Kędzierzyn (Kędzierzyn-Koźle)

Z Wikipedii

	Kędzierzyn
	Kędzierzyna-Koźla

Herb Kędzierzyna

Aleje Jana Pawła II

Założono

1283

W granicach miasta

od 1975

Położenie

50° 20'45'' N
18° 12'49'' E

Populacja (2005)
- liczba ludności

45,790

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

47-200

Tablice rejestracyjne

Kędzierzyn (niem. Kandrzin, 1933-1945 Heydebreck) – dawne miasto, od 1975 dzielnica Kędzierzyna-Koźla (województwo opolskie). Kędzierzyn posiadał prawa miejskie w latach 1951-1975.

[edytuj] Historia

[edytuj] Średniowiecze

W 1283 wydano zezwolenie na lokowanie wsi Kędzierzyn na prawie niemieckim. W latach 1283-1355 znajdowała się w granicach księstwa kozielsko-bytomskiego (Piastowie śląscy).

10 stycznia 1289 książę Kazimierz bytomski jako pierwszy z książąt śląskich złożył w Pradze hołd lenny królowi czeskiemu Wacławowi II.

[edytuj] Nowożytność

W 1526 powiat kozielski przeszedł pod zwierzchnictwem Habsburgów.

W 1741 podczas wojny o sukcesję austriacką powiat kozielski został zajęty przez wojska pruskie.

W 1783 Kędzierzyn liczył 166 mieszkańców.

[edytuj] Rozwój gospodarczy

W latach 1792-1821 wybudowano Kanał Kłodnicki, który pobudził rozwój gospodarczy okolic Koźla. W 1845 uruchomiono linię kolejową Opole – Gliwice (stacja kolejowa w Kędzierzynie nazywała się wówczas Koźle-Kędzierzyn). Przyśpieszyło to rozwój gospodarczy całego regionu. W 1846 uruchomiono połączenie kolejowe z Raciborzem, a w latach 1875-1876 połączenie kolejowe z Nysą. W ten sposób Kędzierzyn bardzo szybko rozwinął się z wioski w osiedle dla pracowników kolei i transportu wodnego.

Liczba ludności w miejscowości	1845	1855	1861
Kędzierzyn/Pogorzelec (Kandrzin/Pogorzelletz)	365	621	810

Źródło: "Kędzierzyn-Koźle Monografia Miasta", Państwowy Instytut Naukowy w Opolu, Opole 2001.

W latach 1880-1890 wybudowano most nadziemny nad torami.

[edytuj] Wzrost znaczenia Kędzierzyna

W 1902 rozrastający się Kędzierzyn wchłonął wioskę Pogorzelec. W 1910 w Kędzierzynie żyło już 3552 mieszkańców.

W 1915 w Kędzierzynie wybudowano nowy dworzec kolejowy.

8 grudnia 1918 Górnoślązacy przedstawili w Kędzierzynie pomysł utworzenia śląskiej autonomii w ramach państwa pruskiego przedstawiono.

9 listopada 1919 władze niemieckie przeprowadziły na Górnym Śląsku wybory komunalne. W powiecie kozielskim strona polska zdobyła w Kędzierzynie 2 z 12 mandatów.

[edytuj] III powstanie śląskie

Pociąg wykolejony przez powstańców pod Kędzierzynem

Na samym początku III powstania śląskiego 3 maja 1921 polscy powstańcy zajęli na kilka godzin miasto i dworzec kolejowy w Kędzierzynie, nie zdołali jednak utrzymać swoich pozycji.

6 maja 1921 Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych rozkazała dwóm półkom rozpocząć natarcie z zadaniem zajęcia Kędzierzyna. Z Sośnicowic wyruszył 2 pułk piechoty wojsk powstańczych im. T. Kościuszki dowodzony przez kpt. Pawła Cymsa. Rozpoczął on ciężkie walki usiłująć przedrzeć się do Kędzierzyna od strony Bierawy, Starego Koźla i Pogorzelca. Równocześnie z Łabęd wyruszył 1 katowicki pułk piechoty im. J. Piłsudskiego dowodzony przez ppor. W. Fojkisa.

9 maja 1921 nacierające od wschodu siły ppor. W. Fojkisa zdobyły wieczorem Kędzierzyn. Do szczególnie ciężkich walk doszło w Lenartowicach i Brzeźcach.

4 czerwca 1921 niemieckie oddziały przeszły do kontrofensywy, zdobywając Koźle-Port, Kłodnicę i Kędzierzyn.

W lipcu 1922 powiat kozielski został oficjalnie przekazany administracji niemieckiej i włączony do Niemiec.

Liczba ludności w miejscowości	1910	1925
Kędzierzyn/Pogorzelec (Kandrzin/Pogorzelletz)	4.024	5.471

Źródło: S.Golachowski "Materiały do statystyki narodowościowej Śląska Opolskiego z lat 1910-1939", Poznań-Wrocław 1950.

[edytuj] III Rzesza

W latach 1933-1937 Naziści przeprowadzili na Śląsku Opolskim kampanię zmian nazw geograficznych z polskich na niemieckie. Z tego powodu w 1933 Kędzierzyn zmienił nazwę na: Heydebreck.

W ramach rozpoczętej przez nazistów walki z bezrobociem podjęto budowę Kanału Gliwickiego (lata 1934-1938), który połączył Gliwice z Koźlem-Port. W latach 1934-1936 wybudowano linię kolejową Kędzierzyn-Strzelce Opolskie. Rozwój gospodarczy sprzyjał wzrostowi liczebności mieszkańców.

Liczba ludności w miejscowości	1929	1935	1939
Kędzierzyn (Kandrzin)	5.003	6.372	6.308

Źródło: S.Popiołek "Ziemia kozielska", Koźle 1963.

[edytuj] W Polsce Ludowej

W dniu 31 stycznia 1945 Armia Czerwona zajęła Kędzierzyn. 21 marca 1945 rozpoczęło się przejmowanie od Armii Czerwonej obiektów gospodarczych w powiecie kozielskim.

Na początku 1946 w Kędzierzynie mieszkało 4866 osób.

[edytuj] Rozbudowa przemysłu

W 1948 rząd podjął decyzję o wybudowaniu w Kędzierzynie trzeciej w kraju obok Chorzowa i Tarnowa fabryki nawozów sztucznych. Fabryka otrzymała nazwę: Zakłady Przemysłu Azotowego "Kędzierzyn". Pierwszą produkcję chemikaliów uruchomiono w październiku 1949. Kędzierzyn przestał być "miastem kolejarzy" na rzecz "miasta chemików".

2 marca 1951 Kędzierzyn otrzymał prawa miejskie.

Ludność miejscowości według spisu powszechnego	1950	1960	1970
Kędzierzyn	9.824	20.446	32.400

Źródło: "Narodowy spis powszechny 1970 r.", GUS, Warszawa 1971.

Dla potrzeb nowych pracowników rozbudowywanych zakładów chemicznych w 1953 rozpoczęto budowę nowych domów mieszkalnych na wznoszonym osiedlu im. M. Buczka (na południe od Śródmieścia).

1 stycznia 1973 do Kędzierzyna przyłączono Blachownię.

[edytuj] Kędzierzyn-Koźle

15 października 1975 nastąpiło połączenie miast Koźla, Kędzierzyna, Kłodnicy i Sławięcice oraz 3 wsi (Lenartowic, Miejsca Kłodnickiego i Cisowej) – początek dzisiejszego miasta Kędzierzyn-Koźle.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Kędzierzyna-Koźla.

[edytuj] Gospodarka

[edytuj] Największe lokalne firmy

Brenntag Polska. Sp. z o.o. – dystrybutor surowców chemicznych dla przemysłu

[edytuj] Handel

W Kędzierzynie znajdują się sklepy sieci: Billa i Lewiatan, a także Carrefour oraz Castorama.

[edytuj] Komunikacja

[edytuj] Układ drogowy

Przez Kędzierzyn przebiega ważna droga krajowa: 40 . Omija ona centrum miasta obwodnicą.

[edytuj] Komunikacja miejska

Miejski Zakład Komunikacyjny w Kędzierzynie-Koźlu posiada w dzielnicy Kędzierzyn 16 przystanków autobusowych: Kędzierzyn Dworzec PKP, K. Miarki, Bank PKO, Ratusz, Pionierów, W. Polskiego Hala Sportowa, W. Polskiego "Arka", W. Polskiego, Komenda Policji, Szkoła podstawowa 6, 1 Maja I, Restauracja "Kosmos", Gazownia, Grunwaldzka I, Spółdzielnia Inparco, Stalmacha.

Zbiegają się tutaj i krzyżują wszystkie linie autobusowe z całego miasta.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Komunikacja miejska w Kędzierzynie-Koźlu.

[edytuj] Kolej

Kędzierzyn-Koźle leży na trasie ważnych linii o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. W Kędzierzynie znajduje się główny dworzec kolejowy miasta:

Dworzec Główny – jest to jedna z największych stacji kolejowych w województwie opolskim.

[edytuj] Kultura

W Kędzierzynie działają domy kultury.
- RSM "Chemik" (ul. 9 Maja 6). Działa tutaj Klub Tańca Towarzyskiego "Czar Par", Klub Tańca Współczesnego oraz klub szachowy. Oferuje dostęp do licznych seminariów, spotkań, zajęć ruchowych dla kobiet oraz siłownii.
- Dom Kultury "Chemik" (al. Jana Pawła II 27).
W Śródmieściu znajdują się:
- Filia nr 5 (ul. Damrota 32) Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kędzierzynie-Koźlu.
- Filia nr 12 (Al. Jana Pawła II 27) Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kędzierzynie-Koźlu.

[edytuj] Kina

Dom Kultury i Kino "Chemik"

Kino "Chemik" posiada nowoczesny system dźwiękowy Dolby Digital Surround Ex. Obiekt przystosowany jest do obsługi osób niepełnosprawnych.

Kino	Lokalizacja	Liczba miejsc	www
Kino "Chemik"	Aleja Jana Pawła II nr 27	300	http://www.mok.com.pl

[edytuj] Edukacja

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Powstańców Śląskich, ul. Kościelna 19
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Stalmacha 20
Publiczna Sportowa Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jurija Gagarina, ul. Gagarina 3
Publiczne Gimnazjum nr 4, ul 1 Maja 3
II Liceum Ogólnokształcące, ul. Matejki 19

Zobacz więcej w osobnym artykule: Edukacja w Kędzierzynie-Koźlu.

[edytuj] Kościoły i związki wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:

Parafia św. Mikołaja, ul. dr. Judyma 1

Inne:

Kościół Ewangelicko-Augsburski, ul. Grunwaldzka – jest to filia zboru w Zabrzu.
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – Dom Modlitwy, ul. Grunwaldzka 29.

[edytuj] Sport

Kryta pływalnia w Kędzierzynie

W Kędzierzynie znajdują się następujące obiekty sportowe:

Hala widowiskowo-sportowa (al. Jana Pawła II 29) – wykorzystywany do szkolenia w piłce siatkowej oraz do przeprowadzenia imprez sportowych, rekreacyjnych, kulturalnych i innych.
Kryta pływalnia (al. Jana Pawła II 31) – wykorzystywany jest do zajęć objętych programem nauczania w szkołach, treningów i organizacji zawodów o randze do poziomu Mistrzostw Polski, indywidualnej i grupowej nauki pływania, rekreacji, rehabilitacji, szkoleń WOPR.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Sport w Kędzierzynie-Koźlu.

[edytuj] Zabytki

Cmentarz wojenny Armii Radzieckiej (ul. Jana Pawła II);
Kościół ewangelicko-augsburski (ul. Głowackiego 17);
Kościół pw. św. Mikołaja (ul. Judyma);
Syfon w Lenartowicach (ul. Nowowiejska), gdzie rzeka Kłodnica przepływa pod Kanałem Gliwickim.