Ptkanów

Z Wikipedii


Ptkanów
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	opatowski
Gmina	Opatów
Strefa numeracyjna (do 2005)	15
Tablice rejestracyjne	TOP
Kościół św. Idziego
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Kościół św. Idziego

Zegar słoneczny przed kościołem

Ptkanów – przysiółek w Polsce położony w województwie świętokrzyskim, w powiecie opatowskim, w gminie Opatów, w sołectwie Podole.

[edytuj] Położenie

Ptkanów położony jest na rozległym płaskim wzniesieniu na Wyżynie Opatowskiej, przylegającym od wschodu do położonej w dolinie wsi Podole. Przysiółek znajduje się około 5 km na północny wschód od centrum Opatowa.

[edytuj] Historia

Pierwotnie wieś, w źródłach z XV i XVI w. wymieniana pod nazwą Pkanów. W późniejszym okresie części Ptkanowa weszły w skład sąsiednich wsi Podole i Rosochy, a sama nazwa Ptkanów ograniczyła się do położonej na wzgórzu przykościelnej osady.

Pierwsza wzmianka o miejscowości (pod nazwą Bechanow) pochodzi z aktu uposażenia kolegiaty sandomierskiej z 1191 r. Fundacja kościoła w Ptkanowie miała miejsce w XII w. i przypisywana jest Duninowi herbu Łabędź, który miał również ufundować kościoły w Żarnowie i Skrzynnie. Według innej tradycji kościół mógł zostać założony przez zakon templariuszy.

Kościół św. Idziego pełnił m.in. funkcję warowni czego pozostałością są otaczające dawny cmentarz mury ze strzelnicami.

Pierwszym znanym z imienia proboszczem ptkanowskim był Daniel z Ptkanowa, zapisany jako świadek w akcie z 1408 r. W XV w. parafia znajdowała się pod opieką dziedziców sąsiednich wsi Podole i Rosochy. Wieś Ptkanów stopniowo zanikła na rzecz tych miejscowości. W XIX w. pozostała po niej tylko przykościelna osada. W 1827 r. miała ona 3 domy i 21 mieszkańców.

[edytuj] Zabytki

Gotycki kościół pw. Świętego Idziego Opata z przełomu XIV i XV w. wzniesiony w miejsce dawnego kościoła z XII w. Po pożarze z 1880 r., kościół został odbudowany i rozbudowany w latach 1906-1910 według projektu Józefa Dziekońskiego. Budowla orientowana ze szkarpami na zewnętrz. Świątynię przykrywa dwuspadowy dach. Na szczycie frontowej elewacji, od strony zachodniej, umieszczona jest kamienna tarcza z herbem Grzymała. Świątynia otoczona jest pochodzącym z XVI w. obronnym murem z basztami i strzelnicami. Z tego samego okresu pochodzi kościelna dzwonnica, która pełniła funkcję baszty bramnej. Na jej ścianach zachowały się fragmenty fryzu ozdobionego motywami roślinno-zwierzęcymi. Prezbiterium kościoła jest zamknięte wielobocznie i przykryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W zakrystii znajduje się sklepienie kolebkowe. W czasie odbudowy do kościoła dobudowano neogotycką kruchtę. Wyposażnie kościoła pochodzi z początku XX w. (poprzednie uległo zniszczeniu w czasie pożaru). Na ołtarzu głównym umieszczony jest obraz św. Idziego namalowany przez Kazimierza Alchimowicza. Przed kościołem od strony południowej znajduje się zegar słoneczny.
Budynek plebani z 1789 r. w stylu dworu polskiego
Cmentarz parafialny założony w 1800 r. poza obrębem murów obronnych kościoła. Znajduje się na nim kilkanaście zachowanych nagrobków z XIX w. i początku XX w.
Figura przedstawiająca Chrystusa Frasobliwego, ufundowana przez parafian ptkanowskich w 1903 r., położona około 200 m na południe od kościoła.

[edytuj] Bibliografia

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, "Słownik Geograﬁczny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", Warszawa 1880
Marek Baradziej, "Opatów. Miasto na Bursztynowym Szlaku", Kraków 2004, ISBN 83-89676-26-5
ks. Jan Wiśniewski Monografie kościołów w dekanacie opatowskim, Kielce 2000, ISBN 83-7224-253-0