Obóz jeniecki w Görlitz (1914-1919)
Z Wikipedii
Obóz jeniecki z I wojny światowej w Görlitz. W pierwszej fazie wojny w obozie, który składał się głównie z namiotów i ziemianek[1] przebywało ok. 15 000 jeńców rosyjskich[2] oraz kilkudziesięciu Brytyjczyków i Francuzów. W 1915 roku obóz gruntownie zmodernizowano: wybudowano baraki, doprowadzono wodę oraz elektryczność. Od września 1916 roku do końca wojny[3] obóz przeznaczono na "gościnę" dla greckiego IV Korpusu Armijnego. Dlatego później nazywano go nie obozem jenieckim lecz greckim (niem. Griechenlager).
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Obóz znajdował się w prawobrzeżnej części miasta (dzisiaj Zgorzelec). Składał się z czterech podobozów a każdy z umieszczonych tam podwójnych baraków mógł przyjąć około 500 osób. W późniejszym czasie wybudowano Oddział V, VI i VII, które zawierały odpowiednio 20, 21 i 20 mniejszych baraków obliczonych na 100 do 125 więźniów każdy[1]. Obóz Zajmował powierzchnię ok. 25 ha.
[edytuj] Warunki bytowe
Podczas pobytu jeńców rosyjskich warunki w obozie były trudne.
| „ | Kto przed rokiem, kiedy to jeszcze zbliżanie się do obozu nie było tak surowo zakazane jak dzisiaj, z ciekawością spoglądał przez druty i widział Rosjan w brudnych mundurach skulonych w ziemiankach albo po dwóch lub trzech wyłapujących sobie nawzajem wszy nieźle by się zdziwił gdyby zajrzał tam dzisiaj. (...) Na pewno jako arystokracja obozowa czują się tu Anglicy, ponieważ każdy z nich dostaje w paczkach z kraju więcej niż wszyscy jeńcy rosyjscy razem wzięci. Aczkolwiek jest ich tylko trzydziestu. | ” |
| — Fragment opisu z lokalnej prasy z września 1915 r.[1] | ||
Po zakwaterowaniu Greków warunki bytowe jeńców zmieniły się diametralnie. Liczba więźniów spadła z 15 000 do nieco ponad 6 000 (Oficerowie greccy mieszkali poza obozem w wynajętych mieszkaniach lub hotelach). Obóz dysponował własną komendanturą a cały kompleks posiadał między innymi[4]:
- dużą kuchnie z 42 kotłami, z własną masarnią i magazynami
- dwa duże oddziały dezynfekcyjne (do kąpieli, odwszawiania i dezynfekcji)
- dobrze wyposażoną pralnie
- jeden z małych baraków przerobiony został na cerkiew by umożliwić odprawianie mszy przez duchownych grekokatolickich (wyznawcy innych wyznań i religii mogli korzystać z kościołów w Görlitz)
- areszt przerobiony z jednego z małych baraków przez okratowanie okien drutem kolczastym
- specjalną kantynę z produktami reglamentowanymi i niereglamentowanymi po minimalnych cenach
- obozową straż pożarną przeszkoloną przez miejską straż pożarną z Görlitz
- latryny zlokalizowane poza barakami w miejscach dobrze dostępnych.
W obozie wydawana była codzienna gazeta w języku greckim.
[edytuj] Przyczyny internowania IV korpusu
Grecja od początku wojny starała się zachować neutralność. Nie było to zadaniem łatwym zwłaszcza po przystąpieniu Turcji i Bułgarii do bloku państw centralnych oraz po "użyczeniu" przez Grecję jej terytorium państwom Ententy do działań wypadowych na Turcję[5] czy Bułgarię[6]. Bułgaria chcąc uchronić się przed atakami aliantów z terytorium wciąż neutralnego państwa wiosną 1916 roku zajęła strategiczne punkty wewnątrz Grecji[7]. W sierpniu Bułgarskie wojska wkroczyły do Macedonii, gdzie stacjonował IV korpus, i pod pretekstem zajęcia strategicznych celów rozpoczęły natarcie na forty w Seres, Dramie i Kawali. Umocnienia i uzbrojenie[8] macedońskich fortyfikacji nie pozwalało na skuteczną obronę zwłaszcza, że alianci stacjonujący w Salonikach odcięli łączność i dostawy żywności dla tam znajdującej się armii greckiej by wymusić na oddziałach wiernych królowi przejście na stronę premiera Wenizelosa sprzyjającemu państwom Ententy. Po próbach kontaktu z dowództwem w Atenach dowodzący IV korpusem generał Chatzopoulos zdecydował się na przewiezienie kompletnego wraz z uzbrojeniem korpusu do Niemiec jako "gości Rzeszy Niemieckiej". Dziesięcioma pociągami przetransportowano ok. 6 500 żołnierzy wraz z 93 żonami oficerów i pięciorgiem dzieci do Görlitz.
[edytuj] Komisja Fonograficzna
Jednym z celów Królewsko-Pruskiej Komisji Fonograficznej pod kierownictwem Wilhelma Doegena było uwiecznienie na płytach dźwięków, śpiewów i dialektów z rożnych krajów. By nie transportować delikatnego i cennego sprzętu po całym świecie postanowiono do tego celu wykorzystać obozy jenieckie, w których znajdowali się żołnierze praktycznie za wszystkich kontynentów. By uwiecznić język grecki Komisja Fonograficzna przybyła do Görlitz. Między 12 a 17 czerwca 1917 roku nagrano 70 płyt szelakowych i 70 walców woskowych z Grecką muzyką i sztuką oratorską. Nagranie oznaczone numerem PK1004 jest prawdopodobnie pierwszym w świecie nagraniem tradycyjnego greckiego instrumentu buzuki[9]
[edytuj] Likwidacja obozu
W styczniu 1919 roku rozpoczęto rozmowy o likwidacji obozu. Były ogromne trudności ze zorganizowaniem transportu, który prawie w całości zaangażowany został do ewakuacji wojsk Niemieckich dlatego wielu Greków na własną rękę organizowało sobie powrót. Jednak powracający do kraju Grecy nie zostali przyjęci z otwartymi ramionami, wielu oficerów postawiono pod sąd wojskowy, wielu skazano na śmierć za zdradę ojczyzny innych zesłano na Kretę by niebawem ich zwolnić tylko po to by wysłać na pierwszą linie frontu wojny z Turcją[10].
[edytuj] Po wojnie
Po wojnie ponad 200 Greków pozostało w Görlitz i osiedliło się w mieście na stałe.
W roku 2006 Konstantinos Toubekis nakręcił film o nagraniach dokonanych przez Komisję Fonograficzną na terenie obozu pt. Görlitz, die Griechen und die geheime Kommission (Görlitz, Grecy i tajna komisja).
[edytuj] Zobacz też
- Stalag VIII A obóz jeniecki w Görlitz z II wojny światowej.
- Joseph Anton Schneiderfranken znany jako Bô Yin Râ służył w obozie jako tłumacz języka greckiego[11].
[edytuj] Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 dodatek do numeru 220 Neuen Görlitzer Zeitung – 19 września 1915
- ↑ Prof. Dr Johannes Irmscher Die Internierung...
- ↑ właściwie do stycznia 1919
- ↑ opracowanie uczniów z gimnazjum Augustum w Görlitz (rok szkolny 2002/2003)
- ↑ przekazanie wysp Imbros i Lemnos do dyspozycji wojsk Ententy podczas kampanii o Dardanele [Zygmunt Stefan Zalewski - Dardanele i Gallipoli; Wyd. uniwersytetu warmińsko-mazurskiego; ISBN 83-7299-104-9, 2001]
- ↑ zgoda na tzw. front salonicki by wspomóc zaatakowaną przez Bułgarię Serbię [Price. The Story of ...]
- ↑ zajęcie fortu Rupel w maju 1916 roku [The American Journal of International Law]
- ↑ Macedonia została przyłączona do Grecji dopiero w roku 1913 i nie zdążono wyposażyć fortów w odpowiednie uzbrojenie [Форуми Бойна Слава[1]]
- ↑ Archiwum dźwiękowe Uniwersytetu Humboldta w Berlinie
- ↑ Neue Görlitzer Anzeiger nr 228 z 29 września 1926
- ↑ Dr Otto G. Lienert Weltwanderung Kober Verlag AG Bern; ISBN 3-85767-103-3, 1994
[edytuj] Źródła i Literatura
- Prof. Dr Johannes Irmscher Die Internierung des IV. grechischen Armeekorps in Görlitz 1916-1918, Poznań 1955
- Archiwum miejskie w Görlitz
- Richard Clogg Historia Grecji Nowozytnej KiW; ISBN 83-05-13465-2, 2006,
- G. Ward Price. The Story of the Salonica Army. New York, 1918.
