Nakajima Ki-43

Z Wikipedii

Nakajima Ki-43 Hayabusa
Nakajima Ki-43-II
Dane podstawowe
Państwo	Japonia
Producent	Nakajima Hikoki K.K.
Typ	jednomiejscowy samolot myśliwski armii
Konstrukcja	półskorupowa, metalowa, podwozie chowane z kółkiem ogonowym
Załoga	1 pilot
Dane techniczne
Napęd	patrz tabela
Moc	patrz tabela
Wymiary
Rozpiętość	patrz tabela
Długość	patrz tabela
Wysokość	3,05 m
Masa
Własna	patrz tabela
Startowa	patrz tabela
Osiągi
Prędkość maksymalna	patrz tabela
Zasięg	patrz tabela
Dane operacyjne
Użytkownicy
Japonia

Nakajima Ki-43 Hayabusa (jap. 隼, sokół wędrowny), jednosilnikowy, jednomiejscowy samolot myśliwski lotnictwa japońskiego z okresu II wojny światowej.

Najliczniejszy i najważniejszy myśliwiec lotnictwa armii japońskiej podczas wojny na Pacyfiku. Produkowany od początku wojny do jej zakończenia w sierpniu 1945. Samolot ten jest pod wieloma względami konstrukcją przejściową, wypełniającą lukę pomiędzy jednopłatowymi lekkimi myśliwcami ze stałym podwoziem i otwartym kokpitem konstruowanymi w późnych latach trzydziestych, a silnie uzbrojonymi ciężkimi myśliwcami wyposażonymi we wciągane podwozie i zamkniętą kabinę z wczesnych lat czterdziestych.

Ki-43 był często mylony, zwłaszcza w początkowej fazie wojny, z myśliwcem marynarki wojennej Japonii, Mitsubishi A6M Reisen, bardziej znanym pod kodową nazwą aliantów Zero.

Spis treści 1 Historia 2 Ki-43-I 3 Ki-43-II 4 Ki-43-III 5 Dane lotno-techniczne 6 Bibliografia

[edytuj] Historia

Wytwórnia Nakajima Hikoki K.K. znajdująca się w mieście Ota (około 80 km na północny zachód od Tokio) była jednym z najstarszych i najwybitniejszych producentów samolotów, odpowiedzialnym za skonstruowanie i produkcję pierwszego całkowicie japońskiego myśliwca porównywalnego z konstrukcjami zagranicznymi Ki-27 (nazwa kodowa Nate).

Prace nad jego następcą rozpoczęły się od razu po wprowadzeniu Ki-27 do służby w lotnictwie armii japońskiej. Kontrakt na tę maszynę został przyznany firmie Nakajima bez konkursu. Wymagania stawiane przed nową maszyną były następujące: prędkość maksymalna - 500 km/h, czas wznoszenia na pułap 5000 m - 5 minut, zasięg - 800 km, uzbrojenie - 2 x 7,7 mm karabiny maszynowe, oraz zwrotność nie mniejsza niż poprzednik Ki-27. Nowy projekt oznaczono symbolem Ki-43.

Kierownictwo nad zespołem projektowym objął Hideo Itokawa, który projektował również Ki-27. Zespół konstrukcyjny postanowił zbudować samolot w tej samej konfiguracji jak wcześniejszy model, czyli dolnopłata o konstrukcji całkowicie metalowej i z powierzchniami sterowymi pokrytymi płótnem. Skrzydło trójdźwigarowe jednoczęściowe, wzmocnione w celu uzyskania maksymalnej zwrotności. Kadłub bardzo wąski z pokryciem metalowym. W odróżnieniu od Ki-27 nowy samolot wyposażono w pełną kabinę oraz wciągane podwozie. Koła podwozia głównego po złożeniu znajdowały się we wnękach spodniej części kadłuba.

Pierwszy lot prototypu odbył się w styczniu 1939 roku. Ogólnie zbudowano 3 prototypy wyposażone w dwurzędowy, 14-cylindrowy, chłodzony powietrzem silnik Nakajima Ha-25 o mocy 925 KM z doładowaniem. Silnik ten był odpowiednikiem silnika Sakae, w jaki wyposażano samoloty serii Mitsubishi A6M. Uzbrojenie stanowiły dwa karabiny maszynowe 7,7 mm Typ 89 zamontowane w górnej osłonie silnika i strzelające przez śmigło. Celownik sterczał z otworu w owiewce kabiny. Ponadto na osłonie silnika umieszczono maszt anteny radiowej.

Nowy samolot spełniał wymagania postawione przez armię, ale piloci nie byli zadowoleni z jego zwrotności, gorszej niż u poprzednika Ki-27. Wciągane podwozie postrzegano jako zbędny dodatek podnoszący wagę samolotu i redukujący jego zwrotność. Ponadto pełna kabina ograniczała widoczność do tyłu. Wszystkie te niedociągnięcia postawiły przyszłość Ki-43 pod znakiem zapytania.

Lotnictwo armii postanowiło jednak kontynuować testy i zamówiło 10 sztuk samolotów serii próbnej oznaczonych jako Ki-43-KAI. Zamówienie zrealizowano pomiędzy październikiem 1939 roku a wrześniem 1940. Samoloty te nie różniły się od prototypu, z wyjątkiem małych zmian w wyposażeniu, oraz nowego typu kabiny, podnoszącej widoczność we wszystkich kierunkach, w odróżnieniu od pierwszej z gęstymi obramowaniami, którą zakwestionowali piloci.

Druga maszyna testowa została wyposażona w nowy eksperymentalny silnik Nakajima Ha-105 z dwustopniową sprężarką. W kolejnym samolocie zamontowano parę 12,7 mm karabinów Ho-103. W innej z kolei zastosowano m.in. nowe poszycie z duraluminium i maszt anteny po prawej stronie kadłuba. Ponadto zamontowano nowy silnik Ha-105 i karabiny Ho-103. Maszyna ta miała nowy kadłub o mniejszej średnicy oraz przeprojektowane skrzydła i usterzenie.

Jednej z maszyn testowych dodano klapy bojowe, które po opuszczeniu podczas lotu umożliwiały uzyskanie większej prędkości wznoszenia, oraz zmniejszenie promienia skrętu. Ta zwiększająca zwrotność modyfikacja zyskała doskonałe opinie u pilotów.

Dowództwo armii orzekło, że zwrotność samolotu dzięki zastosowaniu klap bojowych jest zadowalająca i złożyło zamówienie na pierwszą partię myśliwca. Maszyny seryjne były bardzo podobne do tych z serii testowej, ale wyposażono je w 950-konny silnik gwiazdowy Nakajima Ha-25.

[edytuj] Ki-43-I

Pierwsza wersja produkcyjna została oznaczona jako Myśliwiec Armii Typ 1 Model 1A (Army Typ 1 Fighter Model 1A), oraz nadano mu nazwę Hayabusa (sokół wędrowny). W kwietniu 1941 roku wszedł do produkcji Ki-43-Ia, wyposażony we wzmocniony silnik Ha-25 Typ 99 o mocy 980 KM, po ujednoliceniu systemu oznaczeń przez armię i marynarkę znany także pod nazwą Ha-25/12. Na początku wyposażony w dwułopatowe drewniane śmigło o stałym skoku, wkrótce zamienione na metalowe o zmiennym skoku. Uzbrojenie stanowiły dwa karabiny 7,7 mm Typ 89 strzelające przez śmigło. Ponadto samolot był wyposażony w dwa węzły dla dodatkowych podwieszanych zbiorników paliwa w centralnej części płata.

Pierwsze myśliwce Ki-43-Ia zostały dostarczone do 59 i 64 dywizjonów (Sentai) w październiku 1941 roku w osiem miesięcy po rozpoczęciu produkcji w fabryce w Ota. Po wybuchu wojny z USA zostały przebazowane do Chin.

Następna wersja Ki-43-Ib miała wzmocnione uzbrojenie poprzez zamianę jednego z karabinów Typ 89 kalibru 7,7 mm na 12,7 mm karabin Ho-103 Typ 1. Kolejna wersja Ki-43-Ic została wyposażona w dwa karabiny 12,7 mm Typ 1 i był to główny wariant produkcyjny samolotów tego typu.

W okresie od kwietnia 1941 do lutego 1943 wyprodukowano 716 sztuk samolotu w wersji Ki-43-I.

W momencie wybuchu wojny na Pacyfiku do jednostek dostarczono tylko 40 sztuk myśliwców Ki-43 które weszły w skład 59 i 64 dywizjonu myśliwskiego na Półwyspie Malajskim. Podczas bombardowań Hongkongu i Birmy wchodziły w skład osłony bombowców Mitsubishi Ki-21 (Bombowiec Armii Typ 97).

Ponieważ istnienie Ki-43 było okryte tajemnicą, pierwsze spotkania z myśliwcami Curtiss P-40 należącymi do amerykańskich ochotników i Brewster Buffalo z 67 dywizjonu RAF-u były dla aliantów kompletnym zaskoczeniem. Parametry japońskiego myśliwca były znacząco lepsze niż jakiejkolwiek maszyny alianckiej w pierwszym roku wojny na Pacyfiku. Pomimo tego, że Hayabusa stała się postrachem alianckich myśliwców, maszyna ta była praktycznie nieznana w Japonii, w przeciwieństwie do współczesnego mu myśliwca cesarskiej marynarki wojennej, Mitsubishi Zero. Dlatego też w kwietniu 1943 dowództwo armii postanowiło ujawnić istnienie Ki-43.

W porównaniu z Mitsubishi A6M2 Reisen (Zero), Ki-43 był trochę mniej zwrotny, miał mniejszą prędkość wznoszenia i słabsze uzbrojenie strzeleckie. Nie posiadał również opancerzenia kabiny pilota i zbiorników paliwa.

W nomenklaturze kodowej aliantów Ki-43 otrzymał kryptonim Oscar. W tym samym czasie na frontach Azji południowo-wschodniej (Chiny, Birma i Indie) ten sam samolot oznaczano jako Jim, ponieważ sądzono, że jest to wersja samolotu Ki-27 z wciąganym podwoziem. Po wyjaśnieniu tej pomyłki ujednolicono kryptonim do Oscar.

Po zastąpieniu Ki-43-I przez nowocześniejsze i lepiej uzbrojone wersje, myśliwiec ten był używany do zaawansowanego szkolenia pilotów. Część maszyn trafiła także do sprzymierzonych z Japonią Królewskich Sił Powietrznych Tajlandii, gdzie wykorzystywano je do 1949 roku.

[edytuj] Ki-43-II

W lutym 1942 pięć samolotów w wersji Ki-43-I zostało wyposażonych w nowy 1150-konny silnik Nakajima Ha-115 Typ 1 (wersja rozwojowa wcześniejszego Ha-25) z dwustopniową sprężarką i napędzający trójłopatowe metalowe śmigło. Wlot powietrza do sprężarki przeniesiono z dolnej na górną część osłony silnika. Wloty powietrza do gaźników pozostały w jego dolnej części. Zmniejszono rozpiętość skrzydeł o 0,6 m i ich powierzchnię o 0,6 m² w celu zwiększenia prędkości na małych i średnich wysokościach. Kabina pilota wraz z osłoną została podniesiona, dodano też nowy celownik. Węzły podwieszeń zostały wzmocnione, aby umożliwić przenoszenie 250-kilogramowych bomb. W odpowiedzi na zarzuty pilotów, że Ki-43 jest bardzo wrażliwy na uszkodzenia w warunkach bojowych, dodano również prowizoryczne opancerzenie kabiny pilota oraz samouszczelniające się zbiorniki paliwa w skrzydłach.

Ulepszony myśliwiec wszedł do produkcji jako Myśliwiec Armii Typ 1 Model 2A (Ki-43-IIa).

Już od początku produkcji samolotu w wersji Ki-43-IIa wprowadzano zmiany, więc główną wersją produkcyjną był Ki-43-IIb tylko nieznacznie różniący się od wersji IIa. Między innym przesunięto chłodnicę oleju oraz węzły podwieszeń bomb w taki sposób, aby podczas bombardowania ze w stromym locie nurkowym uchronić bomby przed uderzeniem w śmigło.

Myśliwiec Ki-43-II był produkowany licencyjnie w fabrykach Tachikawa Dai-Ichi Rikugun Kokusho (zaniechano produkcji ze względu na brak doświadczenia po wyprodukowaniu 49 sztuk wersji IIa) i Tachikawa Hikoki K.K. (do końca wojny wyprodukowano łącznie 2629 sztuk wersji II i III). W macierzystej fabryce Nakajima powstało 2500 sztuk samolotu w wersji II.

[edytuj] Ki-43-III

Ki-43-IIIa był ostatnim wariantem myśliwca. W maju 1944 rozpoczęto budowę 10 prototypów. Płatowiec był identyczny jak w Ki-43-KAI, ale zastosowano nowy silnik Nakajima Ha-115-II Sakae, osiągający moc 1230 KM na wysokości 3000 m. Produkcja seryjna rozpoczęła się w grudniu 1944 roku, głównie w fabrykach Tachikawa Hikoki K.K.

Ki-43-IIIa używano do obrony Tokio oraz innych dużych miast japońskich, a także do ataków samobójczych w końcowej fazie wojny na Pacyfiku.

[edytuj] Dane lotno-techniczne

Wersja	Ki-43-Ia	Ki-43-IIb	Ki-43-IIIa
Długość	8,832 m	8,920 m	8,920 m
Wysokość	3,270 m	3,085 m	3,273 m
Rozpiętość	11,437 m	10,837 m	10,837 m
Powierzchnia	22,0 m²	21,4 m²	21,4 m²
Silnik	Nakajima Ha-25 (950 KM)	Nakajima Ha-115 (1150 KM)	Nakajima Ha-115-II (1190 KM)
Masa własna	1580 kg	1975 kg	2040 kg
Masa maksymalna	2243 kg	2620 kg	3060 kg
Prędkość maksymalna	495 km/h na pułapie 4000 m	548 km/h na pułapie 6000 m	555 km/h na pułapie 6100 m
Prędkość przelotowa	320 km/h na pułapie 4000 m	345 km/h na pułapie 4000 m	??
Zasięg	860 km 1200 z dodatkowymi zbiornikami	1760 km 3200 z dodatkowymi zbiornikami	2120 km 3200 z dodatkowymi zbiornikami
Pułap	11 790 m	11 200 m	11 400 m
Uzbrojenie	- 2 km kal. 7,7 mm Typ 89; - 2 zbiorniki paliwa po 200 litrów	- 2 km kal. 12,7 mm Typ 1; - 2 bomby po 30 kg lub - 2 zbiorniki paliwa po 200 litrów	- 2 km kal. 12,7 mm Typ 1; - 2 bomby po 250 kg lub - 2 zbiorniki paliwa po 200 litrów

[edytuj] Bibliografia

• Zalewski, Krzysztof. Samolot myśliwski Ki-43 Hayabusa. Nowa Technika Wojskowa. 1992, Nr. 4(10), s. 23-27. ISSN 1230-1655.