Młodszy dryas
Z Wikipedii
Młodszy dryas - późnoglacjalna faza klimatyczna, biostratygraficzna i chronostratygraficzna trwająca od ok. 12,6 do 11,5 tys. lat BP (ok. 11-10 tys. 14C BP). Nazwa pochodzi od dębika ośmiopłatkowego (Dryas octopetala), tundrowo-górskiej krzewinki, której pyłek znaleziono w osadach z tego okresu. Młodszy dryas trwał ok. 1100-1300 lat i oddzielał interstadiał Bölling/Allerød od preboreału - pierwszej fazy holocenu.
Okres ten wywołany był przez gwałtowne obniżenie się o 100 m poziomu lodowcowego jeziora Agassiz (Ameryka Północna). Blokujące je lody pękły i w ciągu krótkiego czasu, możliwe że tylko jednego roku, 85% wód jeziora popłynęło na wschód – przez Wielkie Jeziora, Niagarę i rzeką św. Wawrzyńca – do Atlantyku. Masa 9500 km³ lodowatej słodkiej wody zakłóciła cyrkulację prądów morskich, powodując oziębienie północnej półkuli.
Nieco sprzeczne z powyższym przypuszczeniem byłoby zjawisko oziębienia Huelmo/Mascardi, które wystąpiło na półkuli południowej i oznaczane radiowęglowo wskazuje na daty o kilkaset lat wcześniejsze. Oznaczało by to, że młodszy dryas poprzedziło oziębienie południowej hemisfery.
Nawrót klimatu glacjalnego spowodował ponowny awans lądolodów oraz lodowców górskich na całej Ziemi. W Alpach w tym czasie lodowce górskie i dendrytyczne uformowały sekwencje moren końcowych i recesyjnych stadium Egesen, W Irlandii oziębienie to zapisało się w transgresji lodowców fazy Nahanagan, na Wyspach Brytyjskich fazy Loch Lomond, natomiast lądolód Skandynawski uformował w tym czasie potrójną sekwencję moren Salpausselkä I, II i III w południowej Finlandii. W tym czasie transgresje lodowców górskich także miały miejsce m.in. w: Pirenejach, Apeninach, Alpach Południowych, w Tybecie, chilijskich Andach i Tatrach.
Problematyczne jest też datowanie radiowęglowe tamtego okresu w związku że spłaszczeniem skali radiowęglowej okresu 10 200 - 9200 r. p.n.e., dla którego lata radiowęglowe 10k są przeliczane jako między 11 200 a 12 200 lat temu.
Na podstawie analizy rdzeni lodowych temperatura spadła w tym okresie na Grenlandii o 15°C, a ogólny spadek temperatury wynosił od 5 do 7°C. Mimo, że średnia roczna temperatura w tym czasie osiągnęła wartość, jaka jest charakterystyczna dla okresów pełnego zlodowacenia, w tym czasie obserwuje się skrajny kontynentalizm klimatu z dużymi sezonowymi amplitudami temperatur. To dlatego lodowce nie osiągnęły ponownie zasięgu, jakie miały podczas maksimum ostatniego zlodowacenia, ponieważ bilans masy lodowców głównie jest determinowany temperaturą lata, a nie zimy.
Koniec młodszego dryasu szacuje się na ok. 11550 BP, co jest zbieżne z wynikami różnych metod:
- 11530±50 BP (9580 r. p.n.e.) – GRIP rdzeń lodowy, Greenlandia
- 11530+40-60 BP (9580 r. p.n.e.) – Jezioro Kråkenes Lake, zachodnia Norwegia.
- 11570 BP (9620 r. p.n.e.) – Basen Cariaco odwiert, Wenezuela
- 11570 BP (9620 r. p.n.e.) – dendrochronologicznie z dębu w środkowej Europy
- 11640±280 BP (9690 r. p.n.e.) – GISP2 rdzeń lodowy, Grenlandia
(referencje w wersji angielskiej)
[edytuj] Młodszy dryas a początek rolnictwa
Młodszy dryas często bywa łączony z zapoczątkowaniem rolnictwa w południowo-zachodniej Azji. Uważa się, że zimny i suchy okres młodszego dryasu obniżył zdolność regionu do utrzymania ludzkiej populacji (dany region mógł wyżywić mniej osób) i zmusił osiadłe populacje wczesnych Natufian do podjęcia bardziej wędrownego trybu życia. Sądzi się, że dalsze pogorszenie klimatu zapoczątkowało uprawę zbóż. Chociaż istnieje dość duża zgodność co do znaczenia młodszego dryasu dla zmiany trybu życia w okresie panowania kultury Natufian, jego związek z początkami rolnictwa w końcu okresu pozostaje sporny. Istotnym aspektem tego sporu jest wniosek, że wymieniona masa 9500 km³ wody z jeziora Agassiz powinno była podnieść poziom mórz o 0,5 m i spowodować gwałtowne zatopienie delt.
