Jeleń białowargi
Z Wikipedii
| Jeleń białowargi | |||||||||||||||||||||||||||||
 Samica (z lewej) i samiec |
|||||||||||||||||||||||||||||
| Systematyka | |||||||||||||||||||||||||||||
| Domena | eukarioty | ||||||||||||||||||||||||||||
| Królestwo | zwierzęta | ||||||||||||||||||||||||||||
| Typ | strunowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gromada | ssaki | ||||||||||||||||||||||||||||
| Podgromada | ssaki żyworodne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rząd | parzystokopytne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzina | jeleniowate | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzaj | Cervus (Przewalskium) |
||||||||||||||||||||||||||||
| Gatunek | jeleń białowargi | ||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa systematyczna | |||||||||||||||||||||||||||||
| Cervus albirostris[1] | |||||||||||||||||||||||||||||
| Przewalski, 1883[1] | |||||||||||||||||||||||||||||
| Status ochronny | |||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|||||||||||||||||||||||||||||
.gif/240px-Horizontal_rule_line_(black-blue).gif){kind=small}
Jeleń białowargi (Cervus (Przewalskium) albirostris) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny jeleniowatych, jeden z największych przedstawicieli rodziny. W języku tybetańskim nazywany Shawa chukar.
Spis treści |
[edytuj] Występowanie i biotop
Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje wschodnią część Wyżyny Tybetańskiej na wysokościach 3000-5000 m n.p.m. Jest gatunkiem endemicznym. Dawny zasięg występowania tego gatunku sięgał wschodniego Tybetu. Obecnie jest spotykany od okolic Lhasa po zachodni Syczuan i na północ do Qinghai i Gansu.
Jego środowiskiem są zarośla, różnorodne lasy i łąki poniżej i powyżej granicy lasu. Spotykany jest najczęściej na otwartych przestrzeniach, wysokich wzgórzach i zboczach górskich.
[edytuj] Systematyka
Gatunek został opisany w 1883 przez Nikołaja Przewalskiego pod nazwą Cervus albirostris i - niezależnie - pod nazwą Cervus thoroldi przez G. Thorolda w 1891. Obecnie proponowana jest nazwa Przewalskium albirostris[2].
[edytuj] Charakterystyka ogólna
[edytuj] Wygląd
Ciało jelenia białowargiego jest krępe, z długimi, smukłymi nogami i krótką głową. Uszy wąskie i długie. Ubarwienie grzbietu latem brunatne, zimą szarobrązowe, przód i spodnia część pyska białe (stąd nazwa białowargi), wewnętrzna część nóg i spód ciała są jaśniejsze. Włos gęsty i szorstki, zimą dwukrotnie dłuższy Samce mają w tylnej części grzbietu grzywę utworzoną z włosów ułożonych w przeciwnym do pozostałych włosów kierunku.
| Podstawowe dane | |
|---|---|
| Długość ciała | 190-200 cm |
| Wysokość w kłębie | 120-130 cm |
| Ogon (kwiat) | 10-12 cm |
| Masa ciała | 130-140 kg |
| Dojrzałość płciowa | 15 miesięcy |
| Okres godowy | wrzesień - listopad |
| Ciąża | ok. 8 miesięcy |
| Liczba młodych w miocie |
1-2 |
| Długość życia | do 19 lat |
Poroże jelenia białowargiego - z 5-6 rozgałęzieniami, o długości do 130 cm - przyjmuje zwykle kolor biały, rzadziej jasnobrązowy. Poroże osiąga masę do 7 kg. Wyjątkowo - jak na jeleniowate - szerokie racice wraz z długimi i mocnymi raciczkami są przystosowaniem do poruszania się w terenie górskim. Samice mają kępkę włosów pomiędzy uszami.
[edytuj] Tryb życia
Jelenie białowargie są aktywne głównie w ciągu dnia, szczególnie wczesnym rankiem i późnym popołudniem. Starsze samce często wędrują samotnie. Poza okresem godowym pozostałe osobniki tworzą stada do 30 sztuk. Samce (z wyjątkiem samotników) tworzą osobne stado i samice z młodymi osobne. Takie stada w czasie rui łączą się w większe grupy 50-300[3] osobników. Samce toczą walki pomiędzy sobą, znacznie tracąc w tym czasie na wadze.
Jelenie białowargie potrafią pływać. Są bardzo nieufne i ostrożne, co znacznie utrudnia ich obserwację. Pomimo sporych rozmiarów są bardzo zwinne, łatwo wspinają się i biegają po skałach. Są zwierzętami wyłącznie roślinożernymi. Podejmują okresowe wędrówki w poszukiwaniu pokarmu. Zjadają głównie trawy. Żyją przeciętnie 16-18 lat, maksymalnie 19 lat.
[edytuj] Rozród
Dojrzałość płciową uzyskują po osiągnięciu 15 miesięcy życia, ale do rozrodu przystępują znacznie później - samice ok. 3. roku życia, a samce w 5. roku. Ciąża u samic jelenia białowargiego trwa około 8 miesięcy. Młode - zwykle jedno w miocie - rodzą się w maju-czerwcu, czasami później. Po kilku dniach wędrują za matką formując stada samic z młodymi. Pozostają z matką przez co najmniej 10 miesięcy. Po tym okresie młode samce dołączają do stada odpowiedniego dla swojej płci, a młode samice pozostają w dotychczasowym stadzie.
[edytuj] Zagrożenia i ochrona
Jelenie białowargie szybko i zwinnie biegają. Potrafią również bronić się przed drapieżnikami mocnymi kopnięciami. Samice odciągają napastnika od miejsca ukrycia młodych uciekając w przeciwnym kierunku. Pomimo tych umiejętności obronnych stanowią pokarm większych drapieżników - pantery śnieżnej, rysia i wilka. Są poławiane przez ludzi dla mięsa i nietypowego poroża, które wraz z innymi częściami ciała jeleni białowargich jest wykorzystywane w chińskiej medycynie ludowej. Obecna dzika populacja - pomimo dość szerokiego zasięgu - uległa silnej fragmentacji. Jej liczebność szacowana jest na 50-100 tys. osobników (wg danych z 1998).
W Chinach są hodowane na farmach (gdzie adaptowały się do różnych środowisk), a w wielu krajach w ogrodach zoologicznych.
Stany Zjednoczone rozważają utworzenie specjalnych obszarów ochronnych, w których odtworzona zostałaby megafauna Ameryki Północnej. Jelenie białowargie proponowane są do wprowadzenia w miejsce wymarłych Navahoceros fricki - plejstoceńskich górskich jeleniowatych[4].
Gatunek nie jest objęty konwencją waszyngtońską CITES.
W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (vulnerable - narażony na wyginięcie) [5]
Za główne przyczyny zagrożenia uważa się polowania, konkurencję gatunków inwazyjnych oraz ograniczanie i fragmentację siedlisk.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Integrated Taxonomic Information System: ITIS (en). [dostęp 28 sierpnia 2007].
- ↑ Wilson, D. E., Reeder, D. M. (red.): Mammal Species of the World, 3rd edition, Johns Hopkins University Press, ISBN 0-8018-8221-4
- ↑ Schaller, G.B. 1998. Wildlife of the Tibetan Steppe. Univ. of Chicago Press, Chicago, IL, USA.
- ↑ H Graem, 2006: Visions 2200, California Wilderness (en). [dostęp 5 września 2007].
- ↑ Deer Specialist Group 1996. Cervus albirostris.: IUCN 2006. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. (en). [dostęp 1 września 2007].
[edytuj] Bibliografia
- Komosińska Halina, Podsiadło Elżbieta: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
- Ehler, P. 2002.: "Przewalskium albirostris" (On-line), Animal Diversity Web. (en). [dostęp 1 września 2007].
- Paul Massicot, 2005: Animal Info - Information on Endangered Mammals, White-lipped (Thorold's) Deer (en). [dostęp 5 września 2007].
