Przekwitanie
Z Wikipedii
Przekwitanie (menopauza , klimakterium; gr. meno (miesiąc) i pausis (przerwa, zatrzymanie)) – etap przejściowy w życiu kobiety, pomiędzy wiekiem prokreacyjnym a początkiem starzenia się.
Spis treści |
Menopauza jest to ostatnia miesiączka, po której następuje co najmniej 6-miesięczna przerwa. Słowo menopauza dosłownie oznacza trwałe fizjologiczne lub naturalne zatrzymanie cyklu miesiączkowego. Inaczej mówiąc, menopauza oznacza naturalne i trwałe ustanie kobiecego cyklu rozrodczego, co zazwyczaj objawia się ustaniem miesiączki inaczej zwanej menstruacją.
Słowo menopauza zazwyczaj odnosi się do gatunku ludzkiego i ma miejsce mniej więcej w połowie życia kobiety, sygnalizując koniec płodnego etapu życia i wprowadzenie w kolejną, tradycyjnie poważniejszą część życia kobiety. Menopauza może być lepiej rozumiana jako proces odwrotny do menarche (pierwszego cyklu menstruacyjnego).
Menopauza u kobiet nie może być definiowana jedynie jako trwałe „ustanie miesiączkowania”, ponieważ to, co dzieje się z macicą jest w tym procesie sprawą drugorzędną . Macica może zostać usunięta chirurgicznie (histerektomia) u młodej kobiety i mimo, że miesiączki na trwałe ustaną a kobieta będzie formalnie niepłodna. Dopóki jajniki (lub jajnik) funkcjonują, dopóty kobieta nie będzie w fazie menopauzy. Dzieje się tak ponieważ owulacja i kolejno uwalniane hormony reprodukcyjne, które są nieodłączną częścią cyklu rozrodczego będą następowały dopóki nie nadejdzie normalny czas menopauzy. Menopauza jest wywoływana przez spłaszczenie i ustanie czynności (lub chirurgiczne usunięcie) jajników, które są częścią układu hormonalnego produkującego hormony, dzięki którym zachowania seksualne i rozmnażanie są możliwe.
Proces ustawania czynności jajników jest zjawiskiem, które dotyczy całej gamy żeńskich narządów związanych z rozmnażaniem, od mózgu do skóry. To główne wydarzenie psychologiczne ma wpływ na prawie każdy aspekt życia kobiety.
[edytuj] Opis
Menopauza rozpoczyna się kiedy jajniki nie są w stanie co miesiąc wyprodukować jajeczka, czy też komórki jajowej. Menopauza zaburza naturalny cykl hormonalny i stopniowo prowadzi do chaotycznego i długotrwałego ustania czynności całego układu rozrodczego, ponieważ proces produkowania i dojrzewania jaja jest odpowiedzialny również za wytwarzanie kilku kluczowych hormonów biorących udział w cyklu miesięcznym, Przerwa w schemacie cyklu menstruacyjnego, nie tylko zmniejsza poziom większości hormonów reprodukcyjnych, ale również zakłóca współdziałanie tych hormonów, co prowadzi do skrajnych i nieprzewidywalnych wahań poziomu hormonów we krwi. Wahania te mogą powodować u kobiet wiele rozmaitych symptomów, takich jak uderzenia gorąca, itp. Po kilkunastu latach nieregularnego funkcjonowania, jajniki prawie całkowicie przestają produkować hormony takie jak: estrogeny, progesteron i testosteron, a system rozrodczy przestaje funkcjonować.
Jest związana z ustawaniem czynności gonad. Następuje przeciętnie w wieku 45-55 lat i trwa 1-2 lata. Ustanie miesiączkowania jest poprzedzone okresem, gdy staje się ono nieregularne. Zmiany obejmują przede wszystkim ustanie jajnikowej syntezy estrogenów oraz progesteronu. Brak anabolicznych efektów estrogenów prowadzi przede wszystkim do zrzeszotnienia kości (osteoporozy). Dla okresu menopauzy typowe są głębokie zaburzenia regulacji układu autonomicznego, również zmiany w sferze emocjonalnej i zmiany zachowania.
[edytuj] Wiek rozpoczęcia menopauzy
Średni wiek rozpoczęcia menopauzy to 51 lat, a ostatnia miesiączka u kobiety występuje zwykle gdzieś pomiędzy 45 a 55 rokiem życia. Późną menopauzą określa się czas pomiędzy 55 a 60 rokiem życia kobiety, kiedy pojawia się ostatnia miesiączka. Jeżeli ostatnia miesiączka występuje między 40 a 45 rokiem życia, wtedy jest to „wczesna menopauza”.
Niektóre kobiety wstępują w menopauzę w wieku młodszym niż przewidywany, zwłaszcza, jeżeli chorowały na raka czy też inną poważną chorobę lub przeszły chemioterapię. Taki przypadek określa się jako „menopauzę wywołaną farmakologicznie”
Przedwczesna menopauza (lub przedwczesny zanik funkcji jajników) to taka, w której ostatnia miesiączka pojawia się przed 40 rokiem życia. Dotyczy ona 1% kobiet i nie jest postrzegana jako menopauza naturalna. Niektóre z powodów tak wczesnej menopauzy to zaburzenia układu immunologicznego, choroba tarczycy lub cukrzyca, jednak często menopauza ta jest idiopatyczna i jej powody są nieznane.
Przedwczesna menopauza jest diagnozowana lub potwierdzana wynikami badań poziomu hormonów FSH i LH. Poziom tych hormonów jest wyższy, jeżeli menopauza już nastąpiła. Wskaźnik występowania przedwczesnej menopauzy odnotowano jako znacząco wyższy u jednojajowych oraz identycznych bliźniąt. Około 5% bliźniaczek wstępuje w menopauzę przed 40 rokiem życia. Powody tego nie są do końca jasne. Przeszczepy tkanki jajnikowej u bliźniaczek identycznych pozwalają przywrócić płodność.
Menopauza u innych gatunków
W przeciwieństwie do ludzi, inne ssaki rzadko przechodzą menopauzę. Występuje ona jednak u kilku innych gatunków ssaków przechodzących cykle menstruacyjne, takich jak makaki oraz u niektórych gatunków waleni i delfinów.
Możliwe znaczenie menopauzy dla ewolucji człowieka
Według hipotezy Babki menopauza występuje u gatunku ludzkiego ponieważ niepłodność u kobiet w późnym wieku niesie za sobą korzyści dla ewolucji, ponieważ starsze kobiety mogą poświęcić swój czas na opiekę nad swoimi dziećmi oraz wnukami.
[edytuj] Terminologia, definicje i komentarze
Menopauza
W naukowym rozumieniu, menopauza jest to data – dzień następujący po ostatniej miesiączce w życiu kobiety. Potocznie jednak menopauzą nie określa się jednego dnia, ale kilkuletni okres trwania menopauzy. Czas ten określa się mianem „zmiany w życiu” lub klimakterium, obecnie znane pod nazwą „perimenopauza” (w dosłownym znaczeniu „około-menopauza”)
Perimenopauza
Perimenopauza to cały okres trwania menopauzy, zarówno kilka lat przed i po ostatniej miesiączce w życiu kobiety. Wtedy to większość kobiet zauważa u siebie niektóre symptomy zmian hormonalnych, takich jak: uderzenia gorąca, zmiany nastrojów, bezsenność, zmęczenie.
W czasie perimenopauzy produkcja hormonów reprodukcyjnych, takich jak estrogen i progesteron spada i staje się mniej regularna, co oznacza nieprzewidywalne zmiany poziomu tych hormonów. W tym okresie zanika płodność.
Symptomy perimenopauzy mogą pojawić się już około 35 roku życia, chociaż większość kobiet zaczyna być ich świadoma dopiero 10 lat później. Perimenopauza może trwać kilka lat (dziesięć lub nawet dłużej). Może ona przypominać okres dojrzewania, który poprzedza menarche (pierwszy cykl menstruacyjny). W rzeczywistości menopauzę można porównać do „pokwitania w odwrocie”, a psychologiczne zmiany następujące w tym czasie mogą być porównane do tych występujących w wieku dojrzewania. Właściwie nie można określić dokładnego czasu trwania perimenopauzy u kobiety, ani przed, ani podczas tego procesu.
Nie każda kobieta odczuwa symptomy menopauzy. Około 1/3 wszystkich kobiet nie odczuwa innych objawów niż nasilenie, a potem zatrzymanie miesiączki. Kolejna z trzech grup kobiet odczuwa symptomy umiarkowane. Pozostała część kobiet natomiast odczuwa bardzo silne symptomy o przedłużonym czasie trwania. Tendencja do nasilonych objawów perimenopauzy bywa niekiedy dziedziczna.
Ostatnie badania wykazują, że suplementacja melatoniny u kobiet w okresie perimenopuzy wpływa korzystnie na funkcjonowanie tarczycy oraz podwyższa poziom gonadotropiny. Pomaga również w przywracaniu płodności, menstruacji, oraz zapobiega depresji związanej z menopauzą.
Premenopauza
Premenopauzą określa się lata poprzedzające ostatnią miesiączkę w życiu kobiety, czyli okres spadku ilości hormonów reprodukcyjnych oraz nieregularność w ich wydzielaniu. Wtedy również pojawiają się pierwsze objawy wygasania czynności hormonalnych.
Postmenopauza
Postmenopauza jest okresem rozpoczynającym się po ostatniej miesiączce w życiu kobiety, a dokładniej jest to czas kiedy jajniki ostatecznie przestają wytwarzać jajeczka.
Kobieta, która osiągnęła stadium pomenopauzalny posiada macicę, a od dwunastu miesięcy nie wystąpiło krwawienie ani plamienie. Wtedy określa się, iż jest ona w pierwszym roku postmenopauzy. Powodem, dla którego tak późno diagnozuje się, iż kobieta wstąpiła w okres pomenopauzalny jest charakterystyczna dla tego okresu życia, nieregularność występowania miesiączki. Dlatego też potrzebny jest dość długi okres aby móc stwierdzić, że cykl w rzeczywistości ustał.
Natomiast u kobiet, które nie mają macicy, a u których miesiączka nie występuje, rozpoczęcie okresu pomenopauzalnego można stwierdzić za pomocą badania krwi. Umożliwia ono wykrycie wysokiego poziomu hormonu folikulotropowego w organizmie, będącego charakterystycznym symptomem u kobiet w okresie pomenopauzalnym.
Spadek oraz wahania poziomu kobiecych hormonów reprodukcyjnych jest procesem raczej długotrwałym, dlatego też wygasanie czynności hormonalnych, których doświadcza kobieta nie zachodzi w trybie natychmiastowym. Wręcz przeciwnie, proces ten trwa przez pewien czas, nawet do kilku lat.
[edytuj] Przyczyny menopauzy
Menopauzę określamy jako naturalną bądź fizjologiczną wtedy, gdy nastaje w wyniku zwyczajnego procesu starzenia się kobiety, wskutek czego następuje końcowa atrezja prawie wszystkich komórek jajowych w jajnikach, co z kolei powoduje wzrost hormonu FSH oraz LH. Poziom tych hormonów rośnie z uwagi na zmniejszoną liczbę komórek jajowych odpowiedzialnych za FSH i LH oraz produkcję estrogenu. Taki spadek produkcji estrogenu prowadzi do objawów pojawiających się w okresie przekwitania, takich jak uderzenia gorąca, bezsenność oraz huśtawki nastroju, jak również objawów pomenopauzalnych, osteoporozę oraz atrofię pochwową.
Jednakże, menopauza może być wywołana operacyjnie poprzez obustronne wycięcie przydatków macicy (wycięcie obu jajników z jajowodami), które często, choć nie zawsze, wykonuje się razem z histerektomią. Ustanie miesiączki spowodowane usunięciem jajników określa się „menopauzą pooperacyjną”. Zazwyczaj nagły oraz całkowity spadek poziomu hormonu reprodukcyjnego wywołuje objawy, które towarzyszą wygasaniu czynności hormonalnej, na przykład uderzenia gorąca, etc.
Jak już wspomniano powyżej, samo usunięcie macicy, czyli histerektomia, nie wywołuje menopauzy, chociaż zdarza się czasami, iż operacja miednicy może doprowadzić do przedwczesnej menopauzy, być może z powodu upośledzonego dopływu krwi do jajników. Nawet jeśli macica pozostała nietknięta, to jednak usunięcie jajników powoduje natychmiastową „menopauzę pooperacyjną”.
Udowodniono, iż osoby palące papierosy wkraczają w okres menopauzy rok wcześniej aniżeli powinny. Ponadto kobiety, które poddały się wycięciu macicy oraz konserwacji jajników przechodzą przez menopauzę 3,7 lat wcześniej niż przeciętna kobieta. Jednak, przedwczesna menopauza (przed 40 rokiem życia) jest na ogół samoistna.
[edytuj] Symptomy pomenopauzalne, przejściowy czas menopauzy
Podczas gdy ciało przystosowuje się do zmiany poziomu hormonów, pojawiają się symptomy naczynioruchowe, takie jak uderzenia gorąca i palpitacje; symptomy psychiczne takie jak depresja, niepokój, drażliwość, huśtawki nastroju i zaburzenia koncentracji oraz symptomy ze strony narządów płciowych, takie jak suchość pochwy i nagłe potrzeby oddawania moczu. Razem z tymi objawami kobieta może mieć również nieregularne miesiączki.
Pomenopauzowe symptomy spowodowane są ogólnym osłabieniem, jak również dramatycznymi, ale nieregularnymi wahaniami w poziomie estrogenów, progesteronu i testosteronu. Niektóre z tych symptomów, takie jak mrowienie, mogą być utożsamiane z procedurą odstawienia hormonów.
[edytuj] Objawy przekwitania
- ze strony narządów płciowych
- suchość pochwy
- dyspareunia
- zanikowe zapalenia pochwy
- nawracające zapalenia dróg moczowych
- zaburzenia statyki narządów płciowych i nietrzymanie moczu
- świąd
- krwawienie
- wodnista wydzielina
- ze strony tkanki łącznej
- zmniejszona aktywność gruczołów łojowych i potowych
- bolesność stawów, kości
- osteoporoza – utrata masy kostnej
- bóle krzyża
- ze strony skóry, tkanki miękkiej
- zanik gruczołu piersiowego
- cienkość skóry
- zmniejszenie elastyczności
- uczucie mrowienia
- seksualne
- problemy w osiągnięciu orgazmu
- dyspareunia
Badania cohort study dowiodły, że menopauza była utożsamiana z uderzeniami gorąca, bólem stawów i mięśni, oraz nastrojem depresyjnym. Menopauza nie była utożsamiana z zaburzeniami snu, zmniejszonym libido i suchością pochwy.
[edytuj] Leczenie
Chociaż pomenopauza jest naturalnym etapem życia, to kiedy jej objawy są dokuczliwe, mogą być zmniejszane poprzez leczenie. Terapia Hormonalna przynosi największą ulgę, jednak pewne jej formy stwarzają niewielkie ryzyko utraty zdrowia; głównie u kobiet, które TH rozpoczęły po menopauzie. Niektóre lekarstwa są w stanie ograniczyć uderzenia gorąca. Kobieta i lekarz prowadzący powinni dokładnie zbadać objawy przed określeniem czy korzyści TH lub innych terapii przewyższą ryzyko. Dopóki nie dowiemy się na ten temat więcej, kobiety, które wybrały Hormonalną terapię zastępczą (HTZ) zazwyczaj nakłania się do stosowania najmniejszej skutecznej dawki HTZ w możliwie najkrótszym czasie oraz do zbadania czy pewne formy mogą stanowić mniejsze niebezpieczeństwo skrzepów lub raka niż inne.
[edytuj] Farmakologia
[edytuj] Hormonalna terapia zastępcza
Oprócz łagodzenia objawów uderzeń gorąca, Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest skuteczną metodą leczenia osteoporozy. W HTZ estrogen, progesteron i inne hormony dostarczane są w celu wyrównania ich poziomu w organizmie, który nie jest już w stanie sam ich produkować. Jest wiele rodzajów terapii i różne skutki uboczne.
[edytuj] Skoniugowane estrogeny końskie
Skoniugowane estrogeny końskie zawierają, cząsteczki estrogenów należących do grupy hydrofili (np. siarczan), produkowanych u zwierząt z rodziny koniowatych (Equidae).
[edytuj] Inne formy terapii hormonalnej
Ze względu na kontrowersje spowodowane terapią hormonalną bazującą na Premarinie, wielu lekarzy zmienia formę terapii na bazującą na produktach hormonalnych identycznych z naturalnymi, np. Estrace. Zawiera on estradiol (podstawowy, żeński hormon płciowy, który jest najsilniejszym z estrogenów), który powoduje mniej skutków ubocznych niż skoniugowane estrogeny końskie.
Jednakże wszystkie Hormonalne Terapie Zastępcze zwiększają ryzyko zachorowalności na m.in., nadciśnienie tętnicze, zakrzepy czy raka piersi i macicy. Kobiety, które przeszły histerektomię (zabieg chirurgicznego usunięcia macicy), wydają się lepiej tolerować terapię tylko-estrogenową niż mieszaną, zmniejszając ryzyko zachorowania na raka piersi, poprzez suplementację progesteronową.
Przeciwwskazania: Choroby wątroby, nowotwory estrogenozależne trzonu macicy i sutka, choroba zakrzepowa naczyń. HTZ zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów macicy i sutka, dlatego też konieczna jest regularna kontrola lekarska.
[edytuj] Antydepresanty
Antydepresanty, takie jak Paroksetyna (Paxil), Fluoksetyna (Prozac) i Wenlafaksyna (Effexor) skutecznie używane są w leczeniu uderzeń gorąca, poprawianiu snu, nastroju i jakości życia. Paxil jest lekiem, na którym przeprowadzono najwięcej badań i który przynosi trwałą ulgę. Teoretycznym powodem dla którego antydepresanty SRRI mogą pomóc z problemami z pamięcią – jest wzrastanie poziomu cyrkulacji neurotransmittera serotoniny w mózgu i przywracanie funkcji hipokampu. Przerobiono Prozac na Sarafem i jest on obecnie akceptowany i przepisywany na Przedmiesiączkowy Zespół Dysforyczny (PMDD), syndrom zaburzeń nastroju (często nasilonego podczas okresu przedmenopauzowego) i wczesnej menopauzy. Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) wykryła, że PMDD towarzyszy ostry spadek serotoniny w mózgu, który szybko i skutecznie leczą środki SRRI.
[edytuj] Leki regulujące ciśnienie krwi
Leki na ciśnienie krwi, włącznie z clonodine (catapres), działają na uderzenia gorąca równie skuteczne jak antydepresanty, ale bez innych korzyści dla umysłu i nastroju. Te leki zasługują na szczególną uwagę w przypadku kobiet cierpiących na wysokie ciśnienie krwi i uderzenia gorąca.
[edytuj] Skutki uboczne
Przez wiele lat zapewniano kobiety, że pomenopauzalna terapia hormonalna, może zredukować ryzyko chorób serca i zapobiec starzeniu się organizmu. Obszerne badania kliniczne, losowo przeprowadzone wśród kobiet poddanych HTZ (w ramach programu Women’s Health Initiative), dowodzą czegoś innego. Wystarczającym powodem do zakończenia badań było nieznacznie zwiększone ryzyko wystąpienia raka piersi, chorób serca, udaru, czy choroby Alzheimera, u kobiet otrzymujących skoniugowane estrogeny końskie (Premarin), łączone lub nie, z progesteronem (Premarin plus Provera). Po opublikowaniu tych wyników w 2002 roku, liczba recept wypisanych w Stanach Zjednoczonych na Premarin i PremPro (Premarin plus Provera) spadła prawie o połowę, gdyż właśnie połowa kobiet przerwała swoją hormonalną terapię zastępczą. Gwałtowny spadek w przepisywaniu tych leków, spowodowany ogłoszeniem o niebezpieczeństwie ich stosowania, przyczynił się do sukcesywnego zmniejszania zachorowalności na raka piersi po 6, 12 i 18 miesiącach od ogłoszenia. Do końca 2003 roku liczba tych diagnoz zmniejszyła się łącznie o 15%. Co ciekawe, chociaż liczba recept przepisanych na Premarin i PremPro zmniejszyła się również w Kanadzie, nie zaobserwowano tam podobnego spadku zachorowania na raka piersi. Po 2003 roku zostały podjęte dalsze, trwające do teraz badania w celu zanalizowania tych tendencji, jak również ustalenia czy spadek ten ma związek ze zmniejszeniem zastosowania HTZ.
[edytuj] Psychoterapia
Indywidualna pomoc psychologiczna lub terapia grupowa mogą pomóc w przezwyciężeniu poczucia smutku, depresji i zagubienia u kobiet w momencie gdy ich ciało się zmienia.
Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Terapie niekonwencjonalne i alternatywne
Trzeba zaznaczyć, że metody leczenia środkami niehormonalnymi przynoszą niepełną ulgę, a każda z nich posiada skutki uboczne.
W dziedzinie terapii uzupełniających i alternatywnych obiecująca wydaje się akupunktura. Niektóre badania wskazują jej skuteczność przeciwko uderzeniom gorąca. Inne natomiast, w ogóle nie wykazują efektów akupunktury w leczeniu menopauzy.
Istnieją teorie, że estrogeny w białku sojowym łagodzą objawy menopauzy. Natomiast, pewne badania wykazały, że estrogeny w białku sojowym nie polepszyły ani nie wpłynęły znacząco na funkcjonowanie kognitywistyczne u kobiet w wieku postenopauzalnym.
Innym lekarstwem, które okazało się nie lepsze od placebo w leczeniu uderzeń gorąca i innych objawów menopauzy są ekstrakty isoflavone z czerwonej koniczyny i czarnego cohosha. Czarny cohosh posiada potencjalne efekty uboczne, takie jak stymulacja raka piersi. Dlatego dłuższe stosowanie nie jest wskazane w żadnym wypadku.
[edytuj] Inne terapie
Nawilżacze pochwowe jak Vagisil czy Replens mogą pomóc kobietom z zanikiem śluzówki macicy lub suchością. Środki nawilżające jak K-Y Jelly i Astroglide zapewniają nawilżenie podczas stosunku. Maści i środki nawilżające działają na różne tkanki. Niektóre kobiety odczuwają suchość nie tylko podczas seksu, a dzięki środkom nawilżającym mogą czuć się komfortowo przez cały czas. Kobiety, które potrzebują środka nawilżającego jedynie podczas seksu mogą go używać tylko w tych sytuacjach. Nisko-dawkowy estrogen pochwowy jest na ogół bezpiecznym sposobem przyjmowania estrogenu w celu zlikwidowania suchości i zanikania śluzówki macicy tylko minimalnie zwiększając poziom estrogenu we krwi.
Oczywiste sposoby na uderzenia gorąca, takie jak picie zimnych napojów i zdejmowanie zbędnych warstw ubrania oraz unikanie ostrego jedzenia, mogą uzupełniać lub nawet zastępować lekarstwa dla niektórych kobiet.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
| Narządy wewnętrzne |  |
|
| Narządy zewnętrzne | ||
| Biologia rozrodu | ||
| Inne |
