Jugów

Z Wikipedii


Jugów
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Nowa Ruda
Sołtys	Danuta Hryckiewicz
Położenie	50° 38' 03,1'' N 16° 30' 42,4'' E
Wysokość	od 340 do 680 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	3500
Strefa numeracyjna (do 2005)	74
Kod pocztowy	57-430
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie Polski Jugów

Jugów – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Nowa Ruda. Wieś jest siedzibą nadleśnictwa.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Miejscowość przed 1945 r. nosiła nazwę Hausdorf. Krótko po 1945 r. nosiła nazwę Domowice, potem nadano jej nazwę Jugów od "Jug" (południe). Jest to tzw. ulicówka z kilkoma rozgałęzieniami wzdłuż potoków, w których ulokowały się przysiółki: Sobków (Pniaki), Krzów, Goliszyn, Nagóra, Jutroszów, Olszowiec, Jastrzębiec. Bardzo duża i rozległa letniskowa wieś położona w dolinie Jugowskiego Potoku i jego dopływów w Górach Sowich u podnóża Kalenicy (964 m n.p.m.) na północ od Nowej Rudy. Jugów zachował w pełni układ pierwotnej wsi łańcuchowej i bardzo liczny zespół zróżnicowanej zabudowy, która miejscami nadaje mu charakter osiedla miejskiego. Po wojnie miejsce spotkania się kilku kultur, ponieważ przybyli tu osadnicy wojskowi oraz z centralnej Polski, repatrianci zza Buga oraz osoby powracające z emigracji zarobkowej z zachodniej Europy – głównie polscy górnicy pracujący we Francji (Masyw Centralny i okolice, Lille), jak również pozostało tu wielu niemieckich górników, którzy pracowali w tutejszych kopalniach węgla kamiennego.

[edytuj] Historia

Na terenie Jugowa od wieków miejscowa ludność trudniła się rzemiosłem, rolnictwem, wydobywaniem węgla kamiennego oraz rud: miedzi i żelaza. W centrum wsi zachowały się zabudowania dawnej kopalni węgla "Kurtschacht". Inne ślady działalności jak: przemysłowe obiekty, pokopalniane budowle, hałdy i sztolnie można spotkać wokół wsi i w przyległych do niej przysiółkach. Wiele z nich zasługuje na ochronę jako zabytki techniki. W XV w. istniała tu huta szkła, a od XV w. do XIX w. funkcjonowała kopalnia rud miedzi, którą wytapiano w miejscowej hucie. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV w., ale znaleziska archeologiczne potwierdzają, że w okresie średniowiecza istniał tutaj niewielki gród, będący poprzednikiem obecnej wsi. Osada rozwijała się bez większych przeszkód aż do czasu wojny 30-letniej, kiedy to zniszczeniu uległa nie tylko wieś, ale i istniejąca tu huta szkła. W kolejnych wiekach podstawą rozwoju Jugowa było tkactwo oraz górnictwo węgla kamiennego. Były tu czynne: młyn, browar, tkalnia, szwalnia, kopalnia, kuźnia, wiele zakładów rzemieślniczych oraz kilkanaście sklepów. Z czasem te dziedziny przemysłu zaczęły słabnąć, a ich miejsce zajmowała turystyka, bowiem wieś była popularnym miejscem startu wycieczek na Wielką Sowę, Kalenicę i inne szczyty Gór Sowich. W Jugowie przed II wojną światową działała grupa Glatzer Gebirgsverein (Kłodzkie Towarzystwo Górskie), w początkach XX w. był to prężny ośrodek turystyczno-letniskowy, działało tu kilka restauracji i schronisk turystycznych, a we wsi pod koniec lat 30. XX wieku było blisko 120 miejsc noclegowych. Jeszcze do lat 70 XX w. wieś tętniła życiem. Od 1980 r. po zamknięciu okolicznych kopalń i fabryk włókienniczych większość młodych wyemigrowała za pracą w inne rejony Polski, a wieś powoli się wyludnia i traci na znaczeniu. Dzisiaj przyciąga przede wszystkim narciarzy, którzy korzystają z kompleksu narciarskiego w pobliżu Przełęczy Jugowskiej oraz lotniarzy, którzy do startów wybrali zbocze Żmija.

[edytuj] Zabytki

W centrum wsi barokowy kościół parafialny pw. św. Katarzyny z ciekawą polichromią. Zbudowany został w latach 1718-22 na miejscu poprzedniego (również pw. św. Katarzyny), który istniał już w 1374 r., potem zniszczony a na jego miejscu stała drewniana kaplica. Kościół był kilkakrotnie był remontowany i rozbudowany (z powodu pęknięć, jakie ujawniły się w wyniku szkód górniczych), dzięki czemu posiada oryginalną bryłę. Wnętrze wypełniają elementy barokowe. Do najcenniejszych należą: ołtarz główny stworzony przez Michała Ignacego Klahra, obraz przedstawiający patronkę świątyni, ambona z wizerunkami ewangelistów oraz ołtarze boczne. Przy kościele stoi figurka św. Jana Nepomucena z 1796 r. Powyżej kościoła po prawej stronie drogi zabytkowe zabudowania starej plebanii. W środkowej części wioski położony jest szyb kopalniany(niem."Kurtschacht", pozostałość po dawnej kopalni węgla kamiennego z charakterystycznymi zabudowaniami przemysłowymi z końca XIX w. Inne obiekty pokopalniane, hałdy i sztolnie można spotkać wokół wsi i przyległych przysiółkach. Wiele z nich zasługuje na ochronę jako zabytki techniki. Na miejscowym cmentarzu parafialnym przy wejściu znajduje się otwarta kapliczka z ciekawym przedstawieniem Chrystusa na krzyżu, upamiętniająca największą tragedię górniczą na tamte czasy w Europie, jaka wydarzyła się w 9 lipca 1930 r. w kopalni "Wenceslaus" w Jugowie. Tworzą ją dwie ściany-skrzydła z drewnianymi tablicami zawierającymi nazwiska i miejscowości poległych w katastrofie górników. Nakrywa ją daszek, a ściany łączy oryginalny Krucyfiks. Zginęło wtedy 151 górników. Wałbrzyski architekt Pietruski zaprojektował pomnik i figurę Chrystusa "zwisającego na krzyżu, który jakoby nosił na barkach cały ciężar górniczej niedoli", którą wykonał w drzewie, noworudzki rzeźbiarz August Wittig. Jeszcze do lat 80 XX w. na cmentarzu po prawej stronie kapliczki znajdowała się wydzielona kwatera z grobami poległych górników, po której nie ma już śladu. W Jugowie Górnym po lewej stronie drogi za rzeką wśród drzew na wzgórzu stoją trzy drewniane krzyże (w tej chwili tylko dwa) i tablica upamiętniająca niemieckich bohaterów wojny światowej - "Unseren Helden des Weltkrieges in Dankbarkeit gewidmet" (tzw. Jugowska Golgota), miejsce bardzo rzadko odwiedzane. W okolicznych przysiółkach widoczne ślady średniowiecznego grodziska. Na terenie Jugowa zachowało się wiele ciekawych zabudowań gospodarczych, budynków, krzyży, sporo przydrożnych kapliczek figuralnych z XVIII-XIX w. Zachował się tu jeden z liczniejszych w Górach Sowich zespołów zabudowy mieszkalnej złożony z okazałych, wielorodzinnych domów (portale, opaski okienne, szczyty, pilastry, tympanony) jak i mniejszych ale równie reprezentacyjnych willi i pensjonatów, po małe chaty murowane, a nawet drewniane o konstrukcji wieńcowej lub mieszanej, jak również budynki z tzw. murem pruskim.

Na Jugowskim Potoku zachowało się kilka mostów, przejazdów i przepustów kamiennych, w większości sklepionych z II poł. XIX wieku.

[edytuj] Daty

do 1352 r. Jugów należy do rodziny von Wusthubów.
w 1352 r. od rodu von Wusthub dobra noworudzkie w tym Jugów nabywa rodzina Donynów, pochodząca z pogranicza czesko-łużyckiego. Dokument tej transakcji podaje, iż głównym nabywcą był Hensel von Donyn, syn Ottona.
w 1360 r. cesarz Karol IV potwierdza transakcję i nadaje dobra noworudzkie w tym Jugów jako lenno rycerskie Jarosławowi von Donyn.
w 1428 r. dochodzi do spotkania Vogelsangu. Spotykają się: Reynevan, Rzehors, Bisclavert i inni agenci grupy z grupą zabójców przyprowadzonych przez Urbana Horna z Czech. (Wydarzenie zostało opisane w powieści Andrzeja Sapkowskiego "Boży bojownicy" i jest oczywiście fikcją literacką.)
w 1472 r. ks. Henryk Podiebradowicz Starszy "państewko noworudzkie" w tym Jugów przekazał jako dobra lenne Georgowi von Stillfredowi z Ratenitz na Łużycach, dobra w rękach Stillfredów są do pocz. XIX w.
11 maja 1807 r. mjr v. Losthin najlepszy dowódca generała Götzena na czele starannie wybranych oddziałów pruskich w sile ośmiu kompanii strzelców (1130 bagnetów) i trzech szwadronów kawalerii (230 szabel) z dwoma działami z twierdzy w Srebrnej Górze przechodzi przez Jugów, Sokolec, Głuszycę, by dopiero z rejonu Świebodzic przebić się w kierunku Kątów Wrocławskich luką między Strzegomiem a Świdnicą.
w 1580 r. wybuchają zamieszki chłopskie w dobrach Stillfredów.
w 1898 r. kopalnie jugowskie przechodzą pod gwarectwo Neurode Kohlen und Tonwerke.