Rogier van der Weyden

Z Wikipedii

Postać św. Łukasza z obrazu Św. Łukasz rysujący portret Madonny, prawdopodobnie autoportret artysty

Rogier van der Weyden (1399/1400 w Tournai – 18 czerwca 1464 w Brukseli) – malarz, przedstawiciel szkoły niderlandzkiej. W 1435 roku został malarzem miejskim Brukseli. Nie sygnował i nie datował swoich dzieł.

[edytuj] Biografia

[edytuj] Życie w Tournai

Przyszedł na świat w Tournai (obecnie Belgia). Wówczas był znany jako Rogier de la Pasteure, bowiem w tym mieście mówiono po francusku.

Był synem bogatego nożownika, Henry'ego i Agnies des Vaterlos. Nie znane jest dzieciństwo artysty. Wiadomo iż w 1427 Rogier pojawia się w pracowni Roberta Campina (1378-1444) który działał wraz z Jacquesem Daretem najbardziej znani wówczas malarze w rodzinnym mieście artysty, kształcił się tam do sierpnia 1432 W tym samym roku zostaje przyjęty do gildii malarzy miasta Tournai. Gildie, inaczej zwane cechami w Niderlandach mają tradycję sięgającą do ok. poł. XIV w. Były to swoiste korporacje zrzeszające artystów w celu obrony ich interesów, oraz nadzorowania nad działalnością twórców co miało zasadniczy wpływ na wysoką jakość dzieł.

[edytuj] Pobyt w Brukseli

Prawdopodobnie pomiędzy 1432 a 1435 artysta przebywał w Brugi gdzie działał Jan van Eyck i w Lowanium gdzie tamtejsze bractwo łuczników (Onze-Lieve-Vrouw van Ginderbuiten) zamówiło w 1434 tryptyk ze Zdjęciem z Krzyża.

Zdjęcie z krzyża, ok. 1435, olej na desce, 220 x 262 cm, Prado w Madrycie^[1]

W roku 1435 Rogier van der Weyden osiadł w Brukseli. Ożenił się w Brukseli z Elisabeth Goffaert, córką szewca w 1426 roku. Miał czwórkę dzieci, córkę i trzech synów. Dwoje z nich zostało artystami (Pieter malarzem, Jan złotnikiem). Został miejskim malarzem i zaczął stosować flamandzkie tłumaczenie swojego nazwiska (van der Weyden). W tymże mieście wykonał szereg zleceń powierzonych przez radę miejską, przygotowywał m.in. dekoracje na uroczystości świeckie i sakralne, procesje etc. Ozdabia również ratusz w Brukseli, tamtejszą salę ławników czterema obrazami ilustrującymi Przykłady sprawiedliwości (spłonęły podczas pożaru ratusza w 1695). Pozostał w Brukseli do końca życia, chociaż nigdy nie zerwał też związków z Tournai, gdzie inwestuje tam swoje poważne sumy za namalowane dzieła.

[edytuj] Podróż do Italii

W jubileuszowym roku 1450 Roger van der Weyden udał się na pielgrzymkę do Włoch, gdzie przybył do Rzymu, w celu nabycia odpustu. Pielgrzymka ta później przekształciła się w dużą podróż artystyczną po wielkich ośrodkach artystycznych znajdujących się w różnych częściach Italii. Realizował zamówienia dla wpływowych rodów d'Este z Ferrary i Medyceuszy z Florencji odwiedził również Bolonię oraz Mediolan. Wśród artystów jakich mógł poznać Rogier podczas podróży byli Fra Angelico (1387-1455) czy Gentile de Fabriano (1370-1425).

[edytuj] Kariera malarza

Około roku 1452 Rogier wrócił do stolicy Brabancji. Mając sporą ilość zleceń i duże sumy pozwolił sobie otworzyć w 1435 własną pracownię, która stała się jedną z największych "instytucji" artystycznych na terenie Niderlandów, mającą międzynarodową sławę. Wśród jego uczniów byli malarze z Italii m.in. Zanetto Bugatto protegowany dworu Mediolanu, czy malarze flamandzcy późniejszej generacji m.in. Hans Memling, Vrancke van der Stock.

Malarstwo niderlandzkie XV wieku znajdowało się w orbicie zainteresowań nie tylko wśród mieszczan, ale także wśród ludzi dworu. W latach twórczości Rogiera panował w Burgundii książę Filip Dobry (1419-1467)z rodu Walezjuszy, silny autorytet, mecenas literatury i sztuki. Jego nadwornym malarzem był Jan van Eyck. Rogier van der Weyden został doceniony wśród notabli bezpośrednio związanych z książęcym dworem, a więc Pierre Bladelin pełniący kompetencję głównego poborcy podatków dla księcia, Nicolas Rolin – wielki kanclerz Brugundii od 1422 do 1462, czy osobisty doradca Filipa Dobrego, biskup Tournai Jean Chevrot. Ponadto malował dzieła dla ludzi Kościoła, zarówno jak hierarchów, jak zakonników.

Rogier van der Weyden umarł u szczytu sławy w Brukseli 16 lub 18 czerwca 1464, w tym mieście go pochowano, natomiast w rodzinnym mieście zgodnie z życzeniem Gildii Św. Łukasza odprawiono mszę za jego duszę.

Sąd Ostateczny ok. 1444-1452 – Hôtel-Dieu, Beaune

[edytuj] Charakterystyka twórczości

Jego twórczość kształtowała się w kontakcie z dziełami Roberta Campina. Malował obrazy o tematyce religijnej i portretowej, łącząc w nich cechy gotyckie i renesansowe. Kontynuował naturalizm van Eycków, dodając uczuciowego dramatyzmu. Między 1435 a 1440 ukończył obraz Zdjęcie z krzyża. Uwidoczniła się w nim tendencja artysty do redukowania przestrzeni i wnikania w różnorodne stany emocjonalne.

Historycy sztuki dzielą działalność artysty na trzy okresy, gdzie za punkt odniesienia przyjmują podróż do Italii. Mimo wszystko jednak ustalenie daty wykonania wielu obrazów stanowi dość duży problem.

Prawdopodobnie krótko po powrocie z pielgrzymki powstały dzieła: Ołtarz św. Jana i Ołtarz siedmiu sakramentów, którego cechuje wnikliwa obserwacja gotyckiego wnętrza kościelnego i znajomość renesansowych zasad perspektywy. Cechy te odnaleźć można także w innych dziełach powstałych w latach 40., np. w Ołtarzu Miraflores (Berlin, nie wszystkie jego kwatery wyszły spod ręki mistrza), czy Ołtarzu Sądu Ostatecznego (Beaune), w których postaci malowane są w lekko gotyzującym typie.

Sztuka Rogera van der Weydena wywarła ogromny wpływ na twórców europejskich, z licznych znanych wówczas ośrodków artystycznych. Dzieła Rogiera były wpływowymi dla takich ludzi malarstwa jak Martin Schongauer, Albrecht Dürer, Calvete de Estrella Isaac Bullart, grupy anonimowych artystów z tzw. szkoły kolońskiej m.in. Mistrz Ołtarza Świętego Bartłomieja czy wspomniany Hans Memling.

[edytuj] Galeria wybranych dzieł

[edytuj] Ołtarze

Tryptyk rodziny Braque, ok. 1450, Luwr w Paryżu, prawe skrzydło	Św. Łukasz rysujący portret Madonny, 1435, Museum of Fine Arts w Bostonie	Tryptyk Zwiastowania (część centralna) , ok. 1440, Luwr w Paryżu (skrzydła w Galerii Sabauda w Turynie)	Ołtarz Bladelin, 1445-50, Staatliche Museen w Berlinie, część centralna
Tryptyk Ukrzyżowania, ok. 1445, Kunsthistorisches Museum w Wiedniu	Ołtarz Miraflores, ok. 1440, Staatliche Museen w Berlinie	Ołtarz św. Kolumby, ok. 1455, Stara Pinakoteka, Monachium	Ołtarz siedmiu sakramentów, 1445-50, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych w Antwerpii
zamknięty Tryptyk rodziny Braque, ok. 1450, Luwr w Paryżu	Ołtarz św. Jana, 1455-60, Staatliche Museen w Berlinie, część centralna	Ołtarz św. Jana, 1455-60, Staatliche Museen w Berlinie, prawe skrzydło	Dyptyk Ukrzyżowania, ok. 1460, Philadelphia Museum of Art w Filadelfii, prawe skrzydło

[edytuj] Portrety

Portret młodej kobiety, ok. 1445, Gemäldegalerie w Berlinie

Portret Filipa Dobrego, po 1450, Musée des Beaux-Arts, Dijon

Portret damy, ok. 1460, olej na desce, 37 x 27 cm, National Gallery of Art w Waszyngtonie^[2]

Portret Francesco d'Este, ok. 1460, Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku

[edytuj] Inne

Miniatura z pierwszej strony Les Chroniques de Hainaut, 1448, Bibliothèque Royal de Belgique, Bruksela

Złożenie do grobu, 1450, olej na desce, 110 x 96 cm, Galeria Uffizi we Florencji^[3], na zamówienie Medyceuszy

Madonna z Dzieciątkiem i świętymi, ok. 1450, Städelsches Kunstinstitut, Frankfurt nad Menem

Pieta, ok. 1456-1459, Prado w Madrycie

Przypisy

↑ Informacje o obrazie pochodzą ze strony Muzeum Prado www.museodelprado.es
↑ Informacje o obrazie ze strony National Gallery of Art www.nga.gov
↑ Informacje o obrazie ze strony Virtual Uffizi www.virtualuffizi.com

[edytuj] Bibliografia

Lorene Campbell: Van der Weyden. London 2004
Odile Delenda: Rogier van der Weyden. Das Gesamtwerk des Meisters, Stuttgart 1996
Dirk DeVos: Rogier van der Weyden. The complete works, New York 1999
Erwin Panofsky: Die altniederländische Malerei. Ihr Ursprung und Wesen,(t. 1), Köln 2001
Robert Genaille, Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975.