Rashid ad-Din
Z Wikipedii
Rashid ad-Din (pełne imię: Rashid ad-Din Fazlallah Hamadani) (ur. 1247 w Hamadanie - zm. 17 lipca 1318) – perski mąż stanu i historyk, uważany za jednego z najwybitniejszych historyków średniowiecza.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Rashid ad-Din pochodził z żydowskiej rodziny mieszkającej w Hamadanie. Był kształcony na lekarza, i w takim charakterze dostał się na dwór ilchana Abaki (1265 - 1282). Mając 30 lat przeszedł na Islam. Prawdziwie wielką karierę zaczął robić za panowania Mahmuda Ghazana (1295 — 1304), który w 1298 roku mianował go swoim wezyrem. Był on architektem większości reform tego władcy, i to na jego polecenie rozpoczął pisanie historii Mongołów, która później stała się podstawą jego głównego dzieła, Dżami at-Tawarich (Zbiór kronik). Reformy Rashida rzeczywiście doprowadziły do poprawy kondycji ekonomicznej ludności państwa, chociaż nie w stopniu tak rewolucyjnym jak to przedstawia on w swoim dziele. Samemu Rashidowi osiągnięta pozycja przyniosła wielkie bogactwo. Dzięki swoim wpływom zdobył on ogromne posiadłości ziemskie w Azji Mniejszej i u podnóża Kaukazu. Administracja mongolskich władców Persji stała się "biznesem rodzinnym". Z czternastu synów Rashida ad-Dina ośmiu zarządzało prowincjami imperium na terenie dzisiejszego Zachodniego Iranu, Gruzji, Iraku oraz Azji Mniejszej. Rashid był tak bogaty, że był w stanie ufundować całą dzielnicę w stolicy nowego ilchana Oldżajtu (1304 - 1316), Sultanije. Ściągnęło to jednak na niego nienawiść wielu ludzi. Za panowania Oldżajtu Rashid musiał walczyć o wpływy w administracji z dwoma innymi nominalnymi wezyrami, Sad ad-Dinem Sawadżim i Tadż ad-Din Aliszahem. W roku 1312 udało mu się doprowadzić do skazania na śmierć tego pierwszego i zastąpienia go właśnie Aliszahem. Wkrótce jednak i on stał się jego wrogiem, tak że ilchan zdecydował się rozdzielić sfery zarządzania tych dwóch, tak by ich walka nie paraliżowała działalności administracji. Aliszah miał zarządzać zachodnim Iranem, Irakiem i Azją Mniejszą, zaś Rashid resztą państwa. Oldżajtu zmarł 27 grudnia 1316 roku na bliżej nieokreśloną chorobę żołądka, co od razu wywołało pogłoski o otruciu. Po jego śmierci Rashid musiał ustąpić ze stanowiska, jednak powrócił na nie po pewnym czasie dzięki zachęcie i poparciu Czobana, dowódcy wojsk i regenta przy niepełnoletnim synu Oldżajtu Abu Saidzie (1317 - 1335). Wkrótce jednak pod wpływem Aliszaha Czoban wycofał swoje poparcie, i Rashid ad-Din został oskarżony o otrucie Oldżajtu, co było o tyle łatwe, że był on osobistym lekarzem ilchana. Rashid został uznany za winnego i skazany wraz ze swoim niepełnoletnim synem, który miał mu pomagać w dokonaniu zbrodni. 17 lipca 1318, po wcześniejszym zabiciu na jego oczach syna, Rashid został przerąbany mieczem na pół - tak jak niegdyś kazał stracić Sad ad-Dina. Oskarżenia wobec Rashida były bezpodstawne - prawdziwym powodem jego śmierci była nienawiść rywali w walce o władzę i koczowniczej arystokracji, której nie podobały się jego reformy chroniące ludność przed nieograniczonym wyzyskiem. Po dojściu do pełnoletniości i pokonaniu Czobana w roku 1328 Abu Said mianował wezyrem syna Rashida, Ghijas ad-Dina Muhammada Raszidi, który kontynuował politykę ojca, twierdząc przy tym że przebaczył ludziom winnym jego śmierci.
[edytuj] Dzieło
Mahmud Ghazan polecił Rashidowi napisanie historii Mongołów, począwszy od czasów Czyngis-chana, tak by pamięć o ich czynach nie zaginęła. W ten sposób powstała Tarik-i mobarak-i Ghazani, historia panowania Ghazana i jego przodków. Źródłem do niej była przede wszystkim ustna tradycja Mongołów, znana przez samego chana, przedstawiciela Kubilaj-chana na dworze Ghazana, Zheng Xiang Boloda, jak i inne osoby na jego dworze. Poza tym Rasid dysponował niezachowanym do naszych czasów kronikami mongolskimi i dokumentami znajdującymi się w posiadaniu Ilchanidów. Tarik-i mobarak-i Ghazani zostało ukończone niedługo po śmierci Ghazana, ale nowy ilchan, Oldżajtu, zachęcił Rashida do rozszerzenia zakresu swojego dzieła na całą historię ludzkości od Adama począwszy. W związku z powyższym Tarik-i mobarak-i Ghazani stało się tylko rdzeniem poszerzonego dzieła, które ostatecznie otrzymało nazwę Dżami at-Tawarich (Zbiór kronik). Oprócz Mongołów i krajów islamskich w dziele tym omawiano też historię innych znanych Mongołom ludów Turków, Chińczyków, Hidusów, Żydów i chrześcijan. W przypadku tych ostatnich głównym źródłem z którego korzystał Rashid była Chronicon pontificum et imperatorum (Kronika papieży i cesarzy) Marcina z Opawy.
Tytuł Dżami at-Tawarich przekłada się często jako "Historia powszechna" i rzeczywiście być może jest to pierwsze dzieło, które na takie miano zasługuje. Największą wartość ma jednak ta część historii Rashida, która pierwotnie stanowiła Tarik-i mobarak-i Ghazani - jest to najważniejsze z istniejących źródło do historii nie tylko Ilchanidów, ale całego Imperium Mongolskiego, mimo pewnego subiektywizmu w ocenie wypadków, z którymi był związany sam autor. Dzieło Rashid ad-Dina było bardzo obszerne i niestety nie wszystkie jego części dotrwały do naszych czasów. Zawiera ono piękne ilustracje, które wykonano prawdopodobnie pod kierunkiem samego historyka.
[edytuj] Bibliografia
- Bogdan Składanek Historia Persji. Tom II, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2003, ISBN 83-88938-32-0
