Joanis Metaksas

Z Wikipedii

Joanis Metaksas (ang. Ioannis Metaxas, gr. Ιωάννης Μεταξάς; ur. 12 kwietnia 1871 na wyspie Itaka, zm. 29 stycznia 1941 w Atenach) – grecki polityk prawicowy i generał, premier rządu Grecji i faktyczny dyktator w latach 1936-1941 .

[edytuj] Czasy przed I wojną światową

W 1897 brał udział w kampanii tessalskiej walcząc przeciwko Turkom. W późniejszych latach jako członek a potem szef Sztabu Generalnego zreorganizował armię grecką przyczyniając się walnie do zwycięstw w wojnach bałkańskich (1912-1913).

[edytuj] Lata międzywojenne

W polityce Metaksas był zwolennikiem króla Konstantyna I i jego proniemieckiej polityki. Po dymisji króla i objęciu władzy przez siły skupione przy premierze Wenizelosie, Metaksas został odsunięty od władzy i wpływów. W 1922 na tron wstąpił Jerzy II, syn Konstantyna I. Metaksas rozpoczął swą działalność polityczną zakładając rojalistyczną partię – Partię Wolnej Opinii. W 1924 Grecja została republiką, jednakże Metaksas nie zawiesił działalności swej partii. Kryzys ekonomiczny i polityczny, jaki ogarnął Grecję w latach 30. spowodował wzrost niezadowolenia społecznego. Po rezygnacji premiera Panajosa Tsaldarisa i krótkiej kadencji zwolennika Wenizelosa, Georgiosa Kondylisa, napięcie społeczne znacznie wzrosło. W wyniku powszechnego plebiscytu, w 1935 na tron powrócił król Jerzy II. Wybory parlamentarne nie były w stanie wyłonić zwycięzcy. Nastąpił znaczny wzrost poparcia i aktywności Komunistycznej Partii Grecji.

W kwietniu 1936 roku król Jerzy II powołał rząd Ocalenia Narodowego z Joanisem Metaksasem na czele. W sierpniu tego samego roku za zgodą króla Metaksas rozwiązał parlament i objął dyktatorskie rządy. Zawieszeniu uległa także większość praw obywatelskich zawartych w konstytucji Grecji. Mimo wyraźnych sympatii profaszystowskich (nacjonalizm, antykomunizm, ograniczenie swobód obywatelskich) Metaksas prowadził niezależną i neutralną politykę zagraniczną. Czynił także starania, aby opanować niezwykle trudną sytuację ekonomiczną państwa.

W 1938 faszystowskie Włochy Benito Mussoliniego zajęły terytorium Albanii i zagroziły neutralności Grecji. Metaksas zaproponował pakt obronny Anglii, lecz propozycja ta nie znalazła zrozumienia w Londynie.

[edytuj] II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej Metaksas zdołał zachować neutralność kraju mimo coraz bardziej skomplikowanej sytuacji politycznej na Bałkanach. Kulminacyjnym punktem prowokacji włoskich było storpedowanie krążownika "Elli" w porcie Tinos 15 sierpnia 1940. Mimo oczywistych dowodów (szczątki włoskiej torpedy) Grecja nie zareagowała na prowokację. Wkrótce Włochy przedstawiły Grecji ultimatum, które w swej istocie pozbawiało niepodległości państwo greckie (m.in. postulat swobodnego przemarszu wojsk włoskich przez terytorium Grecji). 25 października 1940 Metaksas odrzucił włoskie ultimatum. Odrzucenie ultimatum stało się pretekstem włoskiej agresji.

Naprędce zorganizowana włoska ofensywa po taktycznym odwrocie armii greckiej w góry Epiru zakończyła się porażką Włochów. Wciągnięta w pułapkę armia włoska poniosła w czasie zimowej kontrofensywy greckiej poważne straty i została wyparta z terytorium Grecji. Wojska greckie opanowały tereny Północnego Epiru zamieszkałego przez znaczną mniejszość grecką. Porażka Włochów była klęską nie tylko dla Mussoliniego, ale i dla Hitlera, który zaczął snuć plany pomocy dla swojego włoskiego sojusznika, co zakończyło się agresją państw Osi na Grecję i Jugosławię wiosną 1941. Tego jednak Metaksas nie doczekał, gdyż 29 stycznia 1941 zmarł w Atenach.