IA-32
Z Wikipedii
IA-32 (Intel Architecture 32 bit) — 32-bitowy model programowy mikroprocesora opracowany przez firmę Intel. Nazywany czasem x86-32, jako że opiera się na 32-bitowym rozwinięciu modelu programowego rodziny x86. Architektura IA-32 zaliczana jest z reguły do kategorii CISC, choć technologie wprowadzane stopniowo w nowszych wersjach procesorów IA-32 spełniają także wiele cech procesorów RISC.
Model IA-32 został wprowadzony w 1985 roku procesorem Intel 80386 i do dnia dzisiejszego jest najpopularniejszym modelem architektury stosowanym w komputerach, choć rozpoczął się już proces wypierania go przez model 64-bitowy EM64T (tzw. x86-64) i inne architektury 64-bitowe.
Spis treści |
[edytuj] Tryby pracy
Procesory IA-32 posiadają trzy podstawowe tryby pracy, określające m.in. sposób zarządzania pamięcią i uprawnienia użytkownika.
- Tryb rzeczywisty – tryb zgodny z najstarszymi procesorami rodziny x86 z Intel 8086 włącznie. W trybie tym występuje segmentacja pamięci, rozmiar segmentu jest stały i wynosi 64 KB. Przestrzeń adresowa ograniczona jest do 1 MB, do adresowania wykorzystuje się rejestry segmentowe oraz offset. W trybie tym współczesne procesory pracują jedynie od chwili uruchomienia do przekazania kontroli systemowi operacyjnemu.
- Tryb chroniony - tryb inicjalizowany i w znacznej mierze kontrolowany przez system operacyjny. Pamięć może być zorganizowana w segmenty dowolnej wielkości, fizyczna przestrzeń adresowa ograniczona jest z reguły do 64 GB, liniowa przestrzeń adresowa do 4 GB. Rodzaj adresowania zależy od systemu operacyjnego - może być stosowany tzw. model płaski (bez segmentacji), model z segmentacją analogiczną do trybu rzeczywistego, lub - najczęściej - adresowanie nieliniowe (tzw. logiczne). W adresowaniu nieliniowym adres fizyczny jest zależny od wpisu w systemowej tablicy deskryptorów, na który wskazuje selektor. W trybie chronionym procesor wspiera wielozadaniowość, chroni przed nieupoważnionym dostępem do urządzeń wejścia/wyjścia.
- Tryb wirtualny V86 - odmiana trybu chronionego, która jest symulacją trybu rzeczywistego. Służy np. do uruchamiania programów MS-DOS.
- Tryb SMM (System Management Mode) - jest to tryb przeznaczony do zarządzania sprzętem przez systemy operacyjne, niedostępny z poziomu użytkownika.
[edytuj] Rejestry
[edytuj] Rejestry ogólnego przeznaczenia
W procesorach opartych na modelu IA-32 dostępne jest osiem 32-bitowych rejestrów ogólnego przeznaczenia:
- Rejestry danych
- EAX - rejestr akumulacji
- EBX - rejestr bazowy
- ECX - rejestr licznika
- EDX - rejestr danych
- Rejestry adresowe
- ESI - źródło
- EDI - przeznaczenie
- EBP - wskaźnik bazowy
- ESP - wskaźnik stosu
Z rejestrów ogólnego przeznaczenia można korzystać także jako rejestrów 16-bitowych (wykorzystywane jest wtedy młodsze 16 bitów rejestru 32-bitowego). Rejestry takie oznacza się z pominięciem litery E na początku symbolu. Dodatkowo, w przypadku rejestrów danych (EAX-EDX) można się odwoływać do ich 8-bitowych części - najmłodsze 8 bitów rejestru AX oznaczane jest przez AL, kolejne 8 przez AH. Odpowiednio najmłodsze bity rejestru BX oznacza się przez BL itd.
[edytuj] Rejestry koprocesora
Koprocesor arytmetyczny w procesorach IA-32 zrealizowany jest w architekturze stosowej, tzn. dane tworzą stos. Położenie danych w koprocesorze określa się przez "odległość" od wierzchołka stosu, a nie konkretny symbol rejestru. Stos koprocesora tworzy 8 rejestrów 80-bitowych. Wierzchołek stosu oznacza się symbolem ST lub ST(0), kolejne rejestry w głąb stosu odpowiednio ST(1), ST(2), aż do ST(7). Rejestry stosu koprocesora mogą przechowywać liczby w formacie zmiennoprzecinkowym zgodnym z normą IEEE 754, o rozmiarze 32, 64 lub 80 bitów.
Ponadto w koprocesorze znajdują się 16-bitowe rejestry dodatkowe:
- rejestr stanu stosu koprocesora, określający typ zawartości ośmiu rejestrów stosu
- rejestr stanu koprocesora, m.in. sygnalizujący wyjątki i określający położenie wierzchołka stosu
- rejestr sterujący koprocesora, pozwala m.in. na ustawianie rodzaju zaokrąglenia, maskowanie wyjątków
[edytuj] Rejestry segmentowe
W procesorach IA-32 zdefiniowano sześć 16-bitowych rejestrów segmentowych, służących albo do bezpośredniego określania adresu fizycznego w trybach stosujących segmentację pamięci, bądź jako selektory w trybie chronionym procesora. Rejestry te to:
- CS - rejestr segmentu kodu programu
- DS - rejestr segmentu danych
- SS - rejestr segmentu stosu
- ES, FS, GS - rejestry pomocnicze dla danych
[edytuj] Rejestr flag procesora
Do opisu stanu procesora w architekturze IA-32 wykorzystuje się rejestr stanu procesora EFLAGS. Poniższa tabela przedstawia nazwy i znaczenie poszczególnych bitów w tym rejestrze:
| Rejestr flag w architekturze Intel x86 | |||
|---|---|---|---|
| nr bitu | skrót lub wartość | opis | kategoria* |
| 0 | CF | flaga przeniesienia (carry) | S |
| 1 | 1 | zarezerwowany | |
| 2 | PF | flaga parzystości (parity) | S |
| 3 | 0 | zarezerwowany | |
| 4 | AF | flaga wyrównania (adjust) | S |
| 5 | 0 | zarezerwowany | |
| 6 | ZF | flaga zera (zero) | S |
| 7 | SF | flaga znaku (sign) | S |
| 8 | TP | flaga umożliwiająca krokowe wykonanie (trap) | X |
| 9 | IF | flaga zezwolenia na przerwania (interrupt enable) | X |
| 10 | DF | flaga kierunku (direction) | C |
| 11 | OF | flaga przepełnienia (overflow) | S |
| 12, 13 | IOPL | poziom uprawnień we/wy (I/O privilege level, od 286) | X |
| 14 | NT | nested task flag (od 286) | X |
| 15 | 0 | zarezerwowany | |
| 16 | RF | flaga wznowienia (resume, od 386) | X |
| 17 | VM | flaga trybu Virtual 8086 (od 386) | X |
| 18 | AC | alignment check (od 486SX) | X |
| 19 | VIF | Virtual interrupt flag (od Pentium) | X |
| 20 | VIP | Virtual interrupt pending (od Pentium) | X |
| 21 | ID | Identification (od Pentium) | X |
| 22 | 0 | zarezerwowany | |
| 23 | 0 | zarezerwowany | |
| 24 | 0 | zarezerwowany | |
| 25 | 0 | zarezerwowany | |
| 26 | 0 | zarezerwowany | |
| 27 | 0 | zarezerwowany | |
| 28 | 0 | zarezerwowany | |
| 29 | 0 | zarezerwowany | |
| 30 | 0 | zarezerwowany | |
| 31 | 0 | zarezerwowany | |
S: Znacznik stanu
C: Znacznik kontrolny
X: Znacznik systemowy
[edytuj] Inne rejestry
W procesorach IA-32 występuje również szereg innych rejestrów. Są to m.in.:
- EIP - rejestr przechowujący adres aktualnie wykonywanego rozkazu, za jego pomocą procesor realizuje m.in. skoki, pętle, przejścia do podprogramów
- rejestry technologii MMX i Streaming SIMD Extensions
- rejestry kontrolne i do debugowania
[edytuj] Wykonywanie programów
[edytuj] Zestaw instrukcji
Procesory IA-32 posiadają rozbudowany zestaw instrukcji, liczący kilkaset instrukcji. Liczba instrukcji rosła wraz z wprowadzaniem kolejnych technologii rozwijających model IA-32, jak MMX, SSE, 3DNow! itd. Cechą zestawu instrukcji IA-32, charakterystyczną dla architektur CISC jest fakt, że wiele ze złożonych instrukcji można zastąpić instrukcjami prostszymi, np. pętlę zrealizować można dokonując porównań i skoków warunkowych, lub za pomocą specjalizowanej instrukcji pętli LOOP.
Instrukcje podzielić można na grupy:
- instrukcje przesyłania danych
- instrukcje kontroli przepływu (porównania, skoki, pętle)
- instrukcje arytmetyczne (stałoprzecinkowe, wykonywane przez jednostkę arytmetyczno-logiczną, oraz zmiennoprzecinkowe, wykonywane przez koprocesor)
- instrukcje operacji logicznych
- operacje bitowe
- inne instrukcje
Instrukcje identyfikowane są przez procesor na podstawie binarnego kodu maszynowego. Dla wygody programistów opisano je jednak mnemonikami, ułatwiającymi programowanie na poziomie asemblera.
[edytuj] Kodowanie instrukcji
Kodowaniem instrukcji zajmuje się kompilator lub asembler podczas kompilacji programu. Wynikowy kod maszynowy musi być zgodny z zasadami kodowania instrukcji IA-32. Rozkazy koduje się w postaci ciągów zerojedynkowych. W architekturze IA-32 rozkazy są zmiennej długości, od 1 do nawet kilkunastu bajtów, w zależności od rodzaju rozkazu i typu argumentów.
Kod instrukcji zawiera identyfikator rozkazu oraz - jeśli posiada argumenty - położenie ich w pamięci lub ich wartości. W modelu IA-32, w celu ograniczenia długości rozkazu, w przypadku większości rozkazów przyjęto, że docelowe miejsce zapisu wyniku określone jest przez pierwszy z operandów oraz że tylko jeden z argumentów danej instrukcji może odwoływać się do pamięci.
Schemat kodu każdego rozkazu można podzielić na następujące części:
- Prefiksy instrukcji (opcjonalne) - do czterech bajtów dodatkowych informacji o instrukcji:
-
- prefiks LOCK (zapewniający wyłączność dostępu do pamięci wspólnej dla danej instrukcji),
- prefiksy powtarzania (REP, REPE, REPZ...) wykorzystywane w operacjach na blokach danych,
- prefiksy chwilowej zmiany segmentu,
- prefiks podpowiedzi rozgałęzienia (branch hint), pozwalający procesorowi na wybór bardziej prawdopodobnej ścieżki wykonania w przetwarzaniu potokowym,
- prefiksy zmiany rozmiaru operandu i zmiany rozmiaru adresu.
- Kod operacji (opcode) długości 1-3 bajtów, zawierający często dodatkowe informacje:
-
- bit wskazujący, w którym operandzie zapisać wynik,
- bit oznaczający rozmiar operandów.
- Dodatkowe 3 bity kodu operacji znajdować się mogą także zamiast pola reg w bajcie ModR/M.
- Bajt ModR/M (tylko w przypadku instrukcji posiadających argumenty w pamięci lub rejestrach) - służy do określenia położenia argumentów. Składa się z trzech części:
-
- pole mod (2 bity) - określa czy operacja odwołuje się do pamięci, oraz jaką długość ma ewentualne pole przesunięcia;
- pole reg (3 bity) - kod rejestru lub modyfikacji adresowej pierwszego argumentu, czasem występuje w roli dodatkowych bitów kodu operacji;
- pole R/M (3 bity) - kod rejestru lub modyfikacji adresowej drugiego argumentu.
- Bajt SIB (tylko w przypadku operacji o złożonym sposobie odwoływania się do pamięci, np. za pomocą podwójnej modyfikacji adresowej) - służy do określenia dodatkowych parametrów modyfikacji adresowych, m.in. współczynnik skali pozwalający na wygodne operowanie na tablicach.
- Pole przesunięcia (opcjonalne) - podaje odległość danych w stosunku do początku segmentu, może mieć długość 1, 2 lub 4 bajtów.
- Dane stałe (immediate, opcjonalne) - podana bezpośrednio wartość liczbowa argumentu o długości 1, 2 lub 4 bajtów.
Kod prostych instrukcji bez argumentów zajmuje z reguły 1 bajt, a np. skomplikowane operacje przesyłania danych do pamięci mogą zajmować 9 bajtów.
[edytuj] Cykl rozkazowy
Procesor wykonuje instrukcje programu po kolei, zgodnie z ustalonym schematem, zwanym cyklem rozkazowym. Na cykl rozkazowy składa się kolejno:
- pobranie rozkazu z pamięci,
- dekodowanie kodu rozkazowego,
- obliczenie adresu efektywnego argumentu z uwzględnieniem modyfikacji adresowych, jeśli polecenie odwołuje się do pamięci,
- obliczenie adresu fizycznego argumentu (rzeczywistego położenia danej w pamięci fizycznej)
- pobranie argumentu z pamięci
- wykonanie rozkazu (np. obliczenie właściwego wyniku)
- zapisanie wyniku
- wyznaczenie położenia następnego rozkazu (odpowiednia modyfikacja rejestru EIP).
Współczesne procesory IA-32 stosują przetwarzanie potokowe, czyli technologię polegającą na jednoczesnym wykonywaniu kolejnych etapów cyklu dla sąsiednich rozkazów przez różne bloki funkcjonalne.
