Rok bez lata

Z Wikipedii

Rokiem bez lata (ang. "Year Without a Summer") nazwano rok 1816, w którym wystąpiło szereg gwałtownych, letnich anomalii klimatycznych, mających miejsce przede wszystkim na półkuli północnej. W efekcie doprowadziło to do zniszczenia upraw w Europie Północnej, północno-wschodniej Ameryce i wschodniej Kanadzie.^[1] Uważa się że anomalie te spowodowane były zimą wulkaniczną.

[edytuj] Opis

Niespotykane klimatycze aberracje roku 1816 miały największy efekt na terenach północno-wschodnich Stanów Zjednoczonych (Nowa Anglia), wybrzeża Kanady, Nową Fundlandię i północną Europę. Na ogół temperatury późną wiosną i latem w północno-wschodnich Stanach Zjednoczonych są stosunkowo stabilne: średnio, zarówno dla dnia jak i nocy, wynoszą ok. 20–25 °C, i bardzo rzadko spadają poniżej 5 °C. Śnieg podczas lata jest zjawiskiem niezwykle rzadkim, aczkolwiek majowe opady czasami się przytrafiają.

Jednakże w maju 1816^[2] mróz zniszczył większość plonów, a w czerwcu dwie wielkie burze śnieżne we wschodniej Kanadzie i w Nowej Anglii doprowadziły do wielu ofiar śmiertelnych wśród ludzi. Na początku czerwca w mieście Quebec leżało prawie 30 cm śniegu, co dodatkowo w konsekwencji doporowadziło do wymrożenia ziemi i zniszczenia tych upraw roślinnych, których plony zbiera się latem. Rezultatem klęski nieurodzaju, były rozpowszechnione lokalne klęski głodu i masowe zgony na skutek chorób wśród ludzi, których układ odpornościowy był osłabiony niedostatkim pożywnienia.

W lipcu i sierpniu, zamarznięte jeziora i rzeki obserwowano aż do Pensylwanii. Szybkie, dramatyczne wahania temperatury były powszechne, czasami temeperatura spadała z letniej, upalnej temperatury 35 °C do blisko zera w przeciągu godzin. Nawet jeśli farmerzy na południe od Nowej Anglii zdołali zebrać jakieś plony, kukurydza i ceny innych ziaren gwałtownie wzrosły. Cena owsa, na przykład, wzrosła z 12 centów za buszel, poprzedniego roku, do 92 centów za buszel — blisko osiem razy tyle — a owies jest niezbędnym artykułem dla gospodarki w której konie stanowią podstawowy środek transportu.

[edytuj] Przyczyny

Rozwój średniej globalnej temperatury w czasie ostatniego tysiąclecia. Znaczący spadek krótko po roku 1800 jest zauważalny na większości podobnych rekonstrukcjach.

Dziś na ogół przyjmuje się, iż aberracje klimatyczne wystąpiły w głównej mierze na skutek erupcji wulkanu Tambora,^[3][4], mającego miejsce w dniach 5 kwietnia – 15 kwietnia 1815 na wyspie Sumbawa w Holenderskich Indiach Wschodnich (dzisiejsza Indonezja), która wprowadziła olbrzymie ilości popiołu wulkanicznego do górnych warstw atmosfery. Dodatkowo wydarzyło się to w środku okresu małej aktywności słonecznej, zwanego Minimum Daltona, mającego miejsce w latach 1790—1830.

Inne wulkany które przejawiały aktywność w tym samym przedziale czasowym:

• Soufrière na wyspie Saint Vincent w Karaibach w 1812.
• Mayon na Filipinach w 1814

Te erupcje dodatkowo zwiększyły ilość pyłu w atmosferze, zmniejszając ilości energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi. W rezultacie, tego następstwa erupcji wulkanicznych na ogromną skalę, temperatury spadły na całym świecie.

[edytuj] Skutki

Jako konsekwencje serii erupcji wulkanicznych, plony na wyżej wspomnianych obszarach były słabe przez kilka kolejnych lat. W Stanach Zjednoczonych, wielu historyków uważa że "rok bez lata" był główną przyczyną migracji ludności na zachód, i szybkiego zasiedlania terenów dzisiejszego zachodniego i centralnego stanu Nowy Jork i Środkowego Zachodu. Wielu mieszkańców Nowej Anglii wyprowadziło się do końca roku, a dziesiątki tysięcy przekonało się o żyźniejszych glebach i lepszych warunkach uprawy roślin w górnym rejonie Środkowego Zachodu.

Europa, ciągle dochodząca do siebie po wojnach napoleońskich, cierpiała na niedobory żywności. W Wielkiej Brytanii i Fracji wybuchały zamieszki, nasilała się przestępczość, magazyny ze zbożem były plądrowane. Przemoc była szczególnie duża w Szwajcarii, gdzie klęska głodu zmusiła rząd do ogłoszenia klęski narodowej. Niespotykane gwałtowne burze, ogromne ulewy z wylewami wszystkich największych rzek w Europie (wliczając Ren) są przypisywane temu wydarzeniu, również przymrozki w sierpniu 1816 roku.

Skutki erupcji wulkanu Tambora dotarły również na Węgry, które doświadczyły brązowego śniegu. Włochy doświadczyły czegoś podobnego, z czerwonym śniegiem padającym w przeciągu roku. Uważa się że przyczyną tego były popioły wulkaniczne w ziemskiej atmosferze.

W Chinach, niezwykle niskie temperatury i opady w lecie, zniszczyły uprawy ryżu w prowincji Junnan na południowym-zachodzie, w rezultacie doprowadzając do rozległęj klęski głodu. Letnie opady śniegu były raportowane w różnych miejscach na południu kraju w prowincjach Jiangxi i Anhui. Na Tajwanie, który leży w strefie klimatu tropiklanego, śnieg był obserwowany w Hisinchu i Miaoli, podczas gdy szron w Changhua.^[5]

[edytuj] Efekty kulturowe

Chichester Canal pędzla Williama Turnera

Wysokie stężenie pyłów doprowadziło w tamtym okresie do spektakularnych, niespotykanych zachodów słońca, uwiecznionych na obrazach Williama Turnera. Istnieje hipoteza^{[potrzebne źródło]}, zakładająca że było to powodem użycia, w dominującej ilości, żółtego barwnika w obrazach takich jak Chichester Canal. Podobny fenomen został zaobserwowany po erupcji wulkanu Krakatau w 1883 i na zachodnim wybrzeżu USA po erupcji Pinatubo na Filipinach w 1991.

Brak karmy dla koni w postaci owsa owsa mógł zainspirować^[6] niemieckiego wynalazcę Karla Draisa do poszukiwań nad nowymi sposobami bezkonnego transportu, które doprowadziły do wynalezienia welocypedu. Był to przodek współczesnego roweru i wielki krok naprzód w dziedzinie transportu osobistego.

W lipcu 1816 roku, "nieustający deszcz" podczas tego "mokrego, niezgrabnego lata" zmusił Mary Shelley, Johna Williama Polidori oraz ich przyjaciół, do pozostania w domu przez większość czasu ich szwajcarskich wakacji. Zdecydowali się urządzić zawody, aby przekonać się kto napisze najstraszniejsze opowiadanie, Shelley napisała wtedy "Frankenstein, czyli nowy Prometeusz" a Polidori "Wampir".

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Henry & Elizabeth Stommel: Volcano Weather: The Story of 1816, the Year without a Summer, Seven Seas Press, Newport RI 1983 ISBN 0-915160-71-4
• Hans-Erhard Lessing: Automobilitaet: Karl Drais und die unglaublichen Anfaenge, Leipzig 2003