Móżdżek
Z Wikipedii
Móżdżek - (łac. cerebellum) część mózgowia występująca u wszystkich kręgowców, odpowiadająca za koordynację ruchów i utrzymanie równowagi ciała.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
U człowieka móżdżek znajduje się w dole tylnym czaszki, ku tyłowi od pnia mózgu (mostu i rdzenia przedłużonego) oddzielony od nich poprzez czwartą komorę mózgu. Od góry móżdżek przykrywają półkule mózgu; oddzielony jest od nich przez namiot móżdżku, będący wypustką opony twardej.
[edytuj] Budowa anatomiczna
Móżdżek człowieka ma kształt elipsoidalnej bryły spłaszczonej grzbietobrzusznie, o najdłuższym wymiarze poprzecznym. Wyróżniamy powierzchnię górną móżdżku (facies superior cerebelli), bardziej płaską, i powierzchnię dolną (facies inferior cerebelli), silnie wypukloną. Parzyste części móżdzku przez podobieństwo do półkul mózgu nazywane są półkulami móżdżku (hemispheria cerebelli), pośrodku znajduje się nieparzysta część, nazwana robakiem móżdżku (vermis cerebelli). Od móżdżku odchodzą konary móżdżku: górny, środkowy i dolny. Dzięki nim móżdżek otrzyjmuje połączenia z sąsiadującymi strukturami:
- konar górny móżdżku prowadzi włókna aferentne i eferentne, z przewagą tych drugich, które łączą się z korą mózgu, śródmózgowiem i przez rdzeń przedłużony z rdzeniem kręgowym
- konar środkowy móżdżku prowadzi wyłącznie włókna aferentne, które dochodzą do jąder mostu
- konar dolny móżdżku prowadzi włókna aferentne i eferentne, które łączą się przez rdzeń przedłużony z rdzeniem kręgowym
Zarówno półkule jak i robak móżdżku złożone są z istoty szarej i istoty białej. Powierzchnia półkul jest bardzo silnie pofałdowana (po rozprostowaniu zajmuje powierzchnię około 1130 cm²[potrzebne źródło]) i składa się z istoty szarej, która tworzy korę móżdżku. Pofałdowania kory móżdżku mają postać szczelin móżdżku (fissurae cerebelli), przebiegających poprzecznie na obu powierzchniach móżdzku, dzielących je na zakręty móżdżku (folia cerebelli). Niektóre z tych szczelin sa głębsze i dzielą móżdżek na szereg płacików. Kora składa się z trzech warstw: drobinowej, zwojowej i ziarnistej. Wewnątrz, oddzielone od kory białą warstwą włókien, położone są parzyste jądra móżdżkowe: jądro zębate (nucleus dentatus), jądro czopowate (nucleus emboliformis), jądro kulkowate (nucleus globosus) i jądrowierzchu (nucleus fastigii). Histologicznie charakterystyczne dla móżdżku są komórki Purkinjego (duże, gruszkowate komórki warstwy zwojowej).
[edytuj] Podział móżdżku
[edytuj] Podział anatomiczny
Anatomiczne w móżdżku wyróżnia się płaty: przedni, tylny i kłaczkowo-grudkowy. Płaty przedni i tylny rozdzielone są szczeliną pierwszą.
[edytuj] Podział filogenetyczny i czynnościowy
Ze względu na rozwój móżdżku pełnione oraz przez niego funkcje wyróżniony został dodatkowy podział na:
- móżdżek przedsionkowy (móżdżek stary archicerebellum) - odpowiadający za zachowanie równowagi i ruchy gałek ocznych. Poprzez narząd przedsionkowy otrzymuje informacje o pozycji głowy w przestrzeni (w stosunku do otoczenia, jak również w stosunku do samego ciała).
- w jego skład wchodzą kłaczek i grudka nazywane wspólnie płatem kłaczkowo - grudkowym – lobus flocconodularis. Uszkodzenie tego płata skutkuje zaburzeniami równowagi z niepewnością stania (astasia) i chodu (abasia). Pacjent chodzi chwiejnie, na szeroko rozstawionych nogach, zataczając się (bezład tułowia). Niepewność ta nie zależy od obecności bodźców wzrokowych (zamknięcie oczu nie pogarsza niezborności).
- móżdżek rdzeniowy (móżdżek dawny paleocerebellum) - odpowiadający za koordynację ruchową
- móżdżek nowy (neocerebellum) - odpowiadający za planowanie ruchów i napięcie mięśniowe
[edytuj] Funkcje
Móżdżek dostaje informacje z wielu ośrodków mózgu, szybko je analizuje i odpowiednio moduluje, aby ruchy były płynne i dokładne. Decyduje, które mięśnie mają się kurczyć, a których odruch rozciągania ma być zahamowany, z jaką siłą etc. Móżdżek także stale kontroluje przebieg ruchu i wprowadza do niego automatyczne poprawki. Aby to obrazowo wyjaśnić posłużmy się przykładem: widzimy walizkę, którą mamy podnieść. Nie wiemy jednak, że została ona wcześniej przez kogoś opróżniona i teraz jest bardzo lekka. Móżdżek podejmuje więc decyzję, że siłą przyłożona ma być dość duża. Efektem jest, że walizka ta "wylatuje w powietrze", a my sami tracimy równowagę. W ułamku sekundy móżdżek redukuje przyłożoną siłę, a nawet każe przeciwstawnemu mięśniowi wyhamować walizkę, aby np. nie został on uszkodzony. Zmienia także napięcie innych mięśni szkieletowych, aby przywrócić równowagę.
- koordynacja ruchowa
- równowaga
- tonus (napięcie) mięśni
- uczenie się zachowań motorycznych (np. jazda na rowerze)
- decyduje o płynności i precyzji ruchów dowolnych (współdziała z okolicą ruchową kory mózgowej)
Móżdżek otrzymuje informacje z:
- narządów ruchu - mięśni, stawów i wiązadeł
- ze skóry, narządów wzroku, słuchu, równowagi, rąk, stóp (z proprioreceptorów)
- z okolicy ruchowej kory mózgu
- z ośrodków ruchowych rdzenia kręgowego
Rodzaje informacji docierających do móżdżku:
- o stanie narządów ruchu
- o ruchu aktualnie wykonywanym
- o stanie pobudzenia ośrodków ruchowych
- o zakłóceniach równowagi ciała.
Objawem uszkodzenia móżdżku jest m.in.: ataksja.
[edytuj] Bibliografia
- Janina Sokołowska-Pituchowa (red.) Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Wyd. VII. PZWL 2005 ISBN 83-200-3185-0.
[edytuj] Linki zewnętrzne
Przeczytaj też zastrzeżenia dotyczące pojęć medycznych na Wikipedii!
Wikiprojekt: Nauki medyczne • Portal: Nauki medyczne
