Edyl
Z Wikipedii
| Urzędy w starożytnym Rzymie | |
| Cursus honorum | |
| 30 lat | Kwestor |
| 36 lat | Edyl |
| 39 lat | Pretor |
| 42 lat | Konsul |
| Ważne magistratury | |
| Cenzor | Trybun |
| Najważniejsze magistratury | |
| Dyktator | Magister equitum |
| Pontifex Maximus | Triumwirat |
| Inne magistratury | |
| Dux | Liktor |
| Prefekt | Princeps senatus |
| Rzymskie tytuły | |
| August | Cesarz |
| Imperator | Tetrarcha |
Edyl (łac. aedilis) – urzędnik w starożytnym Rzymie.
Nazwa "edyl" pochodzi od słowa aedes (świątynia), jako że początkowo edylowie urzędowali w świątyni Ceres, stanowiącej jeden z najważniejszych ośrodków kultowych plebejuszy - znajdowały się przy niej skarbiec i archiwum wspólnoty plebejskiej. Właściwy urząd edyla powstał w 494 p.n.e., w tym samym czasie, gdy plebejusze wywalczyli prawo powoływania trybunów ludowych. Edylowie byli urzędnikami przydzielonymi do pomocy trybunom. Początkowo pochodzili z mianowania samych trybunów, następnie corocznie wybierały ich comitia tributa.
Początkowo było tylko dwóch edylów plebejskich (aediles plebis), w 366 roku p.n.e. utworzono urząd patrycjuszowskich edylów kurulnych (aediles curules) w liczbie dwóch. Urząd edyla kurulnego powstał dlatego, że edylowie plebejscy nie mogli podołać finansowo organizowaniu igrzysk. Wybierano ich tak, jak edylów plebejskich - na komicjach trybusowych na roczną kadencję - ale jedynie spośród patrycjuszy.
Edylowie kurulni mieli prawo do honorów urzędników wyższych - krzesła kurulnego (sella curulis) i toga praetexta - togi z purpurowym szlakiem. Wkrótce do edylatu kurulnego dopuszczono plebejuszy.
Zakres władzy edylów kurulnych i plebejskich był zbliżony, tworzyli oni jednolite kolegium. Do ich obowiązków należały nadzór nad porządkiem i bezpieczeństwem w mieście, nad pracami publicznymi i budowlanymi (cura urbis), nadzór nad zaopatrzeniem miasta w żywność (cura annonae), organizacja igrzysk. Jedynie edylowie krulni mieli prawo wydawania edyktów porządkowych i jurysdykcji hasnlowej. Edylowie kurulni organizowali także na zlecenie Senatu ludi Romani i Ludi Megalenses. Czynności urzędowe edylowie sprawowali przy pomocy aparatu urzędowego, każdy w przydzielonej mu dzielnicy miasta.
W 44 p.n.e. Juliusz Cezar powołał jeszcze drugą parę edylów ludowych, aediles cereales, zajmujących się dostawami zboża do Rzymu, zaopatrywaniem miasta i regulacją rynku.
Na liście senatorów (album) byli edylowie (aedilicii) zajmowali pozycje po byłych konsulach (consulares) i byłych pretorach (praetorii).
[edytuj] Edylowie poza Rzymem
Urząd edyla istniał także poza Rzymem - w koloniach i municypiach powoływani byli aediles duumviri, aediles quattuorviri itp., niektórych miastach italskich sprawujący najwyższą władzę.
[edytuj] Bibliografia
- Oktawiusz Jurewicz, Lidia Winniczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, Warszawa 1973
