Oś Saska
Z Wikipedii
Oś Saska - barokowe założenie urbanistyczne XVIII-wiecznej Warszawy, związane z budową rezydencji królewskiej dla Augusta II Sasa - Pałacu Saskiego. Z powodów finansowych (i politycznych) wiele zaprojektowanych elementów, które miały dopełniać oś, nie zostało w ogóle wybudowanych.
Spis treści |
[edytuj] Opis
Koncepcja i realizacja Osi Saskiej była autorstwa drezdeńskich architektów - Matthäusa Pöppelmanna, J. Naumanna, Z. Longuelune, D.J. Jucha, J.Z. Deyba. Oś ciągnie się od Krakowskiego Przedmieścia do Placu Za Żelazną Bramą, przez Ogród Saski, a jej długość wynosi ok. 1650 metrów, przebiega wzdłuż linii łączącej dwa istotne miejsca związane z państwowością Polską - kościół św. Wawrzyńca w ówczesnej wsi Wola (dawne pole elekcyjne) i wieś Kamion (miejsce pierwszej wolnej elekcji w 1573 r.). Centralnym punktem tego założenia urbanistycznego był Pałac Saski wraz z ogrodem, a także plac Żelaznej Bramy oraz koszary Mirowskie. Między Krakowskim Przedmieściem a pałacem Saskim powstał ogromny dziedziniec, który od strony północnej, wschodniej i południowej otoczono murem z bramami wjazdowymi z każdej strony. Od strony zachodniej urządzono bramę wjazdową z wielkimi żelaznymi wrotami, tak masywnie i kunsztownie wykonanymi iż zmieniono nazwę placu Wielopole, znajdującą się przed bramą, na plac Żelaznej Bramy.
[edytuj] Realizacja
Prace nad Osią Saską trwały niemal 40 lat - kształtowanie założenia architektonicznego Osi Saskiej trwało początkowo od 1713 r. do początków lat 20. XVIII wieku, w drugim etapie od 1773 r. do śmierci Augusta II i ostatecznie zostało ukończone przez Augusta III w latach 30. i 40. XVIII wieku.
Obszar przeznaczony pod realizację założeń Osi Saskiej wypełniony był przed 1713 r. chaotycznie rozmieszczonymi budowlami o niewielkiej wartości architektonicznej, z których większość wyburzono uzyskując teren przypominający w zarysach pięcioboczny wachlarz. Centrum Osi Saskiej przechodziło przez zaprojektowany wcześniej przez Tylmana z Gameren pałac i tzw. oś morsztynowską, którą wykorzystano przy projektowaniu nowego założenia krajobrazowego. Po wyburzeniu terenu uzyskano 17-hektarowy teren, w którym urządzono park, ze zbiegającymi się w jego centrum 5 głównymi arteriami, gdzie w 1724 r. postawiono pawilon nazwany Wielkim Salonem. W 1727 r. środkowa część ogrodu została udostępniona ludności Warszawy, a w rok później została także wzbogacona o liczne posągi antycznych postaci.
