Roman Jaworski
Z Wikipedii
Roman Jaworski (ur. 1883, zm. 1944) - prozaik, dramaturg i publicysta, jeden z najważniejszych przedstawicieli modernizmu w literaturze polskiej, prekursor nurtu groteskowego, katastroficznego i ekspresjonistycznego - obecnych później w dziełach między innymi Stanisława Ignacego Witkiewicza i Witolda Gombrowicza.
Urodził się w Klicku na Podolu, niemieckojęzyczne gimnazjum ukończył w Brodach, studiował na uniwersytetach we Lwowie i Krakowie. W roku 1905 odbył podróż po Europie, Azji i Afryce. Pracował jako nauczyciel (między innymi języka francuskiego) w państwowych gimnazjach, a także jako prywatny guwerner synów księcia Lubomirskiego. Zajmował się także dziennikarstwem, a także tłumaczeniami (przełożył między innymi książkę G.B. Shawa "An Unsocial Socialist", której nadał polski tytuł "Socjalista - amator". W okresie międzywojennym pracował jako dyplomata, a także urzędnik w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Jego namiętnością była hazardowa gra w karty, co stało się przyczyną rozpadu jego pierwszego małżeństwa z Stefanią Klemensiewiczówną. Później Jaworski związał się z Węgierką Foeldesi, zmarłą wskutek choroby psychicznej. Ostatnią jego partnerką była Irena Czarnożył, która opiekowała się nim po paraliżu jakiego doznał w roku 1939, i która - jako Żydówka - została zamordowana w 1944. W tym samym roku Roman Jaworski zmarł w schronisku dla paralityków w Górze Kalwarii.
Debiutował w roku 1903, artykułem "Śpiew o czujnej duszy" zamieszczonym w ukazującym się w Krakowie dwutygodniku "Przyszłość". Pierwszą książkę wydał w roku 1910 - zbiór opowiadań "Historie maniaków", do którego ilustracje sporządził Witold Wojtkiewicz, z którym Jaworskiego łączyła bliska przyjaźń (do grona przyjaciół Jaworskiego należeli także Stanisław Ignacy Witkiewicz, Karol Irzykowski i Leon Chwistek). "Historie maniaków" - poświęcone ludziom żyjącym w świecie urojeń - zapowiadają charakterystyczne elementy obecne w całej twórczości Jaworskiego: "estetykę brzydoty", łączenie elementów dwóch rzeczywistości - realnej i opartej na halucynacjach, grę różnymi konwencjami językowymi, łączenie groteski z okrucieństwem. W roku 1925 Jaworski wydał "Wesele Hrabiego Orgaza. Powieść z pogranicza dwóch rzeczywistości" - opowieść o spotkaniu dwu milionerów, będącą w istocie opisem kryzysu cywilizacji po I wojnie światowej. Tej samej tematyce poświęcony jest dramat "Hamlet wtóry" (1911 - 1924), będącą uwspółcześnioną wariacją na temat dramatu Szekspira. Ponadto Jaworski napisał niedokończoną powieść "Franciszek Pozór, syn Tomasza", a także nieopublikowane "Wieści z pawilonu nieustającej radości" oraz "Opowieści z smutku czterech ścian". W wielu swoich utworach Jaworski nawiązuje do etosu dandysa - wytwornych zwłok, człowieka żyjącego „na wspak”. Od 1913 roku współpracował z „Dziennikiem Lwowskim”, w 1914 po wybuchu I wojny światowej wyjechał do Wiednia, gdzie pisywał do „Wiedeńskiego Kuriera Polskiego”. Po powrocie do Polski, w 1919 roku nawiązał współpracę z „Wiadomościami Literackimi”, „Robotnikiem”, „Skamandrem”, w 1934 redagował tygodnik „Ster”.
Twórczość Jaworskiego przez wiele lat uległa kompletnemu zapomnieniu, dopiero w latach 70. XX wieku zaczęły ukazywać się artykuły o nim, wznowienia jego dzieł, a także adaptacje teatralne.
