Ryś
Z Wikipedii
| Ryś | |||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||
| Systematyka | |||||||||||||||||||||||||||||
| Domena | eukarioty | ||||||||||||||||||||||||||||
| Królestwo | zwierzęta | ||||||||||||||||||||||||||||
| Typ | strunowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Podtyp | kręgowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gromada | ssaki | ||||||||||||||||||||||||||||
| Podgromada | ssaki żyworodne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Szczep | łożyskowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rząd | drapieżne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzina | kotowate | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzaj | Lynx | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gatunek | ryś | ||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa systematyczna | |||||||||||||||||||||||||||||
| Lynx lynx | |||||||||||||||||||||||||||||
| (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||||||||||||||||
| Status ochronny | |||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
| Zasięg występowania | |||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||
 Systematyka w Wikispecies |
|||||||||||||||||||||||||||||
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|||||||||||||||||||||||||||||
.gif/240px-Horizontal_rule_line_(black-blue).gif){kind=small}
Ryś, ryś eurazjatycki (Lynx lynx) - ssak z rodziny kotowatych. Opisany po raz pierwszy w 1758 roku pod nazwą Felis lynx.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka ogólna
Największy z rysi. Wierzch czarnożółtorudy z brunatnymi plamkami (wyraźniejsze u populacji górskich, i mniej wyraźne u nizinnych), brzuch i bokobrody białe. Uszy są zakończone charakterystycznym pędzelkiem, ogon ciemniejszy na czubku. W Polsce pozostało około 200 rysi.
[edytuj] Wymiary
- Długość ciała bez ogona
- 70 - 130 cm
- Długość ogona
- 15 - 40 cm
- Wysokość w kłębie
- 50 - 75 cm
- Masa ciała
- 15 - 38 kg
[edytuj] Pokarm
Pożywienie: gryzonie, ptaki, sarny, młode jelenie i dziki. Nie je padliny.
[edytuj] Rozród
Ciąża trwa około 67-74 dni, w miocie jest od 1 do 4 , wyjątkowo 6 kociąt. Kocięta ważą około 290 g, otwierają oczy między 24 i 30 dniem życia; ssą do 3-6 miesięcy. Samodzielność osiągają przed upływem 1 roku życia; samice dojrzewają płciowo w wieku od 9 miesięcy do 1,5 roku, samce później, w wieku od 1,5-2 lat.
[edytuj] Długość życia
Na wolności żyją 14-17 lat.
[edytuj] Tryb życia
Prowadzą samotniczy, nocny tryb życia. Rewiry samców są większe niż rewiry samic; rewir jednego samca może zachodzić na rewiry 2-3 samic. W trakcie poszukiwania jedzenia rysie przemierzają średnio 7 km w czasie jednej nocy; wbrew utartym poglądom ryś nie czatuje na ofiarę na gałęzi, ale aktywnie jej poszukuje. Samice z młodymi mogą polować również za dnia.
[edytuj] Siedlisko
Stare drzewostany o gęstym podszycie, zarówno górskie jak i nizinne; w zależności od obfitości siedliska, rewir rysia eurazjatyckiego może się wahać od 130 km² do 1400 km².
[edytuj] Występowanie
Pierwotnie zasięg rysia obejmował obszar od Pirenejów po Kamczatkę, od Bałkanów po Skandynawię i od Turcji po Kaszmir i Tybet. Obecny naturalny zasięg gatunku nie obejmuje krajów Europy Zachodniej. Od lat siedemdziesiątych zasięg ponownie zaczął się rozszerzać dzięki reintrodukcji na obszarach Szwajcarii, Austrii, Czech, Francji i Słowenii. W Skandynawii obserwuje się rozprzestrzenianie tego gatunku poza koło podbiegunowe. Wyróżnia się następujące podgatunki rysia:
- Lynx lynx lynx – Półwysep Skandynawski, Niż Europejski, Europa Zachodnia (w tym Polska: Puszcza Białowieska, Puszcza Kampinoska, Beskid Sądecki, Bieszczady), Europa Wschodnia i (Syberia).
- Lynx lynx carpathica – Karpaty, w tym ich polską część
- Lynx lynx dinniki – Kaukaz, Iran i Azja Mniejsza
- Lynx lynx isabellinus – Turkmenistan, Afganistan, Pakistan, północne Indie, Himalaje i Tybet
- Lynx lynx koslovi – południowa Syberia, wybrzeża Bajkału i północna Mongolia
- Lynx lynx sardiniae † – Sardynia, wymarły
- Lynx lynx wrangeli – wschodnia Syberia, w tym góry Stanowe
- Lynx lynx stroganovi – wybrzeża Amuru
Wg niektórych starszych systemów do rysia eurazjatyckiego zaliczano też rysia kanadyjskiego i iberyjskiego. Dokładniejsze badania pozwoliły na wydzielenie tych taksonów jako osobnych gatunków.
Status rysia eurazjatyckiego jest różny w zależności od obszaru:
- Francja: wytępiony ok. 1900 roku, obecnie reintrodukowany w Wogezach i Pirenejach.
- Niemcy: wytępiony w 1850. W latach 90. XX wieku reintrodukowany w Lesie Bawarskim i Harzu. W roku 2002 stwierdzono pierwszy miot dzikich rysi na terenie Niemiec.
- Szwajcaria: wyginął w roku 1915, reintrodukowany w roku 1971; z obszaru Szwajcarii rysie przewędrowały do Austrii, gdzie już od dawna były wytrzebione.
- Polska: rysie zamieszkują Puszczę Białowieską, Karpaty i Puszczę Kampinoską, gdzie zostały reintrodukowane pod koniec XX wieku. W latach osiemdziesiątych XX wieku pojawiły się na Roztoczu i w Puszczy Solskiej, prawdopodobnie wędrując od strony Bieszczadów.
- Karpaty: na tym górzystym obszarze od Czech do Rumunii żyje ok. 2200 rysi.
- Półwysep Bałkański: w Serbii, Macedonii, Albanii i Grecji żyje w sumie około 50 rysi; ta niemal wymarła populacja ma szansę zostać zasilona przez rysie migrujące z obszaru Słowenii.
- Skandynawia: W Norwegii, Szwecji i Finlandii żyje w sumie około 2500 rysi. Skandynawskie rysie były bliskie wyginięcia, ale ich liczebność zwiększyła się dzięki ochronie. W międzyczasie zniesiono zakaz polowania na te zwierzęta.
- Rosja: ponad 90% wszystkich rysi eurazjatyckich zamieszkuje lasy Syberii. Ich zasięg obejmuje obszar od zachodnich granic Rosji do wyspy Sachalin na Pacyfiku.
- Azja Środkowa: rysie występują też naturalnie w Chinach, w prowincjach Gansu, Qinghai, Syczuan i Shaanxi, a także w Mongolii, Uzbekistanie, Kazachstanie, Turkmenistanie, Kirgistanie i Tadżykistanie.
[edytuj] Ciekawostki
"Ryś" to słowo prasłowiańskie, dziś moglibyśmy je przetłumaczyć jako "szybki" - por. "ruszyć rysią" - ruszyć szybko. Rysia nazywano też ryścem, ale później (od XVI wieku) nazwa ta została zarezerwowana dla lamparta.
