy ołtarz główny z połowy XVII wieku, barokową ambonę ufundowaną w 1774 roku, chrzcielnicę z 1808 roku oraz organy z 1890 roku.
[edytuj] Wybitne osoby pochodzące z Dębieńska
- ks. Franciszek Rudzki
- Jan Spyra (1900-1960), powstaniec śląski, żołnierz AK
- Bolesław Profaska (1931-2007), pasjonat historii lokalnej, działacz społeczny
- Marek Profaska
[edytuj] Wybitne osoby związane z Dębieńskiem
- ks. bp Józef Gawlina - wikariusz w latach 1921-1922
[edytuj] Bibliografia
[edytuj] Publikacje o Dębieńsku
- J. Pilnacek, Die alteste Genealogie der Welczek von Dubensko des Stammes Rassycz, Breslau 1938.
- B. Profaska, Dzieje Dębieńska, Czerwionka-Leszczny 1998.
[edytuj] Literatura pomocnicza
- J. G. Knie, Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht der Dorfer, Flecken, Stadte..., Breslau 1845.
- F. Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien, Breslau 1865.
- M. Gumowski, Herby i pieczęcie miejscowości wojew. [województwa] śląskiego, Katowice 1939.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Dzielnice miasta Czerwionka-Leszczyny: Czerwionka • Czuchów • Dębieńsko • Leszczyny
Sołectwa gminy Czerwionka-Leszczyny: Bełk • Książenice • Palowice • Przegędza • Stanowice • Szczejkowice
