Obozy hitlerowskie w Szebniach
Z Wikipedii
Frontstalag i Zwangsarbeitslager w Szebniach – obóz jeńców radzieckich (od 8 października 1941 roku do wiosny 1942) oraz obóz pracy przymusowej w Szebniach (od 11 marca 1943 roku do 8 września 1944 roku).
Spis treści |
[edytuj] Frontstalag
Podwaliny pod obóz dał punkt etapowy dla wojsk hitlerowskich zbudowany na przełomie 1939 i 1940 roku, który składał się z 8 baraków. W połowie września 1941 roku wojsko opuściło obóz, a już 8 października tego roku przybył pierwszy transport ok. 2 tys. ludzi z terenów Związku Radzieckiego przywiezionych koleją do stacji Moderówka (obecnie Szebnie) – wtedy powstał Frontstalag. W listopadzie przybyło jeszcze 3 transporty i liczba uwięzionych wynosiła od 5 do 7 tys. Więźniowie przebywali w bardzo trudnych warunkach – tylko część z nich mieszkała w barakach, dlatego śmiertelność była duża (w listopadzie 1941 roku: 8-10 osób dziennie). Po wybuchu epidemii tyfusu 12 grudnia 1941 roku liczba zgonów wynosiła nawet 200 osób dziennie. Zmarłych wywożono do zagłębienia terenu na tzw. Bierowskich Dołach. Obóz zlikwidowano wiosną 1942 roku. Pozostałych przy życiu około 200 ludzi przewieziono do obozu w Rymanowie.
[edytuj] Zwangsarbeitslager
Obóz pracy przymusowej (Zwangsarbeitslager) rozpoczął działalność 11 marca 1943 roku, kiedy przywieziono pierwszy transport rzemieślników żydowskich z getta w Tarnowie. Kolejne transporty przyjeżdżały z likwidowanych gett w Bochni, Jaśle, Tarnowie, Rzeszowie i Przemyślu, z małych obozów z Frysztaka i Dukli, a także z obozów w Płaszowie i Pustkowie. Jednocześnie obóz pełnił funkcję zastępczego więzienia policyjnego (Polizeiersatzgefängnis) dla placówki gestapo w Jaśle.
Na początku sierpnia 1943 roku w obozie przebywało 1040 więźniów (w tym 570 Żydów). Więźniowie nosili ubrania cywilne oznaczone farbą oraz naszyty numer na kawałku białego materiału. W tym czasie ukończył się etap budowy obozu. Obóz o wymiarach 557 na 178 metrów był ogrodzony drutem kolczastym, posiadał 4 wieże strażnicze, 32 baraki rozdzielone w 4 pola obozowe oraz miejsce egzekucji. Wykonywano tam karę chłosty na „koziołku” i karę „słupka”. Zabitych grzebano na miejscowym cmentarzu. Organizowane również były masowe egzekucje na terenie lasu w Dobrucowej (ok. 1,7 km od obozu) – 21 września i 6 listopada 1943, w których zginęło przez rozstrzelanie około 1600 osób. Zwłoki były palone na ruszcie z szyn kolejowych, a miejsce zbrodni starannie zamaskowano kładąc świeżą darń i sadząc krzewy oraz drzewka. Akcją kierował SS-Oberschar-fuhrer Józef Grzimek. 4 listopada wysłano do Auschwitz transport 4237 Żydów. Do obozu dotarł on dzień później. Po selekcji skierowano do obozu jako więźniów 952 mężczyzn, oznaczając ich numerami 16087-161830 oraz 396 kobiet, oznaczając je numerami 66702-67097. Pozostałe 2889 osób zabito w komorach gazowych. Pozostałych około 1200 więźniów obozu w Szebniach odesłano 2 lutego 1944 roku do obozu w Płaszowie.
Więźniowie pracowali głównie w warsztatach na terenie obozu i żwirowisku nad Jasiołką. Obóz posiadał filie w warsztatach lotniczych w Krośnie (od 25 sierpnia 1943 do 27 stycznia 1944 roku), na terenie byłego obozu jeńców radzieckich w Rymanowie (wrzesień-listopad 1943), w kamieniołomie „Cieszyna” koło Frysztaka (październik 1943 – styczeń 1944).
Ponownie obóz został wykorzystany końcem marca 1944 roku, kiedy przywieziono jeńców radzieckich. Obóz ewakuowano do Grybowa w połowie lipca 1944 roku. W obozie pozostało około 300 jeńców rannych i kalekich. Wyzwolenie obozu nastąpiło 8 września 1944 roku.
Zabudowania obozu zostały rozebrane przez miejscową ludność w styczniu i lutym 1945 roku.
[edytuj] Upamiętnienie
Na miejscu obozów znajduje się szkoła wybudowana w 1964 roku, a przed budynkiem w miejscu głównej drogi obozowej znajduje się pamiątkowy głaz. Pomniki zostały wybudowane na miejscu straceń w Dobrucowej i na cmentarzu w Szebniach. Na Bierowskich Dołach urządzono cmentarz. Ofiarom obozu jenieckiego poświęciła swój wiersz „Obóz głodowy pod Jasłem” Wisława Szymborska.
