Izba Gmin
Z Wikipedii
Wielka Brytania |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Izba Gmin – izba niższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego, odgrywa jednak rolę nadrzędną wobec Izby Lordów. W jej skład od 2005 roku wchodzi 646 deputowanych (MPs od angielskiego Member of Parliament - "członek parlamentu"), wybieranych przez całość obywateli Zjednoczonego Królestwa w powszechnych, czteroprzymiotnikowych wyborach.
Spis treści |
[edytuj] Wybory
[edytuj] Okręgi
Wielka Brytania została podzielona na jednomandatowe okręgi wyborcze przez cztery niezależne Komisje Rozgraniczenia (Boundary Commissions), po jednej dla Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej. Jeden okręg przypada średnio na 69 281 mieszkańców Anglii, lecz liczba ta spada w innych częściach składowych Królestwa. Granice okręgów poprawiane są średnio raz na dekadę, w 1997 zwiększono liczbę deputowanych z 651 (w 1992) do 659. Od 2005 jest 646 okręgów. Na Anglię przypada 529 mandatów, na Szkocję 59, na Walię 40, a na Irlandię Północną 18. W najbliższym czasie wszystkie cztery Komisje Rozgraniczenia zostaną wchłonięte przez powołaną w 2000 roku centralną Komisję Wyborczą (Electoral Commission).
[edytuj] Wybory powszechne
Jedną z prerogatyw brytyjskiego monarchy jest zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu. Za każdym razem gdy to nastąpi, automatycznie rozpoczynają się przygotowania do następnych wyborów. Bierne prawo wyborcze przysługuje każdemu dorosłemu (powyżej 21 lat) obywatelowi Wielkiej Brytanii, innych krajów Wspólnoty Narodów oraz Republiki Irlandii. Nie dotyczy to:
- Członków Izby Lordów
- Osób zajmujących eksponowane stanowiska w służbie Korony (jak sędziowie). Członkowie rządu mogą jednak kandydować.
- Członków parlamentów innych państw Wspólnoty
- Skazanym za zdradę, którym nie udzielono prawa łaski
- Skazanym za naruszenie praw wyborczych w ciągu dekady poprzedzającej dane wybory.
- Osobom odsiadującym długoletnie wyroki (powyżej roku)
- Bankrutom
Istnieje również precedens dyskwalifikujący głuchoniemych, lecz taki przypadek nie zdarzył się już od stuleci.
Partia, która zdobędzie największą liczbę głosów tworzy rząd, a jej przewodniczący zostaje automatycznie premierem. Teoretycznie rząd powoływany jest przez monarchę, jednak w praktyce nie ingeruje on w prace parlamentu i rządu. Premier oraz większość ministrów zazwyczaj pochodzą z Izby Gmin, jednak niektórzy wybierani są spośród członków Izby Lordów.
Kadencja parlamentu trwa nie dłużej niż 5 lat, zazwyczaj parlament jest rozwiązywany przed upływem tego terminu. Monarcha wybiera odpowiedni termin w porozumieniu z premierem. Podobnie, monarcha automatycznie rozwiązuje parlament i rozpisuje nowe wybory, jeśli którakolwiek z izb przegłosuje wotum nieufności dla rządu lub nie zatwierdzi budżetu.
[edytuj] Wybory uzupełniające
Jeśli w trakcie kadencji parlamentu zajdzie taka potrzeba, w odpowiednim okręgu wyborczym można przeprowadzić wybory uzupełniające.
Miejsce w parlamencie może się zwolnić z wielu przyczyn, najbardziej oczywistą jest śmierć polityka; jednak rezygnacja nie jest jedną z nich: prawo nie zezwala składać tak ważnego urzędu. Przepis ten można ominąć przez ubieganie się u majordoma lub kanclerza o jedno ze stanowisk przy rodzinie królewskiej, którego nie można łączyć z pracą parlamentarną. Stanowiska takie jak Podczaszy Korony czy Podskarbi pałacu Northstead nie wiążą się z żadnym prawdziwym stanowiskiem i istnieją wyłącznie po to, by umożliwić parlamentarzystom ewentualne odejście z urzędu.
Jeśli MP zostanie wybrany na jedno z "prawdziwych" stanowisk, jak na przykład stanowisko sędziowskie, wtedy jego miejsce w parlamencie zwalnia się.
W przypadku podejrzenia o niestabilność umysłową, Speaker Izby może zarządzić badanie członka parlamentu przez dwóch niezależnych lekarzy. Jeśli po upływie połowy roku potwierdzą oni swą diagnozę o chorobie umysłowej, parlamentarzysta traci urząd. Podobnie musi upłynąć sześć miesięcy, nim miejsca w parlamencie zostanie pozbawiony bankrut.
[edytuj] Skład
(stan na 1 stycznia 2007)
| Labour Party | 352 | |
| Conservative Party | 196 | |
| Liberal Democrats | 63 | |
| Democratic Unionist Party | 9 | |
| Scottish National Party | 6 | |
| Sinn Féin | 5 | |
| Plaid Cymru | 3 | |
| Social Democratic and Labour Party | 3 | |
| Niezależni Dai Davies, Richard Taylor | 2 | |
| Niezależny laburzysta Clare Short | 1 | |
| Ulster Unionist Party | 1 | |
| koalicja RESPECT (George Galloway) | 1 | |
| Spiker i zastępcy Spiker: Michael Martin |
4 | |
| Razem | 646 | |
| Większość rządowa | 62 |
[edytuj] Procedury
[edytuj] Posiedzenia
Miejscem posiedzeń parlamentu jest Pałac Westminsterski w Londynie. Izba Gmin dekorowana jest na zielono i jej wystrój jest raczej skromny w porównaniu z Izbą Lordów. Składają się nań dwa rzędy ław przedzielonych po środku przejściem. Ze względów historycznych, przejście to ma zawsze szerokość "dwóch i pół długości miecza". Spiker zajmuje miejsce na końcu sali, członkowie rządu po jego prawej stronie, a opozycja - po lewej. Co ciekawe, wszyscy członkowie Izby nie mieszczą się w niej, gdyż ma ona siedzenia tylko dla 437 parlamentarzystów, podczas gdy wszystkich jest 646.
Od niedawna Izba Gmin spotyka się też w sali Westminster Hall, choć na razie jest to eksperyment i dyskutuje się tam jedynie na niekontrowersyjne tematy. Spotkania odbywają się w poniedziałki, wtorki, środy, czwartki i niektóre piątki. Sesje sobotnie odbywają się tylko w wyjątkowych wypadkach; ostatni taki przypadek miał miejsce podczas wojny o Falklandy/Malwiny.
Kilka razy do roku Izba ogłasza dłuższe przerwy w obradach, najdłuższą z nich jest przerwa letnia (od połowy lipca do połowy października). Pozostałe przerwy (głównie świąteczne) trwają zazwyczaj od jednego do dwóch tygodni.
[edytuj] Spiker
Izba Gmin wybiera spikera pełniącego funkcję zbliżoną do polskiego marszałka Sejmu. Kontroluje on codzienne prace parlamentu, udziela głosu dyskutantom oraz napomina gwałcących regulamin. Nie bierze udziału w głosowaniach.
Spiker ma trzech zastępców: Kanclerza Sposobów i Środków (Chairman of Ways and Means) i jego dwóch zastępców (First Deputy Chairman of Ways and Means i Second Deputy Chairman of Ways and Means). Ich tytuły pochodzą od dawnego Komitetu Sposobów i Środków zajmującego się w przeszłości głównie sprawami podatkowymi. Komitet został rozwiązany i istnieje jedynie w Stanach Zjednoczonych, ale członkowie Izby nadal zachowują dawne tytuły.
Speaker tradycyjnie nie należy do żadnej partii i po swej elekcji podpisuje rezygnację ze wszystkich innych stanowisk politycznych. Zazwyczaj wszystkie partie zgadzają się na reelekcję spikera. Tradycyjnie były spiker pozostaje bezpartyjny nawet po złożeniu urzędu. Jeśli zostanie wybrany do Izby Lordów, zasiada w przejściu wraz z innymi bezpartyjnymi.
