Murmańczycy
Z Wikipedii
Murmańczycy – potoczna nazwa polskich formacji zbrojnych walczących w latach 1918-1919 przeciwko bolszewikom w rejonie Murmańska i Archangielska na północy Rosji.
Spis treści |
[edytuj] Geneza
W maju i czerwcu 1918 r. zostały ostatecznie rozbite trzy polskie korpusy wschodnie, sformowane z żołnierzy-Polaków z armii rosyjskiej. W czerwcu gen. Józef Haller, były dowódca 2. Korpusu Polskiego na Ukrainie, zawarł z przedstawicielami państw sprzymierzonych umowę o tworzeniu oddziałów polskich w Murmańsku i Archangielsku. Stamtąd polscy żołnierze mieli być przewożeni do organizowanej we Francji Armii Polskiej. Kilka tysięcy żołnierzy i oficerów z rozbitych korpusów, głównie z obszarów Ukrainy, próbowało więc dotrzeć na północ Rosji. Jednakże bolszewicy, zgodnie z zobowiązaniem przyjętym wobec niemieckiego ambasadora hrabiego Mirbacha, rozstrzeliwali na miejscu bez sądu wszystkich schwytanych polskich żołnierzy. W rezultacie na północ dotarło jedynie kilkuset Polaków.
[edytuj] Walki z bolszewikami
Pomimo dużych trudności, udało się utworzyć kilka oddziałów, które wkrótce zmuszone zostały przez bolszewików do walki. Na podstawie umowy zawartej na krótko przed wyjazdem przez gen. J. Hallera z angielskim dowódcą korpusu interwencyjnego gen. F. Poolem, korzystały one z pomocy organizacyjnej i wsparcia materiałowego wojsk angielskich, współdziałały też z nimi w operacjach skierowanych przeciwko wojskom bolszewickim. Pierwsze z nich zaczęto formować już w czerwcu 1918 r. Oddziały Murmańczyków działały na północy Rosji do połowy września 1919 r. (ogółem liczyły wówczas ponad 300 oficerów i żołnierzy), kiedy – po decyzji aliantów wycofania się z Rosji – zostały najpierw przerzucone do Archangielska, a stamtąd ewakuowane statkami do Polski, dokąd przybyły w grudniu 1919 r. Istniały następujące polskie formacje:
- tzw. "Oddział Polski w Koli", liczący we wrześniu 1918 r. 30 oficerów i 79 żołnierzy. Była to pierwsza tego typu polska formacja. Składała się z kompanii strzelców, Legii Oficerskiej, baterii artylerii i plutonu karabinów maszynowych. Podlegała w całości dowództwu brytyjskiemu i brała udział w walkach przeciw bolszewikom w rejonie miasta Kola, ciesząc się doskonałą opinią zarówno u dowództwa angielskiego, jak też wśród miejscowej ludności. W październiku 1918 r. została przeniesiony do Archangielska.
- Oddział mjr. Horawskiego, który powstał pod koniec lipca 1918 r., po zdobyciu przez Anglików Onegi. W poł. września także przerzucono go do Archangielska.
- Oddział Dźwiński kpt. Sołodkowskiego, utworzony w Archangielsku po wybuchu powstania antybolszewickiego 31 lipca 1918 r., w którym Polacy odegrali znaczną rolę. Oddział w liczbie ok. 40 ludzi został następnie skierowany nad północną Dźwinę, gdzie działał do poł. grudnia 1918 r. Nazywano go także "Lwami Północy".
- Oddział ppłk Kubiaka, także sformowany w Archangielsku po powstaniu przeciwko bolszewikom. Na jego bazie w wyniku połączenia różnych polskich formacji w mieście (z wyjątkiem Oddziału Dźwińskiego) zorganizowano Batalion Strzelców pod dowództwem mjr. Juliana Skokowskiego, który liczył ok. 260 oficerów i żołnierzy. Wkrótce wyruszył on w rejon rzeki Onega.
- W Archangielsku powstała także szkoła oficerska.
- Szefem Misji Wojskowej WP na Murmaniu był płk Stanisław Dowoyno-Sołłohub, a dowódcą Oddziałów WP płk Stanisław Machcewicz, były d-ca 14 pp i 4. Dywizji Piechoty w II Korpusie Polskim w Rumunii i na Ukrainie, który po bitwie pod Kaniowem, za pomocą POW w Kijowie i POW w Moskwie, a także ambasady francuskiej przy rządzie bolszewickim w Moskwie, przybył na Murmań 19 czerwca 1918 r. (attaché wojskowy ambasady francuskiej, generał Lavergne, wystawiał listy "laissez-passer" kierujące wojskowych polskich do Wojska Polskiego we Francji, przez port w Murmańsku. Podobno do pewnego stopnia te listy były uznane i szanowane przez bolszewików).
[edytuj] Wojna polsko bolszewicka i losy powojenne
Murmańczycy po powrocie do Polski natychmiast zostali włączeni do walk z najazdem bolszewickim. W styczniu 1920 r. Batalion Murmańczyków wszedł w skład nowo sformowanego 64 Grudziądzkiego Pułku Piechoty jako jego 3. batalion.
W okresie II Rzeczypospolitej istniał Związek Murmańczyków, skupiający byłych żołnierzy polskich formacji wojskowych z północnej Rosji. Z jego inicjatywy w 1938 r. podczas święta pułkowego 64. Pułkowi Piechoty zmieniono nazwę na 64. Pomorski Pułk Strzelców Murmańskich.
Motyw Murmańczyków pojawia się w poezji Artura Oppmana ("Murmańczyk") i Eugeniusza Małaczewskiego.
[edytuj] Bibliografia
- Jerzy Krzyś: 64 Pomorski Pułk Strzelców Murmańskich, Wydawnictwo: Ajaks, 1993 ISBN 83-85621-22-9
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1990 ISBN 83-21111-04-1
