Gruźlica (zwierzęta)
Z Wikipedii
Gruźlica łac. Tuberculosis jest to choroba zakaźna ludzi i zwierząt, wywoływana przez prątki gruźlicy. Występuje na całym świecie.
Spis treści |
[edytuj] Etiologia
Chorobę powodują prątki gruźlicy, są to pałeczki cienkie, proste lub lekko zgięte. Są kwasooporne, zasadooporne, alkoholooporne. Nie posiadają rzęsek ani otoczek. Gram ( + ), tlenowce. Należą do rodzaju Mycobacterium. W etiologii gruźlicy zwierząt domowych znaczenie mają trzy typy prątków: Mycobacterium bovis, Mycobacterium avium i Mycobacterium tuberculosis. Te trzy typy prątków wraz z Mycobacterium microti tworzą grupę gatunków bezwzględnie chorobotwórczych i nazywamy je prątkami typowymi. Oprócz nich występują tak zwane prątki atypowe. Niektóre z nich mogą być warunkowo chorobotwórcze.
| Typ prątka grużlicy | Wysoka zjadliwość w warunkach naturalnych |
Słaba zjadliwość w warunkach naturalnych |
| Ludzki - M.tuberculisis | człowiek małpa |
pies świnia koń bydło kot |
| Bydlęcy - M.bovis | bydło człowiek małpa kot świnia koza |
koń pies owca |
| Ptasi - M. avium | kura indyk gołąb kaczka gęś |
świnia bydło owca koń koza |
| Mysi - M.microti | mysz polna |
Prątki są wrażliwe na światło słoneczne, na promienie UV. Wykazują za to dużą odporność na gnicie i wysychanie. W wydalinach zarówno ludzkich jak i zwierzęcych wykazują zdolności życiowe nawet przez kilka miesięcy. W wodzie przeżywają do 3 miesięcy. W kwaśnym mleku zachowują zdolności życiowe nawet do 2 tygodni, w maśle 1 miesiąc, w serach miękich nawet pół roku. Prątków nie niszczą też takie procesy technologiczne jak wędzenie, peklowanie, solenie. Wykazują dość znaczną oporność na konwencjonalne środki dezynfekcyjne.
[edytuj] Źródła zakażenia i patogeneza
Głównym źródłem zakażenia jest chory człowiek lub chore zwierzę rozsiewające prątki do środowiska. Do zarażenia może dojść prątkami obecnymi w paszy, wodzie, środowisku oraz drogą kontaktową. W dużych skupiskach zwierząt (chów alkierzowy) zakażenie następuje głównie przez drogi oddechowe jako zakażenie aerogenne, kropelkowe lub pyłowe. Innymi możliwymi drogami wniknięcia zarazków jest zakażenie alimentarne. Mamy do czynienia z tą formą zakażenia u cieląt, świń oraz zwierząt futerkowych. Inne możliwe sposoby zakażenia to: zakażenie laktogenne, zakażenie podczas aktu płciowego, wewnątrzmaciczne, przez pępowinę, poprzez otarcia naskórka, zranienia. Prątki po dostaniu się do organizmu rozwijają się w miejscu usadowienia, doprowadzając do powstania focus primarus. W tym ognisku zapalnym tworzy się tkanka ziarninowa o tak charakterystycznej strukturze, że umożliwia wnioskowanie o rodzaju schorzenia bez potrzeby wykazania obecności prątków.
[edytuj] Objawy
Okres inkubacji choroby jest na ogół długi i uzależniony od wielu czynników. Przede wszystkim ma znaczenie gatunek zwierzęcia, którego choroba dotyczy, zjadliwość zarazka oraz stan odporności zwierzęcia. W związku z wszystkimi powyższymi czynnikami rozwój choroby może trwać nawet lata. W zależności od zaawansowania procesu gruźliczego objawy są różne i wyraźne dopiero w przypadku gruźlicy zaawansowanej.
[edytuj] Bydło
Gruźlica u bydła dotyczy najczęściej płuc, wymienia, narządu rodnego.
[edytuj] Gruźlica płuc bydła
[edytuj] Gruźlica wymienia bydła
Kliniczne stwierdzenie tego rodzaju gruźlicy jest bardzo trudne. Guzki prosówkowe występujące przy uogólnieniu wczesnym są z reguły niemacalne przy badaniach metodą palpacyjną. Na występowanie gruźlicy mogą wskazywać powiększone i czasami guzłowate węzły chłonne nadwymieniowe. Mleko jest wodniste z kłaczkami, a nawet może być w kolorze żółto-zielonkawym.
[edytuj] Gruźlica narządu rodnego bydła
[edytuj] Świnie
Świnie z reguły zakażają się gruźlicą drogą pokarmową. W związku z drogą zakażenia najczęstszymi objawami są utrata apetytu, zgarbiona postawa, biegunka. Kał cuchnący.
[edytuj] Inne zwierzęta
Inne zwierzęta gospodarskie nie wykazują charakterystycznych objawów, zaś gruźlica może dotyczyć różnych narządów.
Owce chorują stosunkowo rzadko, a choroba ma przebieg przewlekły. Okres inkubacji jest bardzo długi, zmiany chorobowe obserwowane klinicznie nie są swoiste.
[edytuj] Zmiany anatomopatologiczne
Ogniska gruźlicze mogą występować we wszystkich narządach. Są łatwe do rozpoznania, jeżeli mają charakter serowaty lub są zwapniałe.
[edytuj] Rozpoznawanie
Gruźlicę rozpoznajemy na podstawie następujących badań: klinicznych, alergicznych, serologicznych, sekcyjnych, mikrobiologicznych.
[edytuj] Rozpoznanie różnicowe
Rozpoznanie gruźlicy tylko i wyłącznie na podstawie badań klinicznych jest trudne. W rozpoznaniu różnicowym należy brać pod uwagę następujące jednostki chorobowe: pasterelozę, promienicę, białaczkę limfatyczną, robaczycę, bąblowicę płuc, paratuberkulozę (choroba Johnego), zapalenia wymienia krów na innym tle niż gruźlicze, niedokrwistość zakaźną u koni.
[edytuj] Zwalczanie
Gruźlica zwierząt jest chorobą zwalczaną w Polsce z urzędu.
[edytuj] Gruźlica zwierząt jako zoonoza
[edytuj] Historia
Gruźlica zwierząt jako choroba jest znana od dawna, pierwsze opisy tej choroby pochodzą z początków naszej ery. Jednak aż do XIX wieku gruźlicy zwierząt nie łączono z gruźlicą ludzi. Dopiero pod koniec XIX wieku wykazano możliwość przenoszenia się gruźlicy z człowieka na zwierzę.
[edytuj] Bibliografia
- Beer J. i in. Choroby zakaźne zwierząt domowych 1980, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, tom II, 369-404, ISBN 83-09-00332-3
- O. Cosivi, J.M. Grange, C.J. Daborn, M.C. Raviglione, T. Fujikura, D. Cousins, R.A. Robinson, H.F.A.K. Huchzermeyer, I. de Kantor, F.-X. Meslin Zoonotic Tuberculosis due to Mycobacterium bovis in Developing Countries 1998, EID vol.4, No.1,
- T. Żuliński, B. Rubaj, T. Zioło Ogólna anatomia patologiczna zwierząt domowych 1969, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 119-128, ISBN 83-09-00457-5
- H. Janowski, K. Markiewicz, S. Tarczyński Choroby bydła 1985, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 543-561, ISBN 83-09-00650-0
- S. Cąkała i inni Choroby owiec 1981, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 285-287, ISBN 83-09-00473-7
