Henrik Tore Cedergren
Z Wikipedii
Henrik Thore Thorsten Cedergren ( wymowa: henrik tu:re torsten 'sé:dergren, ur. 31 grudnia 1853, Sztokholm, zm. 13 kwietnia 1909 tamże) - szwedzki inżynier komunikacji telefonicznej, założyciel spółki akcyjnej Stockholms Allmänna Telefon AB (SAT).
Był synem Gustawa Adolfa, zamożnego jubilera sztokholmskiego, i Lovisy Sofii z domu Robsahm z rodziny pochodzenia szkockiego. W roku 1875 Henrik ukończył Instytut Technologiczny w Göteborgu, i działał do roku 1883 jako budowniczy, złotnik i producent cegieł. W czasie wielu podróży zapoznał się z telefonami i zainstalował już w roku 1877 pierwsze w Szwecji połączenie telefoniczne między swym sklepem jubilerskim i odległym o 30 domów mieszkaniem prywatnym na głównej ulicy szwedzkiej stolicy, Drottninggatan. Wkrótce podjął pracę w pochodzącej z USA firmie telefonicznej Bella, ale po paru latach opuścił Bell Telephone Company i założył w Sztokholmie 13 kwietnia 1883 r. własną spółkę akcyjną Stockholms Allmänna Telefonaktiebolag, która za cel postawiła sobie "telefon w każdym mieszkaniu w Sztokholmie, niskie opłaty, akumulację zysków, niewysokie dywidendy dla akcjonariuszy". Cedergren, który do końca życia pozostał dyrektorem naczelnym swej firmy, zaczął wkrótce współpracować z firmą Ericssona, co obu przedsiębiorstwom pomogło w ekspansji, m.in. od końca lat 80. XIX wieku na terenie Rosji i Kongresówki, gdzie działały po mianem Rosyjsko-Szwedzkie Towarzystwo Telefonów Cedergren S.A., w którym Cedergren był głównym akcjonariuszem. Firma wygrała po wygaśnięciu koncesji Bella (1900) przetarg na telefonizację stolicy. Uroczyste otwarcie pierwszej centrali telefonicznej przy ul. Zielnej 37 w Warszawie nastąpiło 16 listopada 1904. Centrala mogła obsługiwać 60 000 numerów, w pierwszych latach firma miała 5 000 abonentów. Cedergren i Ericsson posiadali także koncesję na rozbudowę sieci telekomunikacyjnej w Moskwie i Meksyku. W roku 1918 obie firmy połączyły się pod nazwą Ericsson (Allmänna Telefonaktiebolaget L M Ericsson).
Cedergren był także wynalazcą - skonstruował pierwszą centralę telefoniczną, która zaczęła działać w Sztokholmie już w roku 1884. Według spisu abonentów szwedzkiej stolicy z roku 1901 jego firma dysponowała 18 863 , a Bell Company 8 846 połączeniami.
Cedergren był dwa razy żonaty: z Emmą Sofią Frisk (1852 - 1882),z którą miał syna Gustawa Teodora (1879 - 1919), dyrektora towarzystwa telekomunikacyjnego Mexeric w Meksyku, i z Idą Fryderyką Pegelow (1861 - 1948). W drugim małżeństwie nie miał potomstwa.
Pozostawił majątek wysokości 11 mln koron (na obecną wartość pieniądza 500 mln koron), przeznaczając 5 mln w akcjach SAT na fundusz stypendialny dla młodzieży. Fundusz poniósł duże straty poprzez konfiskaty majątkowe po rewolucji bolszewickiej w Rosji i ustabilizował się dopiero w latach 50. XX wieku. Dziś dysponuje kapitałem wys. 70 mln koron, odsetki od którego są przyznawane w formie stypendiów dla młodzieży studiującej na wyższych uczelniach.
Jako pamiątkę po działalności Cedergrena w Warszawie możemy dziś podziwiać budynek PASTy, niegdyś zwanej Basztą Cedergrena. Dość podobną budowlę, również zwaną '"Basztą Cedergrena" (szw. Cedergrenska tornet), wzniósł w tych samych latach w podsztokholmskiej miejscowości Stocksund (Gmina Danderyd) starszy brat Henryka, dypl. leśnik Albert Nestor Cedergren (1849 - 1921).
[edytuj] Bibliografia
- Erik Lindorm (wyd.), Gustav V och hans tid, Stockholm 1979
- Svenskt biografiskt handlexikon, Stockholm 1906-
[edytuj] Linki zewnętrzne
[[1]] Strona funduszu Cedergrena (szw.)
