Krempachy
Z Wikipedii
| Krempachy | |
| Województwo | małopolskie |
| Powiat | nowotarski |
| Gmina | Nowy Targ |
| Sołtys | Walenty Gryguś |
| Wysokość | ok. 600 m n.p.m. |
| Liczba mieszkańców • liczba ludności |
1200 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
18 |
| Kod pocztowy | 34-433 |
| Tablice rejestracyjne | KNT |
| Strona internetowa wsi | |
Krempachy (węg. Bélakorompa, do 1899 Dunajecz-Krempach), wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.
Nazwa pochodzi prawdopodobnie od Krummbach (niem.) - kręty potok, co odnosi się do Dursztyńskiego Potoku (dawniej Kręcina). Jeszcze w XIX wieku i na początku XX wieku w powszechnym użyciu była nazwa Krempach.
Krempachy zamieszkuje ludność spiska. Ubiór w odmianie trybskiej. W gwarze wpływ pobliskiego Podhala.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Założył je w XIV wieku ród Berzeviczych. Podobnie jak inne wsie spiskie wchodziły w skład posiadłości niedzickich, których właścicielami były znane rody węgierskie: Brzeviczych, Zapolyich, Horvathów i Salomonów, a w XVI wieku polski ród Łaskich. W roku 1549 wieś przechodzi na luteranizm za sprawą właściciela Horvatha, a jej rekatolizacja następuje dopiero po roku 1660 za sprawą rodu Stansithów-Horvathów.
Od 1920 r. wieś weszła w granice państwa polskiego.
[edytuj] Zabytki
Wieś ma typową dla spiskich wsi zabudowę. Wrzecionowaty rynek powstał z rozdwojenia osi głównej na dwie drogi zbiegające się na jego końcach. Przy rynku stoi kościół parafialny a po obu stronach domy zwrócone szczytami do drogi oraz rzędy stodół okalające zabudowę w pewnej odległości od domów ze względów przeciwpożarowych oraz obronnych.
Szczególnie cennymi zabytkami wsi są dwa kościoły - parafialny św. Marcina i cmentarny św. Walentego.
[edytuj] Kościół św. Marcina
Kościół św. Marcina - murowany, o jednokalenicowej konstrukcji dachu, kryty gontem - reprezentuje styl przejściowy między gotykiem i renesansem, wybudowany został w I poł. wieku XVI, jego wyposażenie zaś pochodzi z połowy XVIII wieku. Kościół posiada sklepienie kolebkowe z lunetami, w prezbiterium z żebrami dekoracyjnymi. W nawie pilastry. We wnęce ołtarza obraz św. Marcina klęczącego przed ukazującym mu się na górze Chrystusem (XVIII wiek). Na szczególną uwagę zasługuje tu gotycka monstrancja z roku 1528 w kształcie kapliczki z figurką św. Piotra. Na północnej ścianie współczesna polichromia obrazująca legendę o św. Marcinie - w stroju rzymskim, odcina mieczem pół płaszcza i oddaje żebrakowi.
Renesansowa wieża po stronie zachodniej jest elementem, którego nie spotka się w innych polskich kościołach poza Spiszem (występuje również we Frydmanie). Obiega ją hurdycja (czatownia), która mogła spełniać funkcje obronne lub być doskonałym punktem widokowym. Nad drewnianą hurdycją znajduje się attyka z elementami zbliżonymi do motywu jaskółczego ogona.
[edytuj] Kościół św. Walentego
Bezwieżowy kościółek cmentarny, leżący na skraju wsi, został wybudowany w roku 1761 na miejscu starego drewnianego kościoła, prawdopodobnie starszego od kościoła parafialnego. Wnętrze podzielone pilastrami. Sklepienie kolebkowe z lunetami podzielone jest na pole, wypełnione gipsową ornamentyką. Ołtarz główny zdobi obraz przedstawiający świętych Stanisława, Walentego i Mikołaja - tzw. święta rozmowa, który jest środkowym obrazem z dawnego tryptyku pochodzącego ze starego, drewnianego kościoła.
Bogato zdobione ołtarze obydwu kościołów stanowią wyjątkowo interesujące przykłady urządzenia świątyni w stylu rokokowym.
[edytuj] Turystyka
W okolicy warto odwiedzić rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami, gdzie można zobaczyć m.in. reliktową roślinność naskalną. Bardzo atrakcyjne są również okoliczne wapienne skałki, które występują od Kramnicy w przełomie Białki do Czerwonej Skałki.
Przez Krempachy przebiega zielony szlak turystyczny z Nowej Białej do Dursztyna.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Polski Spisz Stanisław Figiel. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1997. ISBN 83-7005-396-3
