Jan Mikulicz-Radecki
Z Wikipedii
| Jan Mikulicz-Radecki | |
 Popiersie Jana Mikulicza-Radeckiego we wrocławskiej przychodni Akademii Medycznej, odsłonięte w 2005 |
|
| Urodzony | 16 maja 1850 Czerniowce |
| Zmarł | 14 czerwca 1905 Wrocław |
Jan Mikulicz-Radecki (ur. 16 maja 1850 w Czerniowcach, zm. 14 czerwca 1905 we Wrocławiu) – wrocławski chirurg, uczeń Theodora Billrotha.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
[edytuj] Dzieciństwo
Urodził się w rodzinie o polsko-niemieckich korzeniach osiadłej na terenie obecnej Bukowiny. Jego ojcem był Andreas Mikulicz herbu Gozdawa (1804-1881), a matką druga żona Andreasa, pruska szlachcianka Emilia Mikulicz z domu Freiin von Damnitz (1813-1867). Ojciec, z zawodu leśniczy, później geometra i architekt rządowy, otrzymał tytuł radcy cesarskiego. Jan (Johann) był ósmym dzieckiem Andreasa i piątym Emilii. Podobnie jak rodzeństwo, był bardzo zdolnym dzieckiem, w dzieciństwie poznał kilka języków (niemiecki, rosyjski, polski, jidisz, nieco czeski), nauczył się grać na fortepianie. Do gimnazjum uczęszczał w Pradze, ukończył je w Czerniowcach.
[edytuj] Studia i kariera zawodowa
Jan Mikulicz rozpoczął studia medyczne w Wiedniu w październiku 1869. Życzeniem jego ojca było, aby syn wybrał studia prawnicze Akademii Orientalistyki, a niespełnienie go sprawiło, że wstrzymał mu finansowanie studiów. Jan Mikulicz musiał sam zarabiać na swoje studia, udzielał lekcji niemieckiego i gry na fortepianie. Tak poznał swoją przyszłą żonę Henriettę Pacher. Dzięki Leopoldowi Neumannowi Mikulicz otrzymał stypendium fundacji Silbersteina w wysokości 700 guldenów rocznie.
Nauczycielami Mikulicza byli: anatom Joseph Hyrtl (1810-1894), fizjolog Ernst Wilhelm von Brücke (1819-1892), patolog Carl Rokitansky (1828-1962), Carl Stellwag-Carion (1823-1904), Ferdinand Hebra (1812-1884), Josef Skoda (1805-1881) i Karl Braun von Ferwald (1822-1891). Zgodnie z tradycją, zespół tych uczonych określany był jako Młodsza Szkoła Wiedeńska.
W 1873 roku odbył rok służby jako "jednoroczny lekarz" ("einjähriger Arzt"), a po odbyciu służby został nadlekarzem rezerwy austriackiej Landwehry.
W marcu 1875 roku Mikulicz zdał egzamin państwowy i uzyskał stopień doktora wszechnauk lekarskich (Medicinae Universae Doctor). W tym samym roku oświadczył się Henrietcie.
Po ukończeniu studiów Mikulicz zdecydował się na specjalizację z chirurgii. Dostał się, za protekcją profesora Neumanna, do II kliniki chirurgicznej Theodora Billrotha w charakterze wolontariusza (Operationszögling). Początkowo Billroth odradzał Mikuliczowi podjęcie zawodu chirurga, sugerując się jego kondycją fizyczną; młody Mikulicz był mały, szczupły i miał nerwowe tiki. Billroth napisał list polecający do Karla Brauna z I kliniki chorób kobiecych, a Mikulicz zwiedził klinikę, szybko jednak wrócił do chirurgii i postanowił ostatecznie pozostać w niej.
Według słów samego Mikulicza, praca w klinice Billrotha wyglądała następująco:
| Cytat: |
|
Kiedy na Wielkanoc 1875 roku miałem szczęście zostać przyjęty do kliniki Billrotha jako wolontariusz [Operationszögling] (...) Spotkałem się tam z surową, wręcz wojskową organizacją. Praca była podzielona między dwóch asystentów i ośmiu wolontariuszy. Najmłodsi podlegali asystentowi i w miarę przesuwania się do przodu można się było powoli zbliżyć do Billrotha. Na początku do obowiązków należało badanie i obserwacja chorych, pisanie historii chorób, wykonywanie badań mikroskopowych preparatów operacyjnych [exsitirpierter Teile] oraz opiekowanie się materiałem opatrunkowym dla całej kliniki, podawanie instrumentów do operacji, wykonywanie narkozy (...). Stosunkowo późno dopuszczano nas do przeprowadzania większych operacji albo w asyście samego Billrotha, albo starszego asystenta. Ja sam byłem przez trzy i pół roku na takim podrzędnym stanowisku wolontariusza, nim awansowałem na asystenta, ale nie żałuję, że tak późno znalazłem się w kręgu samodzielnych pracowników. Uważam, że mocna strona Szkoły Billrotha polegała właśnie na tej, chcę powiedzieć rzemieślniczej gradacji, jaka zachodzi między uczniem, czeladnikiem i mistrzem. Przez to chronił on swoich uczniów przed wczesną jednostronną rutyną, która ogranicza działalność niektórych chirurgów naszych czasów wyłącznie do użycia noża. Billroth zezwalał swoim starszym asystentom na samodzielność, miał do nich bezwzględne zaufanie. Przyjmował chętnie nasze rady i propozycje, uwzględniał je, jeżeli były lepsze od jego własnych koncepcji. Tak się rozwijały poufne stosunki, później przechodzące w przyjaźń, którą w stosunku do swoich uczniów zachował do końca życia.
|
W 1880 Mikulicz ożenił się z wieloletnią narzeczoną Henriettą.
[edytuj] Katedra chirurgii UJ w Krakowie (1882-1887)
W 1882 został profesorem w Krakowie, obejmując zwolnioną po śmierci Antoniego Bryka katedrę. Mikulicz osobiście zgłosił swoją kandydaturę; poza nim, Rada Wydziału Lekasrkiego UJ wzięła pod uwagę dziewięciu innych kandydatów:
- Jana Edwarda Hofmokla (1840-1900)
- doktora Horocha z Wiednia
- Jana Kolaczka (1842-1906)
- Juliana Kosińskiego (1833-1914)
- Leona Władysława Lessera (1846-1925)
- Władysława Matlakowskiego (1851-1895)
- Alfreda Obalińskiego (1843-1898)
- Ludwika Rydygiera (1850-1920)
- Jana Szeparowicza (1843-1882).
W głosowaniu większość Rady Wydziału opowiedziała się za kandydaturą Rydygiera, część wybrała Lessera. W piśmie do Ministerstwa przedstawiono ich jako kandydatów do nominacji, odpowiednio, primo loco i secundo loco, z zaznaczeniem że kandydatura Mikulicza nie była brana pod uwagę ze względu na jego niedostateczną znajomość polskiego. Ministerstwo w piśmie z 9 lipca 1882 roku odpowiedziało, że Mikulicz ma wystarczającą znajomość języka aby móc wykładać, przypomniano też Radzie, że obcokrajowców (nie-Austriaków) powoływać należy tylko wtedy, gdy nie ma odpowiednich kandydatów. W tej sytuacji rada wysunęła nominacje Hofmokla i Obalińskiego, obu poddanych austriackich. Ostatecznie, Mikulicz otrzymał nominację (Ernennung) na krakowską katedrę we wrześniu 1882 roku. 21 października 1882 wprowadzono go do rady Wydziału Lekarskiego, a 23 października wygłosił wykład w którym po raz pierwszy i ostatni publicznie zadeklarował swoją narodowość.
W latach 1882-1887 kierując Katedrą i Kliniką Chirurgiczną UJ zorganizował nauczanie chirurgii w Krakowie oraz unowocześnił klinikę i pobudził ruch naukowy. Klinika chirurgiczna obliczona na kilkunastu studentów, mieściła ich od 100 do 150. Sala operacyjna była mała, ciemna i źle wietrzona, na jej ścianach znajdowały się gipsowe odlewy i obrazy z kolekcji Bierkowskiego. Mikulicz kazał pobielić ściany sali operacyjnej, powiększyć okna, przenieść kolekcję obrazów, znalazł miejsce na pokój dla chorych, przeznaczył osobną salę na zabiegi operacyjne na jamie brzusznej. Asystentami Mikulicza w tym czasie byli Hilary Schramm (1857-1940), Rudolf Trzebicky (1859-1903) i Aleksander Bossowski (1858-1923). Uczniami Mikulicza w Krakowie byli ponadto m.in. Roman Sondermayer, Czesław Górski, Ignacy Link i Adam Majewski.
W 1887 roku Mikulicz przyjął ofertę katedry w Królewcu i opuścił Kraków. Jego następcą w Krakowie był Ludwik Rydygier.
[edytuj] Katedra chirurgii w Królewcu (1887-1890)
Klinikę w Królewcu Mikulicz objął 1 kwietnia 1887 roku. Nawiązał tam znajomości i później przyjaźnie z profesorem interny Bernhardem Naunynem, Felixem Dahnem i Carlem Chunem.
Klinika chirurgiczna w Królewcu była wyposażona w cztery sale, dwie męskie, jedna kobiecą i jedną dziecięcą. Zabiegi wykonywano w sali wykładowej. W Królewcu Mikulicz opisał nieznany wcześniej zespół, nazwany później zespołem Mikulicza.
Po niedługim czasie Mikulicz dostał możliwość, z myślą o której przeniósł się do Królewca: powołania na katedrę w innym niemieckim mieście. Jednak stanowisko profesora na uczelni w Halle po Richardzie Volkmannie zostało przyznane Gustavowi Bramannowi. Parę miesięcy później Mikulicz otrzymał kolejną propozycję, zostania dyrektorem Kliniki Chirurgicznej we Wrocławiu, wcześniej kierowanej przez Hermanna Fischera.
[edytuj] Klinika we Wrocławiu (1890-1905)
Wrocławską katedrę Mikulicz objął 1 października 1890 roku. Początkowo klinika mieściła się w Szpitalu Wszystkich Świętych (obecnie Wojewódzki Szpital Specjalistyczny przy placu 1 Maja): była wyposażona w 90 łóżek i dużą salę operacyjną. Hermann Fischer (1831-1919), poprzednik Mikulicza, przed swoim odejściem przeniósł klinikę do budynku Fundacji Pulvermachera, wyposażonej w pawilon operacyjny. Klinika ta mieściła się przy Tiergartenstraße (obecnie Marii Skłodowskiej-Curie) i została otwarta już za kadencji Mikulicza, 1 kwietnia 1891 roku. W 1895 roku Mikulicz zakupił willę w Pełcznicy koło Świebodzic.
W 1899 roku Mikulicz otworzył przy tej samej ulicy prywatną klinikę na 30 łóżek, w której zatrudniał dwóch asystentów i trzy pielęgniarki.
We Wrocławiu Mikulicz wykształcił wielu chirurgów, spośród których sławę zdobyli Bronisław Kader (1863-1937), Ferdinand Sauerbruch (1875-1951), Willy Anschütz (1870-1954), Walther Kausch (1867-1928), Max Tiegel (1877-1938), Alexander Tietze (1864-1927), Karl Ludwik Ludloff (1864-1945), Carl Goebel (1867-1941), Victor E. Mertens (1875-1975), Mathäus Makkas (1879-1965), Georg Gottstein (1868-1935), Hayari Miyake (1867-1945), Mishigi Takayasu (1872-?), Adolf Henle (1864-1936) i Wiktor Kümmel (1866-1930).
[edytuj] Choroba i śmierć
W 1904 roku Mikulicz sam rozpoznał u siebie guz nadbrzusza, który okazał się nieoperacyjnym rakiem żołądka. 7 stycznia 1905 roku jego przyjaciel Anton Eiselberg z Wiednia, wykonał próbną laparotomię w prywatnej klinice Mikulicza we Wrocławiu. Eiselberg nie przeprowadził resekcji nieoperacyjnego guza "gdyż byłoby to sprzeczne z umową zawartą z Mikuliczem przed operacją". Po tym zabiegu chory Mikulicz szybko powrócił do zajęć zawodowych, a na pierwszym wykładzie po operacji mówił studentom, że "największym i najszlachetniejszym zadaniem lekarza jest wówczas pomagać choremu, gdy pomoc chirurgiczna jest niemożliwa". 14 czerwca 1905 o godzinie 10 Mikulicz zmarł we własnym domu przy Auenstraße (dziś Mikulicza-Radeckiego 8) w wieku zaledwie 55 lat. Pogrzeb jego był dużym wydarzeniem. Pochowano go z insygniami i w todze akademickiej, wykonano jego maskę pośmiertną, a na pogrzeb przybyły liczne delegacje z różnych ośrodków akademickich. Został pochowany w Świebodzicach, gdzie wybudował duży dom.
[edytuj] Wspomnienia o Mikuliczu
Jan Mikulicz Radecki był jedną z najwybitniejszych postaci w dziejach nauki wrocławskiej. W ciągu stosunkowo krótkiego pobytu w tym mieście zyskał sobie olbrzymi szacunek oraz autorytet zawodowy i pozazawodowy. Był miłośnikiem muzyki, dobrze grał na fortepianie, utrzymywał szerokie kontakty ze środowiskiem artystycznym. Poza zajęciami na uczelni prowadził prywatną klinikę (mieściła się przy obecnej ul. M. Curie-Skłodowskiej 83/85), doskonale zarabiał. Miał liczne kontakty międzynarodowe, był zapraszany na wykłady do USA, Wielkiej Brytanii, Rosji i Japonii. Był doktorem honoris causa uniwersytetów w Glasgow i w Filadelfii. Mimo pewnej oschłości, bardzo formalnej dyscypliny jaką wprowadził w kierowanej przez siebie klinice, był uwielbiany przez współpracowników i studentów, a także swoich pacjentów. Ich staraniem odsłonięto w 1909 roku piękną płaskorzeźbę marmurową autorstwa Arthura Volkmanna, która przedstawia Mikulicza siedzącego w todze, na którego głowę Hygeia – córka Asklepiosa nakłada laurowy wieniec. Na drugim planie stoi z oszczepem Atena – bogini mądrości, prawą ręką wskazując postać Mikulicza. Płaskorzeźba ta stoi przed Kliniką Chirurgiczną przy ul. Curie Skłodowskiej 7. W 2005 roku w stulecie jego śmierci zorganizowano we Wrocławiu uroczyste obchody, w trakcie których odsłonięto jego kolejne popiersie.
[edytuj] Dorobek naukowy
Jan Mikulicz-Radecki opublikował ogółem 157 prac naukowych. Z nazwiskiem Mikulicza-Radeckiego są związane początki i rozwój nowoczesnej chirurgii XX wieku.
- Jako pierwszy na świecie dokonał zszycia pękniętego wrzodu żołądka (24 kwietnia 1885) oraz plastykę odźwiernika (13 lutego 1887), zwaną dzisiaj pyloroplastyką Heinecke-Mikulicza.
- Był pionierem chirurgii przełyku, wprowadził metody wziernikowania przełyku i żołądka (esofagoskopia i gastroskopia)
- Udoskonalił antyseptykę (wprowadzenie jodoformu) i aseptykę (bawełniane rękawiczki operacyjne)
- Był pomysłodawcą i konstruktorem wielu narzędzi chirurgicznych znanych na całym świecie: skoliozometr, kleszcze harpunowate - tzw. "kleszcze Mikulicza", "uciskadło Mikulicza" - przyrząd do plastycznej operacji nosa
- Opisał obustronne powiększenie gruczołów łzowych i ślinianek (choroba Mikulicza-Radeckiego, powszechniejsza nazwa - zespół Sjögrena) oraz charakterystyczne komórki olbrzymie w nacieku zapalnym w przebiegu twardzieli nosa (komórki Mikulicza).
[edytuj] Kwestia narodowości Mikulicza
Kwestia narodowości Jana Mikulicza-Radeckiego była wielokrotnie, także za jego życia, przedmiotem sporów i dyskusji, m.in. przy okazji objęcia przez niego stanowiska kierownika Kliniki Chirurgicznej w Krakowie w 1882 roku. Mikulicz kilkukrotnie wypowiadał się na ten temat, także na łamach polskojęzycznego "Przeglądu Lekarskiego", tłumacząc m.in. że niezbyt płynna polszczyzna wynika z tego, że cały czas obracał się w środowisku niemieckojęzycznym. Jedną z przyczyn opuszczenia przez niego Krakowa była niechęć jego żony do Polaków. Mikulicz dość dużo publikował w polskiej prasie fachowej i miał licznych uczniów-Polaków. W czasie swoich pobytów zagranicznych, w tym w Stanach Zjednoczonych, deklarował swoje polskie pochodzenie.
[edytuj] Bibliografia
- Waldemar Kozuschek: Jan Mikulicz-Radecki 1850-1905 : współtwórca nowoczesnej chirurgii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2003. ISBN 83-229-2421-6.
- Zajaczkowski T. Johann Anton von Mikulicz-Radecki (1850-1905)--a pioneer of gastroscopy and modern surgery: his credit to urology. World J Urol. 26, 1, 75-86. 2008. doi:10.1007/s00345-007-0227-y. PMID 18074140.
- Kielan W, Lazarkiewicz B, Grzebieniak Z, Skalski A, Zukrowski P. Jan Mikulicz-Radecki: one of the creators of world surgery. Keio J Med. 54, 1, 1-7. 2005. PMID 15832074.
- Hiki S, Hiki Y. Professor von Mikulicz-Radecki, Breslau: 100 years since his death. Langenbecks Arch Surg. 390, 2, 182-5. 2005. doi:10.1007/s00423-005-0550-y. PMID 15744491.
- Kuczkowski J, Stankiewicz C, Kopacz A, Narozny W, Mikaszewski B, Drucis K. Jan Mikulicz-Radecki (1850-1905): pioneer of endoscopy and surgery of the sinuses, throat, and digestive tract. World J Surg. 28, 10, 1063-7. 2004. doi:10.1007/s00268-004-7589-8. PMID 15573268.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Jan Mikulicz-Radecki w bazie Who Named It (en)
- Jan Mikulicz-Radecki w opinii swojego niemieckiego mistrza i polskich asystentów
