Lipniki (powiat ostrołęcki)

Z Wikipedii


Lipniki
Województwo	mazowieckie
Powiat	ostrołęcki
Gmina	Łyse
Sołtys	Marek Prusaczyk
Położenie	53° 19' N 21° 31' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	1152
Strefa numeracyjna (do 2005)	29
Kod pocztowy	07-436
Tablice rejestracyjne	WOS
Położenie na mapie Polski Lipniki
Wiatrak z XIX w.
Strona internetowa wsi

Lipniki (łac. Lipnicensis) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Łyse. Została założona w 1663 roku przez niejakiego Wiśniewskiego z Piotrkowa Trybunalskiego. Dziś znajduje się tu kościół parafialny, zespół szkół podstawowych, urząd pocztowy i ochotnicza straż pożarna. Lipniki to najstarsza wieś Kurpiowszczyzny (Kurpi Zielonych)

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

[edytuj] Położenie

Miejscowość Lipniki położona jest wśród malowniczych krajobrazów Puszczy Kurpiowskiej w obszarze centralnym zwanym Puszczą Zieloną, w środkowej części Równiny Kurpiowskiej. Rośnie tu dużo drzew. Przeważają lasy iglaste. Jest dużo lip, od ich zapachu wzięła się nazwa Lipniki. Również nasza wioska leży nad rzeką Szkwa. W Lipnikach wypływa strumyk zdrojowy "Ryk". Przez Lipniki płynie kanał "Kaczor". Występują żeremia bobrowe i rosną jałowce. Jest czyste powietrze i spokój, w okolicach nie ma fabryk. W lasach można znaleźć górki i pagórki. Wszystkie dzielnice otoczone są moreną polodowcową II okresu porośniętą lasami. Współrzędne geograficzne to 53°19' N; 21°31' E.

[edytuj] Nazwa

Większość osób uważa, że nazwa pochodzi od licznych lip i ich zapachu. To zauroczyło Wiśniewskiego i postanowił zarejestrować osadę jako wieś Lipniki. Jednak niektórzy mówią, że od butów z lipowego drzewa zwanych "lipniokami".

Na różnych stemplach parafialnych, zachowanych do dziś, widnieje łacińska nazwa Lipnik - "Ecclesia Parochialis Lipnicensis" ("Kościół Parafialny Lipniki")

Często dopełniacz nazwy miejscowości jest mylony. Niektórzy ludzie mówią "Lipników" zamiast "Lipnik". Ten błąd jest niedopuszczalny dla mieszkańca Lipnik.

[edytuj] Zasoby naturalne

Znajdują tu się duże zasoby gliny, kamienia, żwiru, piasków silikatowych, torfu i bursztynu, a także białe glinki. Rośnie tu dużo drzew. Są to głównie sosna w uzupełnieniu z brzozą, świerkiem, olchą oraz dębem. Podszycie głównie stanowi jałowiec. Występuje również woda źródlana. Przykładem może być strumień "Ryk" na Zdroju.

[edytuj] Zabytki

Miano zabytku uzyskały:

Zespół kościoła parafialnego pw. Najświętszego Serca Jezusa (kościół murowany 1837-1843 w stylu neobarokowym i dzwonnica murowana z I poł. XIX w.),
Cmentarz grzebalny (kaplica murowana z II poł. XIX w., brama murowana z XIX w. i krzyże nagrobne, żelazne, żeliwne, kute w XIX w.),
Cmentarz choleryczny (epidemiczny) z II poł. XIX w.,
2 wiatraki drewniane z XIX wieku,
Figura św. Rocha z połowy XIX wieku.

[edytuj] Historia

Założycielem wsi był Wiśniewski, uciekinier z Piotrkowa Trybunalskiego, podobno szlachcic. Uciekł przed wyrokiem sądu lub plotkami. Do Lipnik przybył w 1663 roku i wraz ze swoimi kompanami założył tu osadę. 10 lat czyli w 1673 roku później udał się do starostwa i Towarzystwa Bartnego i zarejestrował osadę jako wieś Lipniki, przyjął prawo bartne i włączył wieś do parafii rzymskokatolickiej w Nowogrodzie. W starostwie nie zapomniał się pochwalić jaka urodzajna i piękna jest jego wieś. Ta wieść rozniosła się po całym starostwie i województwie. Wtedy zaczęła napływać fala osadników. Przybywali oni nawet z najbardziej odległych terenów Rzeczypospolitej.

Wiśniewski pochwalił się także zasobami ziemi lipnickiej, były to doskonałe źródła lecznicze, w ziemi zaś obfituje w bursztyn, glina, żwir, kamienie, białe glinki oraz w wodach ryby, a przede wszystkim teren bogaty w pszczoły i różne okazy zwierząt. Wieść ta w starostwie rozeszła się błyskawicznie. Coraz więcej przybywało nowych przybyszów. Już w 1690 roku pracował w Lipnikach piec ceramiczny, istniała też kuźnia. Osadnicy nie mieli więc żadnego problemu z jadłem. Powstał słynny w regionie zajazd i dworek bartno-myśliwski na uroczym Zielonym Wzgórzu. Panem dworku był Grabski – uciekinier z Kujaw.

W Lipnikach znajdowało się jedyne w Zagajnicy Łomżyńskiej uprzywilejowane wójtostwo szlacheckie, nadane wiosce przez samego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego 28 lipca 1672 r. Do roku 1800 wójtostwo znajdowało się w rękach Jurskich, czyli 128 lat. Po nich władzę przejął Kierzchowski, prawdopodobnie szlachcic, a w 1843 roku Orzołek, Kurp czystej krwi.

Nie można dokładnie określić jak się układały stosunki pomiędzy osadnikami wiejskimi a starostą łomżyńskim i jakie opłaty uiszczali Kurpie na jego ręce. Nie wiadomo gdyż materiały pochodzą z roku 1820. Wiadome jest, że utrzymywała się tam pańszczyzna, a wyjątek stanowiły jedynie wsie rudnicze i młynarskie, bratnicy oraz Lipniki – jedyna niegdyś osadzona, a nie samorzutnie powstała wieś w Puszczy Kurpiowskiej.

Mieszkańcy Lipnik zaczęli planować budowę własnego kościoła. Motywacją tego były rozlewiska rzek Szkwy i Rozogi. Wiernym było ciężko uczestniczyć w nabożeństwach w Kadzidle. W roku 1755 biskup Szembep z departamentu łomżyńskiego wizytując naszą miejscowość, poświęcił cmentarz i pozwolił na budowę kościoła. Jednak biskup generalny diecezji płockiej zakazał budowy. Dopiero po 20 latach mieszkańcy Lipnik mogli pobudować kaplicę. Po wybudowaniu kaplicy ksiądz nadal dojeżdżał z Kadzidła w poniedziałek wielkanocny, w uroczystości Serca Jezusowego, NMP Szkaplerznej, Przemienienia Pańskiego, św. Mikołaja, św. Szczepana, św. Błażeja, w Dzień Zaduszny i na spowiedź wielkanocną. Budowę murowanej świątyni rozpoczęto w 1841 roku, a zakończono trzy lata później, czyli w 1844 r. Za rok przystąpiono do powiększenia, całkowite zakończenie budowy nastąpiło w 1889 roku.

W latach 1841-1844 budowano murowaną świątynie. W tym czasie w Lipnikach istniała szkoła elementarna. Dowodów na jej istnienie jest kilka. Jednym z nich jest zapis w księdze parafialnej, który mówi, że 27 lutego 1844 roku w wieku 23 lat zmarł nauczyciel lipnickiej szkoły – Antoni Madrakowski. Późniejsze zapisy o innych nauczycielach to: Andrzej Dąbrowski zm. 1852 r., Kazimierz Kurpiewskzm. 1865 r. Analiza ksiąg parafialnych wskazuje, że większość mieszkańców Lipnik potrafiła się podpisać.

Wiadomo też, że przed 1865 rokiem utworzono szkoły rządowe w Myszyńcu, Kadzidle i Lipnikach. Lipniczanie w tych czasach byli dość aktywni. Powodem do tego twierdzenia jest, że właśnie tutaj powstała jedna z trzech pierwszych szkół na Kurpiowszczyźnie.

15 maja 1905 roku w Warszawie podpisano statut Polskiej Macierzy Szkolnej. W okręgu ostrołęckim PMS zawiązała się w dniu 1 maja 1907 r. i obejmowała powiat ostrołęcki oraz część makowskiego i kolneńskiego. Z 12 kół w tym okręgu trzy były zorganizowane w regionie kurpiowskim: w Myszyńcu, Czarni i Lipnikach.

Kolejne informacje o istnieniu szkoły pochodzą z lat 1925-1931, czyli już w odrodzonej Polsce. Kierownikiem szkoły był Jan Lech. W czasie II wojny światowej nie chodzono do szkoły. Po II wojnie światowej kierownikiem szkoły został Antoni Maruszko. Przyczynił się on do budowy Pomnika Tysiąclecia. Jego pierwszym dyrektorem został Józef Puławski (1961-1966), po nim Andrzej Krzyżewski (1966-1998). Następnie Danuta Kiernozek (1998-?). Obecnie dyrektorem jest Joanna Kurowska z Ostrołęki.

W 1708 roku w okolicach Ostrołęki Kurpie stoczyli walki ze Szwedami (bitwa pod Kopańskim Mostem), broniąc im wejścia na tereny puszczańskie. W 1795 roku nastąpił III rozbiór Rzeczypospolitej. W tej sytuacji Lipniki znalazły się w zaborze Pruskim, a potem w granicach Carstwa Rosyjskiego. Później znalazły się w granicach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (Kongresowego). Jednak prawdopodobnie mieszkańcy Kurpi niebyli prześladowani i poddawani rusyfikacji, jedynie były to germanizacje, które nie trwały długo. Kurpiaki walczyli w powstaniach – listopadowym i styczniowym. Kurpie byli znani z celności. Jednak i tak powstania zakończyły się klęskami i wywozami na Sybir... Wielu ludzi wyemigrowało z Lipnik i dziś można znaleźć, np. w USA i Niemczech wielu ludzi o kurpiowskich korzeniach, a także ludzi, którzy wiedzą, że ich przodkowie mieszkali właśnie w Lipnikach.

W tamtych czasach na terenie Lipnik oprócz Polaków mieszkała znaczna część Żydów, Niemców, a także Litwinów, Rusinów i Rosjan.

W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Przez Lipniki na krótki okres czasu przebiegał front i toczyły się działania wojenne. W 1918 roku zakończyła się wojna. 11 listopada Polska odzyskała niepodległość. Lipniki zaraz po odzyskaniu nie podległości znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej.

Od okresie międzywojennym, aż do dziś (nie licząc wojny), Lipniki rozwijają. W II RP właśnie nastąpił dynamiczny rozwój, kontynuowany w PRL. W Lipnikach powstały dwa sklepy spożywcze i piekarnia.

W 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Ludność zaczęła opuszczać Lipniki. Wszyscy Żydzi lipniccy porzucali swoje posiadłości i uciekali przed wojskami niemieckimi. Praktycznie wszyscy "cudzoziemcy lipniccy" opuścili Lipniki, z wyjątkiem niektórych Niemców i Rosjan. Spora liczba Polaków chwyciła za bagnety i wstąpiła do Armii Krajowej. Pomagali ludności cywilnej, szykowali pułapki i zasadzki. W 1945 r. zakończyła się wojna, lecz w Lipnikach i niektórych regionach Polski działania wojenne trwały dalej. Były to walki o objęcie władzy w kraju. Ostatecznie przejęli ją komuniści.

Powstała Polska Rzeczpospolita Ludowa. Lipniki zaczęły odbudowywać to, co zniszczyła wojna. Powstał sklep monopolowy i wielobranżowy, restauracja, dwie rzeźnio-masarnie, ubojnia, bank spółdzielczy "Kasa Stefczyka". Powstała też gmina Lipniki (w tym okresie powstawały malutkie gminy o obszarze najczęściej od dwóch do pięciu wsi). W latach 60. założono kółko rolnicze, wybudowano Spółdzielcze Pawilony Handlowe i remizę strażacką (straż pożarna istniała od 1949 roku). W tym czasie Istniał też Klub Książki i Prasy oraz Gromadzka Rada Narodowa. Rozwijała się kultura i sztuka – tkactwo, rzeźbiarstwo, robiono wycinanki. Sytuacja ekonomiczna nie była wymarzona, więc poza rolą trzeba wyło zarabiać na handlu. Sprzedawaną po całej Polsce firanki i maty. Wielu ludzi w okresie PRLu wyjeżdżało do USA. Była to wieś głównie rolnicza. Uprawiano konopie i hodowano bydło. Lipniki zaczęły zmieniać swój wygląd. Budowano domy murowane, zamiast drewnianych.

Dziś mieszkańcy Lipnik utrzymują się z gospodarki rolnej. Jednak rolników jest coraz mniej. Coraz więcej ludzi porzuca gospodarstwa i zajmuję się pracą, np. w masarni JBB w Łysych lub pracuje na budowie. Największym, a zarazem jedynym zakładem produkcyjnym jest PPHU Kiernozek, które zatrudnia ponad 20 osób. Powstał 1992 roku. Zajmuje się produkcją i sprzedażą mebli. Meble znajdują zbyt nawet poza granicami kraju czyli w Niemczech i USA. W Lipnikach obecnie są dwa sklepy – Dmochowskich (duży sklep spożywczo-przemysłowy, prawdopodobnie największy w gminie) i sklep Gminnej Spółdzielni. Jest także pub. Lipniki dopiero zaczynają się powoli rozwijać na nowo. Przyczyną tego była (i jest, zobaczymy jak będzie w tej kadencji) niekorzystna polityka gminy Łyse w stosunku Lipnik oraz bardzo małe inwestycje. Jednak dzięki nowemu sołtysowi i radnym gminy mieszkających w Lipnikach coś "zaczyna się dziać". Na przykład trwają pracę nad remontem szkoły oraz zrobiono nowy przystanek autobusowy.