Mandylion
Z Wikipedii
Mandylion - występujący w ikonografii od VI wieku rodzaj acheiropoietosu. Nazwa wywodzi się od późnogreckiego mandilion - ręcznik, chusta lub semickiego mindil.
Spis treści |
[edytuj] Zasady kompozycji
Mandylion przedstawia oblicze Chrystusa wpisane w nimb krzyżowy, ukazane na białej chuście, przymocowanej za dwa górne rogi. Centralnym elementem kompozycji jest zamyślone, niekiedy surowe ale przede wszystkim nieskończenie miłosierne Oblicze Zbawiciela. Na jasnym tle chusty niemal idealnie symetrycznie po oby stronach głowy rozłożone są kosmyki długich włosów i brody. Wokół głowy Chrystusa znajduje się tzw. nimb krzyżowy, atrybut ikonograficzny przysługujący jedynie Zbawicielowi, przypominający o jego śmierci na krzyżu. Na nimbie wypisane są greckie litery oznaczające "Jestem Który Jestem" - imię Boga, przynależne też Boskiej naturze Chrystusa oraz skrót imienia IC XC (z starocerkiewno-słowiańskiego Iisus Christos). Dopełniającym elementem są aniołowie, trzymający górne rogi chusty.
[edytuj] Pierwszy mandylion
Z powstaniem kanonu związana jest opowieść o królu Abgarze V, władcy Edessy: kiedy zachorował na trąd, wysłał swego sługę Ananiasza, przez którego prosił Jezusa, którego sława uzdrowiciela była już wówczas głośna, aby przybył z Judei. W przypadku gdyby Chrystus nie mógł przyjść do króla, sługa miał sporządzić portret Jezusa. Chrystus przyłożył chustę do swojej twarzy i w ten sposób powstał portret, którego kontemplacja uzdrowiła króla. Inna z wersji twierdzi iż, Ananiasz nie był w stanie sporządzić portretu i otrzymał od Jezusa tylko list dla Abgara z zapewnieniem pomocy. Jezus obiecał w liście iż, po śmierci wyśle swojego ucznia (wspomina się Tadeusza) aby ten go uzdrowił.
Następca Abgara V, Ma'nu V bar Abgar (panował 50 - 57 n.e.) powrócił do pogaństwa, obraz został zamurowany w ścianie miasta, a o miejscu tym zapomniano. W czasie oblężenia Edessy przez króla Persów Chosreoesa (554), biskupowi edesskiemu zostało objawione miejsce w którym znajdował się obraz Nierukotwornoho. Kiedy rozebrano zewnętrzne murowanie, mieszkańcy zobaczyli nie tylko pięknie zachowaną ikonę, ale także odcisk liku na glinianej desce (czrepii), która zakrywała obraz. Od tego zdarzenie bierze początek wersja ikony Spas na czrepii, gdzie zamiast mandylionu twarz Zbawiciela przedstawiona jest na jednolitym tle o fakturze kamiennego muru lub drewnianej deski.
W 944 wizerunek został przewieziony do Konstantynopola. Ustanowiono wówczas święto ku czci Boskiego (Świętego) Oblicza, przypadające 16 sierpnia. W VIII w. było ono obchodzone przez chrześcijan w wielu miejscach. Wizerunek zaginął po zdobyciu i splądrowaniu Konstantynopola przez krzyżowców w 1204.
[edytuj] Inne mandyliony
Mandylion obecny na sztandarach wojsk ruskich, z czasem zajął miejsce centralne w cerkwi, bezpośrednio nad Carskimi Wrotami.
Za najbliższe oryginalnemu wyobrażeniu uważa się Mandylion z kaplicy św. Matyldy w Watykanie oraz z cerkwi św Bartłomieja w Genui (napisany w 1384). Obie ikony napisane są na chuście, wzmocnionych drewnianymi ramami, mają jednakowy format (ok. 29x40cm) i pokryte są srebrną koszulką, przyciętą na konturach głowy, brody i włosów. Legenda głosi, że również ikona z monastyru św. Katarzyny na górze Synaj była wzorowana na oryginalnej relikwii, specjalnie przysłanej przez Abgara.
Przykładem acheiropoietosu jest też malowidło znajdujące się w kaplicy San Lorenzo na Piazza di Porta San Giovanni w Rzymie, naprzeciwko Bazyliki Laterańskiej na szczycie Świętych Schodów (Scala Sancta), które uważane są za schody, po których Chrystus prowadzony był na proces w domu Poncjusza Piłata. Malowidło to pochodzi zapewne z VI-VII w.
W kościele katolickim odpowiednikiem mandylionu jest veraikon, czyli chusta świętej Weroniki i tzw. Całun Turyński.
