Droga św. Jakuba

Z Wikipedii

Katedra w Santiago de Compostela - ostateczny cel pielgrzymów

Droga św. Jakuba, nazywana często także po hiszpańsku Camino de Santiago – szlak pielgrzymkowy do katedry w Santiago de Compostela w Galicji w północno-zachodniej Hiszpanii. W katedrze tej, według przekonań pielgrzymów, znajduje się ciało św. Jakuba Większego Apostoła. Nie ma jednej trasy pielgrzymki, a uczestnicy mogą dotrzeć do celu jednym z wielu szlaków.

Droga oznaczona jest muszlą św. Jakuba, która jest także symbolem pielgrzymów, oraz żółtymi strzałkami.

Istniejąca od ponad 1000 lat, Droga św. Jakuba jest jednym z najważniejszych chrześcijańskich szlaków pielgrzymkowych, obok szlaków do Rzymu i Jerozolimy. Według legendy, ciało św. Jakuba zostało przewiezione łodzią do północnej Hiszpanii, gdzie zostało pochowane w miejscu, gdzie dziś istnieje miasto Santiago de Compostela.

Spis treści

1 Historia szlaków pielgrzymkowych
2 Nazwa Drogi św. Jakuba w innych językach
3 Droga św. Jakuba w Polsce
4 Oznakowanie na polskich Drogach św. Jakuba
5 Charakter pielgrzymowania
6 Droga św. Jakuba w literaturze i filmie
7 Przypisy
8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia szlaków pielgrzymkowych

W Santiago kult religijny rozwijał się od wieku IX aż do naszych czasów. Przybycie pierwszego udokumentowanego pielgrzyma, francuskiego biskupa Le Puy Godescalco, datuje się na rok 950. Ślady pielgrzymek z IX w. znajdujemy na monetach Karola Wielkiego, jednak największe nasilenie ruchów pielgrzymkowych przypada na wiek XII-XIV. W wieku XII akt papieski uznał Compostelę za trzecie po Jerozolimie i Rzymie miejsce święte chrześcijaństwa. Wówczas Santiago stało się na równi z Rzymem i Jerozolimą jednym z trzech najważniejszych miejsc pielgrzymkowych zachodniej Europy. Pojawia się nowa terminologia - pątnika udającego się do Santiago zaczyna się nazywać peregrino tak jak swą nazwę miał pielgrzym udający się do Rzymu (romero) czy do Jerozolimy (palmero).

Dawniej pielgrzymowanie miało przede wszystkim charakter religijny. W wiekach średnich pielgrzymowano dla umocnienia wiary, odbycia pokuty, spełnienia złożonego ślubowania, by prosić o uzdrowienie lub w celach dziękczynnych. Także wzorce zachowań rycerskich obowiązujące w średniowiecznej Europie nakazywały czczenie miejsc świętych. Ale również miasta i parafie wysyłały pielgrzymów w intencji ważnej dla danej społeczności np. prosząc o koniec suszy, lub jak w przypadku miasta Perpignan w 1842 r. z prośbą o ustąpienie dżumy. W niektórych państwach przestępcom, wyrokiem sądu, nakazywano pielgrzymkę do Santiago. Tradycyjnie drogę rozpoczynano od progu własnego domu. Przez wieki przemierzali ją przedstawiciele wszystkich stanów, w tym wiele znanych postaci (nawet władców): Karol Wielki, św. Franciszek z Asyżu, św. Elżbieta Portugalska, św. Brygida Szwedzka, Izabela Kastylijska, św. Ignacy Loyola, Jan Dantyszek, czy papież Jan XXIII, ale również wielcy prorocy Kokonu Meny i Muflon. W XIV wieku, szczytowym okresie popularności trasy, każdego roku spotykało się na szlaku ponad milion osób.

O ogromnej roli pielgrzymek po Camino świadczą słowa Johanna Wolfganga von Goethe, który pisał, iż "drogi św. Jakuba ukształtowały Europę". Po rewolucji francuskiej znaczenie pielgrzymek wyraźnie spadło i dopiero od końca lat 80. XX wieku, szlak znowu zaczął przyciągać coraz większą liczbę pielgrzymów z całego świata.

Papież Jan Paweł II był w Santiago dwukrotnie, raz nawet przeszedł niewielki odcinek Camino Frances. Po wizycie Jana Pawła II w Santiago de Compostela w 1982 r. Rada Europy uznała Drogę św. Jakuba za drogę o znaczeniu dla kultury kontynentu i zaapelowała o odtwarzanie i utrzymywanie dawnych szlaków pątniczych. Droga św. Jakuba została ogłoszona pierwszym Europejski Szlakiem Kulturowym Rady Europy w październiku 1987 r. oraz wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1993 r.

Apel spotkał się z szerokim odzewem w Europie. Rekonstrukcja Szlaku rozpoczęta w 1986 r. trwa w wielu krajach nadal. Dziś, oprócz Hiszpanii, swoje szlaki El Camino – których w średniowieczu było wiele – mają już m. in. Portugalia (Camino Portugues), Francja (Chemin Saint-Jacques) oraz Niemcy, Austria i Szwajcaria (Jakobswege). Najczęściej uczęszczanym szlakiem jest Camino Frances (ok. 750 km), który - wbrew nazwie ("Szlak francuski") - w 98 procentach przebiega po terytorium Hiszpanii. Wędrówkę zaczyna się w Saint Jean Pied-de-Port we Francji, po wschodniej stronie Pirenejów, przechodzi się przez słynny wąwóz Roncesvalles, gdzie w roku 778 zginął legendarny Roland, bohater "Pieśni o Rolandzie", następnie idzie się przez górzystą, Nawarrę, krainę Basków, stąd wędruje się przez słynącą z czerwonych win Rioję, przez wyprażone słońcem, kamieniste ścieżki prowincji Burgos, Palencii, León, przez deszczową Galicję, by po kilku tygodniach wędrówki dotrzeć wreszcie do Santiago de Compostela, na plac Obradoiro, przed katedrę, w której, według legendy, znajduje się grób Apostoła.

Niektórzy nie kończą swojej wędrówki w Santiago de Compostela, ale podążają jeszcze kilkadziesiąt kilometrów, czyli trzy dni drogi od Santiago, nad wybrzeże Oceanu Atlantyckiego, do miejscowości Fisterra (łac. finis terrae - "koniec ziemi"), która często błędnie uważana jest za najdalej na zachód wysunięty punkt kontynentalnej Europy (w rzeczywistości dotyczy to przylądka Roca). W starożytności i średniowieczu uważano Fisterra za prawdziwy koniec świata, poza którym ciągnie się już tylko straszne, nieprzebyte morze. Tradycyjnie po dotarciu tutaj palono pokutne, pielgrzymie szaty i obmywano się w wodach oceanu, zostawiając za sobą dotychczasowe grzeszne życie i rozpoczynając z wiarą nowe. Stąd właśnie pochodzi najpowszechniejszy symbol Drogi św. Jakuba - muszla. Docierający nad ocean wędrowcy zabierali muszle jako dowód przebytej drogi. Dziś można je kupić na całej trasie, a najwięcej oczywiście w samym Santiago.

Z historią pielgrzymek do Santiago de Compostela związane jest najprawdopodobniej powstanie znanego kanonu Panie Janie.

[edytuj] Nazwa Drogi św. Jakuba w innych językach

Drogi św. Jakuba w Europie

Droga św. Jakuba jest różnie nazywana w różnych językach:

po hiszpańsku - El Camino de Santiago
po galicyjsku - O Camiño de Santiago a często także Ruta Xacobea
po katalońsku - Camí de Sant Jaume de Galícia
po francusku - Le chemin de Saint Jacques
po portugalsku - Caminho de Santiago
po niemiecku - Der Jakobsweg lub bardziej archaicznie der Jakobusweg,
także der Sternenweg
po angielsku - Way of St. James
po włosku - Cammino di Santiago
po czesku - Cesta Svatého Jakuba
po węgiersku - Szent Jakab-út
w języku esperanto - Jakoba Vojo lub Vojo de Sankta Jakobo

[edytuj] Droga św. Jakuba w Polsce

W ciągu wieków powstała cała sieć dróg, które wiodły od Morza Bałtyckiego - szlak Camino de Santiago zaczynał się niegdyś w Estonii - przez Polskę, Niemcy, Szwajcarię i Francję aż do Santiago.

Do Composteli wyruszali również rycerze z Polski. W 1404 r. odbył pielgrzymkę rycerz Andrzej Ciołek z Kabat^[1]. Znanymi z odbycia pielgrzymki byli też Jerzy i Stanisław Radziwiłłowie, którzy dotarli do grobu Apostoła w 1579; a w 1611 Jakub Sobieski, ojciec króla Jana III Sobieskiego. Polacy najczęściej korzystali ze szlaków lądowych, docierali do dróg niemieckich i dalej do południowo - francuskich. Pielgrzymki z Polski trwały przez całe średniowiecze, do końca XVII wieku, potem ich natężenie zmalało.

W odpowiedzi na apel Rady Europy również w Polsce zaczęto odtwarzać dawne szlaki pątnicze.

[edytuj] Dolnośląska Droga św. Jakuba

Pierwsza w Polsce Dolnośląska Droga św. Jakuba (długość ok. 160 km) została otwarta 24 VII 2005 roku w Jakubowie koło Głogowa w diecezji zielonogórsko-gorzowskiej.

Muszla św. Jakuba w Jakubowie

Jakubów przez długie wieki był regionalnym ośrodkiem kultu Apostoła, o czym świadczą liczne elementy wystroju świątyni. Według niepotwierdzonej tradycji miejscowy kościół św. Jakuba został założony w czasach Mieszka I w roku 991.

Dalej Droga prowadzi przez Grodowiec (regionalne sanktuarium maryjne), Polkowice, Chocianów, Bolesławiec, Nowogrodziec i Lubań do granicy polsko-niemieckiej w Zgorzelcu-Görlitz, gdzie przez Most Staromiejski łączy się z Ekumeniczną Drogą Pątniczą ("Ökumenischer Pilgerweg") przez Saksonię i Turyngię.

[edytuj] Wielkopolska Droga św. Jakuba

Przedłużeniem "Drogi Dolnośląskiej" w obie strony jest odtworzona historyczna trasa pielgrzymkowa Gniezno-Poznań-Zgorzelec-Praga. Szlak ten był wymieniany m.in. przez Jörga Gaila z Norymbergi w roku 1563. W stolicy Czech Droga włącza się w sieć szlaków europejskich. Jest to wspólna inicjatywa Polaków, Niemców i Czechów. Długość trasy wynosi 490 km i biegnie ona z Gniezna przez Lednicę, Wągrowiec, Murowaną Goślinę, Poznań, Żabno, Lubiń, Święciechowę, Leszno, Wschowę, Głogów, Jakubów, Grodowiec, Polkowice, Gromadkę, Bolesławiec, Lubań, Zgorzelec, Görlitz, Hirschfelde, Żytawę, Chrastavę, Český Dub, Bakov nad Jizerou, Předměřice nad Jizerou do Pragi. Wzdłuż trasy znajdują się liczne budowle sakralne, w tym wiele kościołów św. Jakuba. Na odcinku Gniezno-Głogów-Zgorzelec szlak jest oznakowany białą muszlą z czerwonym krzyżem św. Jakuba (przygotowanie szlaku: Fundacja Wioski Franciszkańskiej oraz Bractwo św. Jakuba Apostoła). Na odcinku Zgorzelec-Praga projekt wspierany jest finansowo i organizacyjnie przez okręg Löbau-Zittau w Niemczech i ma być podobnie oznakowany.

[edytuj] Camino Polaco

Inicjatorem prac nad odtworzeniem dwóch starych szlaków - Camino Polaco i Camino del Norte - jest organizacja pozarządowa – Stowarzyszenie na rzecz Ratowania Zabytków Kultury Europejskiej w Polsce, z siedzibą w Toruniu.

Camino Polaco (Droga Polska) zaczynała się w Ogrodnikach na granicy z Litwą i prowadziła przez Olsztyn i Toruń do Słubic,
na granicy z Niemcami.

[edytuj] Camino del Norte

Camino del Norte (Droga Północna) wiodła od Gdańska do Szczecina. Obie trasy zostaną w przyszłości włączone w sieć szlaków europejskich.

Pierwszy odcinek Drogi Polskiej wiodący z katedry św. Jakuba w Olsztynie do gotyckiego kościoła św. Jakuba w Toruniu, został już opisany i otwarty 25 lipca 2006 roku. Tak jak w całej Europie znakiem szlaku jest muszla św. Jakuba - atrybut patrona Olsztyna i jednocześnie element olsztyńskiej flagi.

Herb Olsztyna

Flaga Olsztyna

[edytuj] Via Regia

Latem 2006 przygotowany został przez Fundację Wioski Franciszkańskiej pierwszy odcinek szlaku wzdłuż dawnej Via Regia. Prowadzi on z Brzegu przez Oławę, Wrocław, Środę Śl., Legnicę, Legnickie Pole, Złotoryję, Lwówek i Lubań do Zgorzelca. Jego kontynuacją jest Ekumeniczna Droga Pątnicza przez Saksonię i Turyngię. Obecnie trwają prace nad przedłużeniem szlaku na terenie Opolszczyzny (Góra Świętej Anny - Opole - Brzeg) oraz Małopolski (Jarosław - Rzeszów - Ropczyce - Tuchów - Lipnica - Brzesko - Kraków).

[edytuj] Małopolska Droga św. Jakuba

Od 2007 roku trwają prace nad odtworzeniem dawnego szlaku pielgrzymkowego między Sandomierzem a Krakowem, którego przebieg wyznaczają dawne kościoły pod wezwaniem św. Jakuba Starszego w Sandomierzu, Kotuszowie, Szczaworyżu, Pałecznicy, Niegardowie i Więcławicach. Szlak sandomierski będzie się w Krakowie łączył z małopolskim odcinkiem drogi Via Regia, a następnie przez Ojców, Olkusz, Sławków, Dąbrowę Górniczą, Piekary Śląskie połączy się z dolnośląskim odcinkiem Via Regia na Górze Świętej Anny. Planowane jest także przygotowanie południowego odcinka szlaku łączącego Kraków z Dolnym Śląskiem, który przebiegać będzie przez Liszki, Sankę, Alwernię, Oświęcim, Pszczynę, Suszec, Żory i Racibórz. Pracom patronuje Oddział Bractwa Św. Jakuba Apostoła w Więcławicach.

Herb Pałecznicy

[edytuj] Oznakowanie na polskich Drogach św. Jakuba

Polskie Drogi św. Jakuba są oznaczone, tak jak w całej Europie, muszlami św. Jakuba. Występują one jednak w różnych wersjach graficznych:

Oznakowanie Wielkopolskiej i Dolnośląskiej Drogi św. Jakuba

Oznakowanie Drogi Via Regia

Współczesna wersja oznakowania szlaków jakubowych w Europie, pojawi się również na Małopolskiej Drodze św. Jakuba

[edytuj] Charakter pielgrzymowania

W odróżnieniu od znanych w Polsce pielgrzymek pieszych (do Częstochowy czy Kalwarii), Droga św. Jakuba przeznaczona jest dla pątników indywidualnych lub małych grup, bez względu na wyznanie i narodowość, chcących doświadczyć w drodze ciszy i duchowej przemiany. Do ich dyspozycji są nie tylko znajdujące się po drodze kościoły i kaplice, ale także dogodne miejsca noclegowe w budynkach parafialnych, gospodarstwach agroturystycznych czy schroniskach młodzieżowych.

[edytuj] Droga św. Jakuba w literaturze i filmie

Powieść brazylijskiego pisarza Paulo Coelho - "Pielgrzym" (Tytuł oryginału w języku portugalskim: O Diário de um Mago) [1987]
Francuska powieść historyczna: Pierre Barret, Jean-Noël Gurgand "I my pójdziemy na kraniec świata" (Tytuł oryginału francuskiego: Et nous irons au bout du monde) [1979]. Jest to trzecia i ostatnia część cyklu powieści historycznych z okresu wypraw krzyżowych pt. "Turnieje Boże".
Francuski film "Pieśń o Rolandzie" (La Chanson de Roland)] [1978]
Powieść niemieckiego aktora, komika i pisarza Hape Kerkelinga "Ich binn dann mal weg. Meine Reise auf dem Jakobsweg." Malik Verlag GmbH, München 2006.
Film Luisa Bunuela "Droga mleczna" (1969)
Powieść hiszpańskiej pisarki i dziennikarki Matilde Asensi "Iacobus" (2000)