Kazimierz Twardowski

Z Wikipedii

Grób prof. Twardowskiego na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Stan z 2007 r.

Kazimierz (Jerzy Adolf ze Skrzypny Ogończyk) Twardowski (ur. 20 października 1866 w Wiedniu, zm. 11 lutego 1938 we Lwowie) - filozof polski, twórca lwowsko-warszawskiej szkoły filozofii (najbardziej znaczącej szkoły w historii filozofii polskiej).

Urodził sie w polskiej rodzinie zamieszkałej w Wiedniu. Był młodszym bratem lwowskiego arcybiskupa Bolesława Twardowskiego. Przez osiem lat kształcił się w Theresianum - wiedeńskim gimnazjum, tam też złożył egzamin dojrzałości. Następnie podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Wiedniu. Studiował filozofię pod kierunkiem Franza Brentano, a także filologię klasyczną, matematykę i fizykę. Doktorat z filozofii obronił w 1891. Jego praca habilitacyjna O treści i przedmiocie przedstawień okazała się ważną pozycją filozoficzną przełomu XIX i XX w., wpływając na poglądy czołowych filozofów europejskich (m.in. Husserla). Jako Polak nie mógł liczyć na karierę naukową w Austrii, więc - chcąc wykładać filozofię po polsku i dla Polaków - w 1895 przeniósł się na Uniwersytet Lwowski. Efekt jego pracy na uniwersytecie był ogromny: na jego wykłady przychodziło po 2 tysiące osób, w tym wiele przyjeżdżających z innych miast - konieczne więc było wynajmowanie największych sal we Lwowie. Z jego inicjatywy na początku XX wieku powstało Polskie Towarzystwo Filozoficzne, wydające od 1911 "Ruch Filozoficzny". Na jego charyzmatyczne wykłady uniwersyteckie ("Zarys historii filozofii", "Zarys logiki", "Wstęp do psychologii", "Życie psychiczne a układ nerwowy", "Rozwój filozofii nowożytnej"), obowiązkowe dla wszystkich studentów Wydziału Humanistycznego i Wydziału Prawa, prowadzone o bardzo wczesnej porze, przychodziły tłumy studentów. Twardowski był świetnym wykładowcą i dydaktykiem. Jak wspomina jeden z jego słuchaczy, Kazimierz Michałowski:

Punktualnie o godz. ósmej rano Kazimierz Twardowski przy świetle palników gazowych rozpoczynał swe wykłady z logiki, w największym podówczas audytorium, w starym budynku uniwersyteckim przy ulicy św. Mikołaja, na drugim piętrze. Sala — jak zawsze — była pełna. Biada studentowi, choćby nawet nosił mundur kapitana lub majora, gdyby spóźnił się bodaj o minutę na wykład. Profesor wówczas przerywał wykład i lustrował swoim przenikliwym spojrzeniem nieszczęśnika, który jak niepyszny wślizgiwał się do ławek lub stawał pod ścianą. Było naprawdę rzeczą zastanawiającą, jak ci ludzie, którzy rozkazywali plutonom, kompaniom czy nawet batalionom, których uczono z pogardą patrzeć na cywilów, tracili przed obliczem profesorów swoją butną postawę, pewność siebie i pomimo Virtuti Militari czy Krzyżów Walecznych zdobiących niejednokrotnie ich piersi, zachowywali się z uszanowaniem, a nawet pokornie. Zrozumiałem wówczas dobrze potęgę autorytetu prawdziwej wiedzy. Wykłady Kazimierza Twardowskiego były chyba najlepszymi, jakich kiedykolwiek w życiu słuchałem. Miał on przedziwny dar przedstawiania najtrudniejszych zagadnień w sposób tak prosty i oczywisty, że każdemu uważnie słuchającemu wydawało się, ze słucha rzeczy łatwych.

W czasie I wojny światowej przez kilka lat pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Lwowskiego, skutecznie przeciwstawiając się próbom odebraniu uniwersytetowi jego polskiego charakteru przez autriackiego ministra oświaty Hussarka, nieprzychylnego Polakom (dzięki nadaniu doktoratu honorowego Arcyksięciu Fryderykowi, naczelnemu wodzowi armii austriackiej).

Wykształcił ponad 30 profesorów: filozofów i psychologów (Tadeusz Czeżowski, Kazimierz Sośnicki, Kazimierz Ajdukiewicz, Roman Ingarden, Izydora Dąmbska, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Witwicki, Jan Łukasiewicz) i specjalistów innych dziedzin humanistyki (Juliusz Kleiner, Manfred Kridl, Jerzy Kuryłowicz, Zygmunt Łempicki, Ryszard Gansiniec, Mieczysław Gębarowicz).

Opublikował prace:

Wyobrażenia i pojęcia
O treści i przedmiocie przedstawień
O tak zwanych prawdach względnych
O czynnościach i wytworach
Zasadnicze pojęcia dydaktyki i logiki
O psychologii, jej przedmiocie, zadaniach, metodzie...

Twardowski zajął naczelne miejsce pod względem ugruntowania metodologii badawczej i definicyjnej w naukach filozoficznych i psychologii eksperymentalnej oraz nowej teorii podziału nauk na aprioryczne i empiryczne. Nie był uczonym "gabinetowym" - często odwiedzał kawiarnię Szkocką, gdzie królował w gronie filozofów i matematyków.

Szkoła Twardowskiego we Lwowie stała się zaczynem dla ośrodków filozoficznych na polskich uniwersytetach po odzyskaniu niepodległości (uniwersytety w Warszawie, Wilnie, Poznaniu i Krakowie). Liczyła ona przed wojną około 80 osób, lecz jej centrami były Lwów i Warszawa.

[edytuj] Źródła

Marian Tyrowicz: Wspomnienia o życiu kulturalnym i obyczajowym Lwowa 1918-1939. Ossolineum 1991.
Tadeusz Czerny: Kazimierz Twardowski i jego szkoła filozoficzna [1]. Kwartalnik Cracovia Leopolis nr 3/1996