Heydər Əliyev
Z Wikipedii
Heydər Əlirza oğlu Əliyev (często używana transkrypcja rosyjskiej pisowni: Hajdar lub Hejdar Alijew; ur. 10 maja 1923(?) w Nachiczewanie, zm. 12 grudnia 2003 w Cleveland) – prezydent Azerbejdżanu z ramienia Partii Nowego Azerbejdżanu od czerwca 1993 do października 2003, lecz dominował w polityce swego kraju przez ponad 30 lat.
Jego żoną była Zərifə Əziz qızı Əliyeva, która zmarła w 1985. Miał syna – İlhama i córkę.
Spis treści |
[edytuj] Czasy sowieckie
W 1941 rozpoczął pracę w azerbejdżańskim NKWD. Piął się po szczeblach hierarchii, stając się w 1964 zastępcą przewodniczącego, a 3 lata później przewodniczącym republikańskiego KGB. W 1969 Leonid Breżniew mianował go I sekretarzem KC Komunistycznej Partii Azerbejdżanu.W 1976 został kandydatem do Politbiura, ale dopiero w 1982 Jurij Andropow awansował go na wicepremiera ZSRR i tak stał się pierwszym muzułmańskim pełnoprawnym członkiem tego ciała (odpowiadał za sprawy transportowe i socjalne).
Wraz z nominacją Michaiła Gorbaczowa na I sekretarza KC KPZR Əliyev zaczął popadać w niełaskę. „Prawda” oskarżyła go o korupcję i nazwała „wielkim komunistycznym dinozaurem”. W 1987 Gorbaczow oczyścił swoje biuro ze starej breżniewowskiej gwardii i zmusił Əliyeva do rezygnacji z powodów zdrowotnych.
[edytuj] Niepodległy Azerbejdżan
W 1990 Heydər Əliyev wrócił do rodzinnego Nachiczewanu, odciął się od partii komunistycznej po krwawym stłumieniu demonstracji w Baku 20 stycznia 1990 roku. Po ogłoszeniu niepodległości przez Azerbejdżan w 1991, wybuchnął konflikt z Armenią o Górski Karabach. Ówczesny prezydent Əbülfəz Elçibəy mianował Əliyeva w 1992 zastępcą przewodniczącego Rady Najwyższej Azerbejdżanu, aby w ten sposób opanować chaos i wzmocnić rządy. Sytuacja jednak się pogarszała i rok później Elçibəy musiał uciekać ze stolicy, a Əliyev zastąpił go na stanowisku, obejmując równocześnie przywództwo w Radzie Najwyższej.
Cała dekada należała teraz do Heydəra Əliyeva, rządził w niej twardą ręką – sprowadzał zachodnich inwestorów i poskramiał wewnętrzne niezadowolenie polityczne. Dwukrotnie wygrywał wybory prezydenckie (w październiku 1993 i 1998), ale żadne z nich nie były uznane za wolne i uczciwe. Za jego rządów rozpoczęto budowę rurociągu naftowego z Baku przez Tbilisi do Ceyhan w Turcji, ale rozkwitła też korupcja na skalę nie spotykaną gdzie indziej na świecie. Próbował zbrojnie przezwyciężyć kryzys karabaski (grudzień 1993), ale pociągnął on za sobą dalsze tysiące ofiar i wypędzenie z Karabachu ponad 700.000 Azerów.
W 1995 Əliyev uniknął zamachu na swoje życie – sprawców nigdy nie ujęto. Od 1999 zaczął się pogarszać stan jego zdrowia, leczył się w USA, przechodził kolejne operacje na serce, lecz inne organy stopniowo odmawiały posłuszeństwa.
W październiku 2003 zdecydował się na bardzo kontrowersyjne posunięcie, wysuwając swojego syna – İlhama, jako jedyną kandydaturę swojej partii na prezydenta. İlham Əliyev wygrał wybory 15 października 2003, które po raz kolejny zostały skrytykowane jako sfałszowane. Dwa miesiące później Heydər Əliyev zmarł.
[edytuj] Dzień dzisiejszy
Əliyev ojciec wciąż cieszy się ogromną popularnością w Azerbejdżanie. Na ulicach widać billboardy z jego wizerunkiem, w gabinetach wiszą jego portrety, często wspomina się jego dokonania, wszędzie można spotkać jego „złote myśli”. Czasem tylko towarzyszy mu na nich syn, który praktycznie nie występuje na plakatach samodzielnie. Panuje kult Heydəra Əliyeva.
[edytuj] Ciekawostki
W 2003 powstał film biograficzny o Əliyevie pt. "Czarne znamię" (Qara nişanə; reż. Vaqif Mustafayev). W postać Əliyeva wcielił się polski aktor Tadeusz Huk. Inny polski aktor Andrzej Grabarczyk zagrał Ayaza Mütəllibova, zaś jednym z producentów filmu był Jerzy Rutowicz [1][2].
[edytuj] Przypisy
- ↑ Czarne znamię w bazie filmpolski.pl
- ↑ film.onet.pl
