Irlandzka walka o niepodległość
Z Wikipedii
Irlandia była pod panowaniem angielskim przez 750 lat, od złożenia hołdu lennego Henrykowi II z dynastii Plantagenetów w 1171 r. aż do utworzenia w 1921 r. Wolnego Państwa Irlandzkiego. Przez ten czas istniało na wyspie wiele ruchów niepodległościowych.
[edytuj] Utrata niepodległości
Początek utraty niepodległości przez państwo irlandzkie datuje się na rok 1171. Wtedy też Irlandczycy, pod presją papieża Hadriana IV, złożyli hołd lenny Henrykowi II z dynastii Plantagenetów. Przymusowe podporządkowanie się Anglikom zakończyło wielowiekową batalię Irlandii o zachowanie własnej niezależności. Przez ostatnie stulecia stanowiła łakomy kąsek, ale nie dała się przez nikogo zagarnąć, ani przez legiony rzymskie, ani wojska wikingów, czy Normanów.
Z każdym wiekiem, mimo licznych buntów i powstań, umacniało się panowanie Anglików na Wyspie. Pod koniec XV w. dynastia Tudorów rozpoczęła powolny podbój Irlandii. W 1541 r. Henryk VIII ogłosił się, jako pierwszy władca angielski, królem Irlandii, która jednak nie uznała go jako głowę Kościoła i pozostała przy katolicyzmie. W 1641 w Irlandii wybuchło powstanie, które, także dzięki wojnie domowej, jaka rok później przeszła przez Anglię, pozwoliło jej uzyskać pewną niezależność. Lecz już w 1649 r. wojska Olivera Cromwella całkowicie spustoszyły wyspę (masakra w Drogheda) i rozpoczęły trzyletnią, bezlitosną kampanię przywracania władzy angielskiej.
Największe represje spotkały Irlandczyków w latach panowania Wilhelma Orańskiego. W 1690 r., po przegranym powstaniu w Boyne, król angielski zakazał zasiadania katolików w parlamencie, odebrał im prawo głosu i wydał ustawę niedopuszczającą ich do studiowania na uniwersytetach i pracy w niektórych zawodach. Przez sto lat Irlandia pozbawiona była swoich podstawowych praw, a jej mieszkańcy stali się ofiarami prześladowań i ostrej dyskryminacji.
[edytuj] Myśl niepodległościowa w wieku XIX
W czasie rewolucji francuskiej powstało, założone przez Wolfe'a Tone'a Towarzystwo Zjednoczonych Irlandczyków, stowarzyszenie o tendencjach separatystycznych. W 1798 r. wybuchło szybko stłumione powstanie. W 1801 r. Irlandia została wcielona do Królestwa Wielkiej Brytanii, tworząc Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.
W pierwszej połowie XIX w. rodzący się podziemny ruch irlandzki podzielił się na dwa odłamy: jeden, skupiony wokół Stowarzyszenia Katolickiego (Henry Grattan i Daniel O'Connell), głosił hasła polityki ugodowej, zmierzającej do negocjacji z Anglikami, głównie o prawa katolików. Drugi zaś – powstała w 1842 r. Młoda Irlandia (Charles Gavan Duffy), hołdowała hasłom radykalnym i rewolucyjnym, zapowiadała walkę o niepodległość. W 1848 r. z jej inicjatywy rozpoczęło się powstanie, nieudane i krwawo stłumione, nazywane sarkastycznie bitwą na grządce kapusty w ogrodzie wdowy McCormack.
W 1845 r. przez Irlandię przeszła ziemniaczana zaraza, która zapoczątkowała czteroletnią klęskę głodu. W tym czasie sprawy polityczne zeszły na dalszy plan. Wtedy też obserwujemy masową emigrację z Wyspy, głównie do Stanów Zjednoczonych. Właśnie w Ameryce został założony nowy ruch rewolucyjny Towarzystwo Feniańskie. Fenianie nawiązywali do bojowych tradycji Tone'a i odrzucali możliwość parlamentarnych metod walki. Jednym z przywódców ruchu był John O'Leary, który swoje idee ogłaszał w wydawanym przez siebie piśmie The Irish People (Irlandzki lud). W 1867 r. na terenie Irlandii wybuchło kolejne powstanie, ale, tak jak i wcześniejsze, zakończyło się całkowitym fiaskiem – nie nadeszła oczekiwana pomoc od fenian, a przywódców aresztowano jeszcze przed rozpoczęciem buntu.
Po klęsce powstania podjęto walkę o niezależność w angielskim parlamencie (ruch Home Rule, zainicjowany przez Isaaca Butta i Charlesa Stewarta Parnella). Co ciekawe Irlandczycy znaleźli niespodziewanego sojusznika w osobie premiera Anglii Williama Gladstone'a. Szef brytyjskiego rządu próbował przeforsować w parlamencie dwie ustawy o przyznaniu Irlandii autonomii, ale obie upadły – pierwsza w Izbie Gmin, druga w Izbie Lordów.
[edytuj] W stronę autonomii
Pod koniec XIX w. powstała Irlandzka Partia Socjalistyczno-Republikańska, założona przez Jamesa Connolly'ego, głosząca radykalne hasła i nawiązująca do myśli walki wyzwoleńczych. W 1916 r. była odpowiedzialna za wybuch powstania wielkanocnego. Po niespełna tygodniu powstanie upadło, a Anglicy wykonali publiczne wyroki śmierci na przywódcach. Od 1919 r. rozpoczęła się wojna o niepodległość, zakończona w 1921 r. zawarciem pokoju między premierem Lloydem George'em, a Arthurem Griffith'em przewodniczącym irlandzkiej delegacji. Irlandia otrzymała status niezależnego w prawach dominium.
W latach 1922-1923 przez Zieloną Wyspę przetoczyła się wojna domowa, która wybuchła z powodu zgody rządu de Valery na pozostanie w Anglii Ulsteru.
W 1937 r. republika uzyskała swojego prezydenta, a w 1949 wystąpiła ze Wspólnoty Brytyjskiej.
